Wojewodowie, zgodnie z rządowym projektem zmian w specustawie, mają decydować o zmianie lub wyłączeniu wymagań dotyczących selektywnego zbierania odpadów komunalnych.

Projekt ustawy nowelizującej

Od kilku dni trwają intensywne prace nad pakietem zmian w obowiązujących przepisach związanych z epidemią wirusa COVID-19. O zmianę przepisów w tym zakresie apelują przedstawiciele różnych środowisk, w tym przedstawiciele organizacji zrzeszających przedsiębiorców zajmujących się odbiorem i zagospodarowaniem odpadów.

W dniu 22 marca 2020 roku w internecie został opublikowany rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (wersja z dnia 21 marca 2020 roku). Projekt ten zakłada, że wojewoda będzie mógł, w drodze zarządzenia, zmienić lub wyłączyć wymagania dotyczące selektywnego zbierania odpadów komunalnych, określone w regulaminie utrzymania czystości i porządku w gminie oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2019 r. poz. 2010 i 2020 oraz z 2020 r. poz. 150 i 284). W przypadku wydania takiego zarządzenia na obszarze województwa lub jego części, których zarządzenie będzie dotyczyć, nie będą stosowane wymagania dotyczące selektywnego zbierania odpadów komunalnych, określone w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wskazano, że na podstawie powyższych przepisów „Wojewoda będzie mógł (…)   zmienić zasady selektywnego zbierania odpadów, tj. zmniejszyć liczbę frakcji w zależności od potrzeb (np. do 3 albo wszystkie jako niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne).”. Zarządzenie takie winno być traktowane jako akt prawa miejscowego, a w konsekwencji winno być publikowane w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Należy także przyjąć, iż tego typu zarządzenia będą mogły wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni czy wręcz z dniem ogłoszenia z uwagi na ważny interes państwa. Należy przyjąć, iż w takiej sytuacji nie sprzeciwiają się temu zasady demokratycznego państwa prawnego.

Powyższe oznacza, że wojewoda będzie mógł czasowo ograniczyć system selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w poszczególnych gminach (np. zezwolić na łącze zbieranie i odbieranie odpadów z tworzyw sztucznych i szkła) czy też w ogóle wyłączyć jego stosowanie, tj. zwolnić właścicieli nieruchomości z obowiązku selektywnej zbiorki odpadów komunalnych i dopuścić gromadzenie wszystkich odpadów łącznie jako odpadów niesegregowanych (zmieszanych).

To ostatnie rozwiązanie może w niektórych gminach prowadzić do istotnych trudności prawnych związanych z prawidłowym poborem opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi od właścicieli nieruchomości, którzy zadeklarowali na gruncie uprzednio obowiązujących przepisów (stosowanych w niektórych gminach nada z uwagi na przepisy przejściowe) nieselektywny sposób zbierania odpadów wskutek czego uiszczają wyższą opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Skoro bowiem w danej gminie na skutek zarządzenia wojewody wszyscy właściciele będą zobowiązani do nieselektywnego gromadzenia odpadów uiszczana przez nich opłata powinna być w tej samej wysokości – wysokości podstawowej.

Czego zabrakło w projekcie?

Powyższa propozycja – jakkolwiek idąca we właściwym kierunku – nie rozwiązuje wszystkich istotnych problemów związanych z utrzymaniem czystości i porządku w gminach. Nowelizacja powinna odnosić się także do możliwości zmiany przez wojewodę częstotliwości odbioru wszystkich albo niektórych frakcji odpadów komunalnych na terenie poszczególnych gmin. Jest to szczególnie istotne z uwagi na zwiększoną na gruncie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [dalej: ucpg] częstotliwość odbioru niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych i bioodpadów, która zacznie obowiązywać już od kwietnia. Zmiany mogą być konieczne także w przypadku innych frakcji odpadów, w tym odpadów problemowych zbieranych u źródła lub w formie mobilnych PSZOKów.

Brak zmiany częstotliwości odbioru odpadów może w skrajnych przypadkach prowadzić do sporów o możliwość stosowania przez właścicieli nieruchomości art. 6s ucpg. Zgodnie z tym przepisem w przypadku gdy gmina nie realizuje obowiązku odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, właściciel nieruchomości jest obowiązany do przekazania odpadów komunalnych, na koszt gminy, podmiotowi odbierającemu odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, wpisanemu do rejestru działalności regulowanej, o którym mowa w art. 9b ust. 2.

Ustawa nowelizująca powinna także wprost zezwalać na czasowe zamknięcie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych.

Odrębną kwestią wymagającą pilnego rozważenia przez ustawodawcę jest wydłużenie okresów dostosowawczych wynikających z ustawy z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw.  Gminy mają czas na zmianę przepisów do września 2020 roku. W przypadku przedłużającej się epidemii dochowanie tego terminu w wielu gminach może okazać się problematyczne.

Dodatkowo w dłuższej perspektywie ustawodawca powinien rozważyć wpływ powyższych zmian na możliwości osiągnięcia przez gminy, których dotyczyć będzie zarządzenie wojewody poziomów recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych.

Osobnym tematem – który poruszony zostanie w odrębnym artykule – jest kwestia sposobu gromadzenia i zagospodarowania odpadów komunalnych z terenów objętych kwarantanną zarządzoną w związku z ryzykiem wystąpienia wirusa COVID-19.

Nie wykluczone, iż projekt ustawy nowelizującej, o którym mowa w niniejszym artykule ulegnie w najbliższych dniach dalszym zmianom. O wszystkich nich będziemy informować w kolejnych artykułach.