Wnioski składane w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej często dotyczą żądania informacji publicznej przetworzonej. W takich wypadkach informacja publiczna, co do zasady, nie jest udostępniana „od ręki”

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej[1] [dalej także: udip] każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną. Prawo do informacji publicznej nie jest jednak prawem bezwzględnym. Sam bowiem fakt, że informacja jest informacją publiczną w rozumieniu udip, nie oznacza, że „z automatu” podlega  udostępnieniu. W praktyce bardzo często złożony wniosek dotyczy informacji publicznej o charakterze przetworzonym. Otrzymanie przez zobowiązanego takiego żądania oznacza konieczność podjęcia następujących po sobie, stosownych działań. Jest to uzasadnione tym, że informacja publiczna przetworzona podlega udostępnieniu dopiero po wykazaniu istnienia „szczególnie istotnego interesu prawnego”. Niestety regulacje udip nie wprowadzają procedury postępowania w takim wypadku, co jest dotkliwym brakiem jeśli zważyć, że dotrzymanie przez zobowiązanego wymaganych od niego standardów postępowania jest istotne z punktu widzenia skutecznego załatwienia takiego wniosku i nie narażenia się na niepotrzebny zarzut bezczynności.

Na przestrzeni niemal 19 ostatnich lat stosowania regulacji udip, wobec istniejących braków ustawowych, to w praktyce orzeczniczej sądów administracyjnych i doktrynie wypracowano, zdaje się jednolite, schematy postępowania z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej przetworzonej, definiując przy tym również samo pojęcie. Co do zasady, zgodnie przyjmuje się, iż z przetworzeniem informacji publicznej mamy do czynienia zwłaszcza:

1. gdy informacja przetworzona jest jakościowo nową informacją, nieistniejącą dotychczas w przyjętej ostatecznie treści i postaci, chociaż jej źródłem są materiały znajdujące się w posiadaniu zobowiązanego,
2. gdy wniosek o udostępnienie informacji obejmuje informacje proste będące w posiadaniu podmiotu, ale rozmiar i zakres żądanej informacji przesądza o tym, że mamy do czynienia z informacją przetworzoną[2].

W pierwszym ze wskazanych przypadków organ jest zobligowany do podjęcia określonego działania myślowego, intelektualnego w odniesieniu do zbioru znajdujących się w jego posiadaniu informacji i nadania skutkom tego działania cech informacji publicznej[3]. Zachodzi w takiej sytuacji konieczność wytworzenia informacji jakościowo nowej, z posiadanych już danych.

W drugiej ze wskazanych sytuacji, żądana informacja w jej elementach składowych istnieje, jednak suma (zakres) informacji prostych nie zawsze pozostaje informacją prostą[4]. I tak domaganie się danych np. w układzie ponad 100 wariantów, przekracza ramy normalnego sposobu korzystania z informacji publicznej i ma charakter informacji przetworzonej[5].

Załatwiając wniosek zawierający żądanie udostępnienia informacji publicznej przetworzonej należy w pierwszej kolejności pamiętać, że na etapie składania wniosku, wnioskodawca nie musi posiadać wiedzy, jaki charakter mają żądane przez niego informacje tj., czy żądanie dotyczy informacji prostej, czy też informacji przetworzonej. To zadaniem podmiotu zobowiązanego jest dokonanie oceny, jaki charakter ma zakres żądania zawarty we wniosku. Warto mieć przy tym na uwadze, że nie istnieją zasady bądź wytyczne dokonywania analizy wniosku pod kątem uznania, że informacja ma charakter informacji przetworzonej; każdy przypadek jest inny, a ocena taka ma charakter stricte uznaniowy.

W sytuacji uznania, że wniosek dotyczy informacji publicznej przetworzonej, podmiot zobowiązany powinien poinformować wnioskodawcę, że dana informacja jest w jego ocenie informacją przetworzoną i w takiej sytuacji jej udostępnienie będzie możliwe wyłącznie w zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego[6]. W związku z brakiem ustawowej regulacji, w praktyce akceptuje się postępowanie polegające na poinformowaniu wnioskodawcy przez podmiot zobowiązany, że informacja ma charakter przetworzony wraz z żądaniem wykazania istnienia szczególnie istotnego interesu publicznego, w terminie 14 dni. Posiłkowo stosuje się w tym zakresie postanowienia art. 14 udip.

Udip nie definiuje także pojęcia „szczególnie istotnego interesu publicznego”. W tym zakresie wypracowano stanowisko, że interes ten odnosi się do spraw związanych z funkcjonowaniem państwa oraz innych ciał publicznych jako pewnej całości, zwłaszcza jeżeli związane jest ono z gospodarowaniem mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa[7].

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, „wnioskodawca żądający informacji publicznej przetworzonej  (…) powinien wykazać nie tylko, że jest ona ważna dla dużego kręgu potencjalnych odbiorców ale również, że jej uzyskanie stwarza realną możliwość wykorzystania uzyskanych danych dla poprawy funkcjonowania organów administracji i lepszej ochrony interesu publicznego”[8].

W przypadku, gdy na wysłane powiadomienie, w wyznaczonym terminie (14 dni), wnioskodawca w ogóle nie ustosunkuje się do wezwania, podmiot zobowiązany będzie miał podstawy do wydania decyzji o umorzeniu postępowania o udostępnienie informacji[9]. Z kolei w sytuacji, gdy wnioskodawca odpowie na powiadomienie, lecz w ocenie zobowiązanego nie wykaże istnienia interesu publicznego, organ powinien wydać decyzję odmawiającą udzielenia żądanej informacji[10]. W decyzji tej, podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji publicznej przetworzonej musi wykazać (odpowiednio uzasadnić) brak istnienia w konkretnym przypadku przesłanki ustawowej wskazanej w art. 3 ust. 1 pkt 1 udip, tj. istnienia szczególnie istotnego interesu publicznego[11].

W sytuacji, w której w ocenie podmiotu zobowiązanego wnioskodawca wykaże istnienie szczególnie istotnego interesu publicznego, jego obowiązkiem będzie przygotowanie odpowiedzi na wniosek, zgodnie z jego zakresem i przyjętymi w nim kryteriami. W tym przypadku należy uznać, że podstawowy termin na realizację wniosku liczyć należy dopiero od daty otrzymania przez organ odpowiedzi uzasadniającej szczególnie istotny interes publiczny, a nie od pierwotnej daty złożenia wniosku. W tym wypadku bowiem, dopiero wykazanie ww. interesu determinować powinno po stronie zobowiązanego stwierdzenie o skutecznym wpływie złożonego wniosku i pozwala ustalić, że realizacja tego konkretnego żądania jest w istocie zasadna. 

Należy mieć przy tym na uwadze, że wniosek o udostępnienie informacji publicznej nie wszczyna tradycyjnego postępowania administracyjnego. Tym samym na etapie samego rozpoznawania wniosku, do momentu uznania o konieczności wydania decyzji administracyjnej, nie stosuje się regulacji Kodeks postępowania administracyjnego[12]  Dopiero w sytuacji, w której zajdzie konieczność wydania decyzji administracyjnej (np. o umorzeniu postępowania lub o odmowie udostępnienia informacji), regulacje udip nakazują stosować przepisy Kodeks postępowania administracyjnego.

[1] Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1429).

[2] I. Kamińska i M. Rozbicka-Ostrowska, komentarz do art. 3 udip, [w:] Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Komentarz, wyd. III. Wolters Kluwer, 2016, LEX/el.

[3] Ibidem.

[4] Ibidem.

[5] Ibidem.

[6] Ibidem.

[7] I. Kamińska i M. Rozbicka-Ostrowska, komentarz do art. 3 udip, [w:] Ustawa… op. cit.

[8] Wyrok NSA z dnia 27 stycznia 2011r., I OSK 1870/10.

[9] Ibidem.

[10] Ibidem.

[11] M. Chmaj, komentarz do art. 3 udip [w:] M. Bidziński, M. Chmaj, P. Szustakiewicz (red.), Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2018, Legalis/el.

[12] Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 256) [dalej: Kodeks postępowania administracyjnego];