Uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę uzależnione jest od spełnienia szeregu warunków. W praktyce pojawiają się wątpliwości czy organ może uzależnić wydanie takiej decyzji od uprzedniego wykonania przez inwestora obowiązku remediacji.

Zasady odpowiedzialności administracyjnej za zanieczyszczenia powierzchni ziemi regulowane są w zależności od czasu wystąpienia zanieczyszczenia:

1. w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska [dalej jako: „poś”] –  w odniesieniu do zanieczyszczeń gleby i ziemi spowodowanych przed 30 kwietnia 2007 r. (tzw. historyczne zanieczyszczenia powierzchni ziemi);
2. w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie – w odniesieniu do zanieczyszczeń gleby i ziemi po 30 kwietnia 2007 r., tzw. szkody w środowisku w powierzchni ziemi (ustawa odnosi się również do tzw. szkód w środowisku w wodach).

Przepisy poś, które znajdują zastosowanie w przypadku wystąpienia historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi, wskazują na obowiązek przeprowadzenia remediacji przez władającego powierzchnią ziemi (art. 101h ust. 1 poś), którą to remediację przeprowadza się zgodnie z ustalonym (w drodze decyzji) planem remediacji  (art. 101l ust. 1 i ust. 4 poś).

Ustawa poś definiuje remediację jako „poddanie gleby, ziemi i wód gruntowych działaniom mającym na celu usunięcie lub zmniejszenie ilości substancji powodujących ryzyko, ich kontrolowanie oraz ograniczenie rozprzestrzeniania się, tak aby teren zanieczyszczony przestał stwarzać zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, z uwzględnieniem obecnego i, o ile jest to możliwe, planowanego w przyszłości sposobu użytkowania terenu; remediacja może polegać na samooczyszczaniu, jeżeli przynosi największe korzyści dla środowiska” (art. 3 pkt 31b poś).

Wątpliwości może budzić kwestia, czy obowiązek ten musi być zrealizowany już na etapie ubiegania się o wydanie pozwolenia na budowę i czy organ może odmówić wydania takiej decyzji, gdy na danym obszarze występuje historyczne zanieczyszczenie ziemi, a podmiot władający powierzchnią ziemi nie zgłosił tego faktu regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska.

W kontekście powyższego, warto zwrócić uwagę, że art. 35 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane [dalej jako: „Pb”] określa zakres obowiązków organu, zawartych w fazie wyjaśniającej prowadzonego postępowania administracyjnego w sprawie wydania pozwolenia na budowę lub odrębnej decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego. Organ ten musi dokonać wielu czynności, których celem jest kompleksowe sprawdzenie projektu budowlanego. Wyraża się to przede wszystkim w ocenie zgodności tego projektu z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku – z ustaleniami decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, a także wymaganiami ochrony środowiska, w szczególności określonymi w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Przedmiotowa regulacja ogranicza zakres weryfikacji projektu budowlanego do określonych w niej kryteriów. Ustalając dopuszczalność wydania pozwolenia na budowę, organ administracji architektoniczno-budowlanej nie może badać dodatkowych przesłanek niewymienionych przez ustawodawcę, gdyż stanowiłoby to przekroczenie jego kompetencji. Powinien jedynie zweryfikować kompletność wniosku o wydanie pozwolenia na budowę w kontekście brzmienia art. 33 Pb oraz wyczerpać zakres sprawdzenia projektu budowlanego w granicach wyznaczonych przez art. 35 Pb.

Z zestawienia powyższych regulacji wynika, że ani przepisy Prawa budowlanego ani ustawy – Prawo ochrony środowiska nie ustanawiają jako warunku uzyskania pozwolenia na budowę obowiązku przeprowadzenia remediacji, w przypadku gdy występuje historyczne zanieczyszczenie ziemi.

Należy jednak podkreślić, że zdaniem Ministerstwa Środowiska, niezależnie od spełnienia ww. wymagań wyartykułowanych w Prawie budowlanym (art. 35 Pb), rozpoczęcie na terenie, na którym występuje historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi budowy budynku bez zgłoszenia istnienia zanieczyszczenia do RDOŚ i bez podjęcia remediacji, jest naruszeniem art. 101e poś (obowiązek zgłoszenia zanieczyszczenia do RDOŚ) oraz art. 101h poś (obowiązek przeprowadzenia remediacji)[1].

W ocenie Ministerstwa, obecność budynku w oczywisty sposób utrudni, a w niektórych przypadkach uniemożliwi, dostęp do zanieczyszczonej gleby i ziemi oraz przeprowadzenie remediacji. Zatem jakkolwiek samo uzyskanie pozwolenia na budowę nie zależy od uprzedniego przeprowadzenia remediacji, to rozpoczęcie budowy na zanieczyszczonym terenie, w przypadku gdy istnieje świadomość i wiedza o istniejącym zanieczyszczeniu gleby i ziemi, może zostać zinterpretowana jako chęć ominięcia przepisów o ochronie powierzchni ziemi.

[1] Odpowiedź Ministra Środowiska na interpelację z dnia 28 lutego 2017 r., znak: DGO-IV.070.2.2017.KN