Portal prowadzi ZIEMSKI&PARTNERS KANCELARIA PRAWNA
Kostrzewska, Kołodziejczak i Wspólnicy sp. k.
Ziemski & Partners
Portal prowadzi ZIEMSKI&PARTNERS KANCELARIA PRAWNA
Kostrzewska, Kołodziejczak i Wspólnicy sp. k.
Ziemski & Partners

Kolejne propozycje zmian w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

11.01.2019
Uwaga: ten artykuł ma więcej niż 3 miesiące. Sprawdź aktualny stan prawny lub skontaktuj się z autorem.
Kolejne propozycje zmian w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

Ministerstwo Środowiska opracowało kolejną wersję projektu ustawy nowelizującej ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, przedstawiając szereg nowych pomysłów w tym zakresie

Kolejna wersja ustawy nowelizującej

Pod koniec sierpnia 2018 roku Ministerstwo Środowiska opublikowało na stronach Rządowego Centrum Legislacji projekt ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw. Projekt ten szeroko opisywany był na łamach naszego Portalu w artykułach:

Zawarte w nim propozycje odbiły się szerokim echem zarówno w środowisku samorządowym, jak i w całej branży odpadowej. Świadczy o tym ilość zgłoszanych do projektu uwag. Po pięciu miesiącach od publikacji pierwszej wersji projektu ustawy nowelizującej Ministerstwo Środowiska opracowało jej kolejną (drugą) wersję, która w szeregu przypadków zawiera odmienne propozycje zmian w systemie gospodarki odpadami komunalnymi. Z uwagi na ramy i formę niniejszego artykułu zostaną w nim przedstawione skrótowo wyłącznie wybrane zmiany wynikającej z najnowszej wersji ustawy nowelizującej. Jej bardziej szczegółowa analiza przedstawiona zostanie w kolejnych artykułach publikowanych w najbliższej przyszłości w portalu Prawo Dla Samorządu.

Nieruchomości niezamieszkałe tak samo, ale jednak inaczej

Jedną z kluczowych zmian wprowadzonych do projektu ustawy nowelizującej przez Ministerstwo Środowiska jest odstąpienie od obligatoryjnego objęcia przez gminy swoim systemem gospodarki odpadami komunalnymi nieruchomości niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalne. Tym samym nadal to rada gminy będzie samodzielnie decydowała o sposobie odbierania odpadów z tego typu nieruchomości.

Jednocześnie Ministerstwo uwzględniło podnoszony od lat postulat doprecyzowania statusu tzw. nieruchomości mieszanych (nieruchomości stanowiących w części nieruchomość zamieszkałą i w części nieruchomość niezamieszkałą, na której powstają odpady komunalne). W przypadku tego typu nieruchomości nie będzie obowiązku przetargowego wyłaniania podmiotów odbierających odpady komunalnej, a tym samym nieruchomości te będą mogły być objęte systemem in house. Ministerstwo przychyliło się zatem do stanowiska prezentowanego w piśmiennictwie m.in. przez Autora niniejszego tekstu (por. M. Karciarz, M. Kiełbus, K.Z. Ziemski, In house a odbiór odpadów z nieruchomości mieszanych, Przegląd Komunalny 10/2016).

Niezwykle interesującą propozycją jest stworzenie prze radę gminy możliwości dla właścicieli nieruchomości niezamieszkałych do wskazania częstotliwości odbioru odpadów komunalnych  poszczególnych frakcji w deklaracji, z tym że w okresie od kwietnia do października częstotliwość odbierania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne nie będzie mogła być rzadsza niż określona w uchwale rady gminy, o której mowa w art. 6r ust 3b, a w przypadku jej nieokreślenia w uchwale – nie rzadziej niż raz na 2 tygodnie. Jednocześnie w przypadku nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe  deklaracja będzie mogła zawierać wskazanie okresów korzystania z nieruchomości.

Przetargi jednak do zmian

Pomimo zgłaszanych zastrzeżeń resort środowiska podtrzymał swoje stanowisko w zakresie obligatoryjnego rozdzielenia przetargów na odbiór od przetargów na zagospodarowanie odpadów komunalnych. Aktualne pozostały także propozycje ministerstwa dotyczące zakazania rozliczeń ryczałtowych i powszechnego wprowadzenia w ich miejsce rozliczeń tonażowych – zarówno w przypadku odbioru, jak i zagospodarowania odpadów komunalnych.

Zmianie ma ulec mają jednak wymogi dotyczące umowy na odbiór odpadów komunalnych Zgodnie z propozycją Ministerstwa Środowiska określać ma ona w szczególności:

  1. wymogi dotyczące przekazywania odebranych niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych do regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych;
  2. rodzaje odpadów komunalnych odbieranych selektywnie od właścicieli nieruchomości;
  3. standard sanitarny wykonywania usług oraz ochrony środowiska;
  4. obowiązek prowadzenia dokumentacji związanej z działalnością objętą zamówieniem;
  5. instalacje, w szczególności regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych, do których podmiot odbierający odpady komunalne
    od właścicieli nieruchomości jest obowiązany przekazać odebrane odpady komunalne;
  6. szczegółowe wymagania stawiane przedsiębiorcom odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości;
  7. szczegółowy sposób postępowania w przypadku stwierdzenia nieselektywnego zbierania odpadów.

Zasady selektywnej zbiórki

Ministerstwo podtrzymało swoją propozycję wprowadzenia obligatoryjnej selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, proponując jednak pewne zmiany w kwestiach szczegółowych.

Kluczową zmianą w tym zakresie jest próba określenia sytuacji, w których selektywna zbiórka nie jest prowadzona. Projektodawcy proponują, aby określić, że odpady komunalne nie są zbierane w sposób selektywny jeżeli:

  1. wszystkie odpady komunalne są zbierane łącznie, lub
  2. w pojemniku lub worku przeznaczonym na papier zawartość innych odpadów  przekracza 5% wagowo, lub
  3. w pojemniku lub worku przeznaczonym odpowiednio na:

a) metale,

b) tworzywa sztuczne,

c) szkło,

d) odpady opakowaniowe wielomateriałowe,

e) bioodpady

– zawartość innych odpadów  przekracza 10% wagowo.

Jednocześnie Ministerstwo wycofało się z propozycji zobowiązania gmin do ustawienia systemu selektywnej zbiórki określonych frakcji odpadów, w tym odpadów biodegradowalnych, na terenach przeznaczonych do użytku publicznego. Zmiana ta pociąga za sobą kolejne propozycje dotyczące zakresu regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach.

Znowelizowane regulaminy będą musiały za to określać wymagania w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości obejmujących prowadzenie selektywnego zbierania i odbierania lub przyjmowania przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych lub zapewnienie przyjmowania w inny sposób co najmniej takich odpadów komunalnych jak odpady niekwalifikujące się do odpadów medycznych powstałych w gospodarstwie domowym w wyniku przyjmowania produktów leczniczych w formie iniekcji i prowadzenia monitoringu poziomu substancji we krwi, w szczególności igieł i strzykawek.

System opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Szereg interesujących propozycji zmian przedstawionych przez Ministerstwo Środowiska dotyczy systemu opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Po pierwsze w przypadku nieruchomości letniskowych resort odstąpił od ustalenia kwotowego limitu opłat (pierwotna propozycja przewidywała maksymalną stawkę opłaty ryczałtowej na poziomie 96 zł). Zamiast tego Ministerstwo zaproponowało ustalenie tego limitu na poziomie 10% przeciętnego miesięcznego  dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem. Zgodnie z obwieszczenie GUS dochód ten w 2017 roku wynosił 1.598 zł, co pozwalałoby na ustalenie maksymalnej opłaty ryczałtowej od domku letniskowego na poziomie 159,80 zł rocznie.

Druga z kluczowych zmian w tym zakresie dotyczy ustalenia maksymalnej stawki opłaty za pojemnik lub worek przeznaczony do zbierania odpadów komunalnych na nieruchomościach niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalnej. Maksymalne stawki w tym zakresie nie będą mogły przekroczyć 3,2% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego ogółem na 1 osobę ogółem za pojemnik lub worek przeznaczony do zbierania odpadów komunalnych. Tym samym maksymalna stawka w tym zakresie nie będzie mogła być wyższa niż 51,14 zł, co w przypadku dużych pojemników jest stawką zdecydowanie zbyt niską.

Jednocześnie Ministerstwo podtrzymało swój wcześniejszy pomysł ustawowego określania wysokości stawki w przypadku braku selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Stawka ta nadal ma wynosić czterokrotność stawki podstawowej, co w przypadku nieruchomości letniskowych oznaczać może opłatę na poziomie nawet 639,20 zł rocznie.

Niezwykle istotna propozycja dotyczy także zabudowy wielorodzinnej. Ministerstwo Środowiska zaproponowało dopuszczenie złożenia odrębnych deklaracji dla poszczególnych budynków lub ich części w przypadku nieruchomości zabudowanej budynkiem wielolokalowym lub budynkami wielolokalowymi, jeżeli poszczególne budynki lub ich części posiadają przyporządkowane im oddzielne altanki śmietnikowe. Pozwoli to na przypisanie odpowiedzialności z tytułu nieselektywnej zbiórki odpadów wyłącznie do wybranych nieruchomości.

Ministerstwo zaproponowało także dodatkową możliwość złożenia zmiany deklaracji skutkującą obniżenie wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Zmiana ta będzie mogła być złożona także w związku z informacją lub korektą faktur uzyskaną z przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, jeżeli gmina wybrała metodę ustalania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi opartą na ilości zużytej wody.

Resort środowiska wycofał się z pierwotnej propozycji zobowiązania gmin do dokonywania „korekt” stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadku stwierdzenia w danym roku nadwyżki dochodów z tytułu opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi względem kosztów funkcjonowania gminnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi.

Za rewolucyjną propozycję zmian w przedmiotowym zakresie uznać należy umożliwienie radom gmin podejmowania uchwały o dopłacie ze środków własnych do stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi dla właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, w części dotyczącej  gospodarstw domowych. Tym samym będzie to stanowiło odejście od zasady samobilansowania się systemu gospodarki odpadami komunalnymi wprowadzonej wraz z nowym systemem gospodarki odpadami komunalnymi w 2011 roku.

Zmiany dotyczący PSZOK

Resort środowiska wycofał się z części propozycji dotyczących punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. W szczególności PSZOKi nie będą zobowiązane do przyjmowania odpadów niekomunalnych. Rozwiązanie takie będzie miało charakter fakultatywny. Rada gminy zgodnie z propozycją Ministerstwa będzie miała możliwość podjęcia uchwały o odpłatnym przyjmowaniu przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych odpadów z działalności rolniczej niestanowiących odpadów komunalnych. W przedmiotowej uchwale rada gminy określać będzie rodzaje odpadów z działalności rolniczej przyjmowanych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz może określić maksymalną masę odpadów lub ilość sztuk odpadów przyjmowanych z gospodarstwa rolnego.

Jednocześnie gminy zostaną zobowiązane do informowania na swoich stronach internetowych o adresach punktów zbierania odpadów folii, sznurka oraz opon powstających
w gospodarstwach rolnych lub zakładów przetwarzania takich odpadów funkcjonujących  na terenie danej gminy, jeżeli na obszarze gminy są położone gospodarstwa rolne.

PSZOKi nie zawsze będą musiały także przyjmować bioodpady. Zgodnie z propozycją Ministerstwa gmina będzie mogła nie zapewniać przyjmowania bioodpadów przez punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych, jeżeli w zamian za opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w całości zapewnia odbieranie tych odpadów z miejsc ich wytwarzania.

Punkty napraw

Ministerstwo proponuje wprowadzenie wyraźnej podstawy prawnej do tworzenia i utrzymywania przez gminy sieci napraw i ponownego użycia produktów lub części produktów niebędących odpadami. Działania w tym zakresie mają ograniczyć ilość powstawania odpadów komunalnych. Działania gmin w tym zakresie mają mieć charakter fakultatywny.

Gmina będzie mogła pokryć koszty utworzenia i utrzymania sieci napraw i ponownego użycia produktów lub części produktów niebędących odpadami z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Nowe poziomy odzysku

Najnowsza wersja projektu ustawy nowelizującej zawiera już rozwiązania służące implementacji najnowszych dyrektyw odpadowych. Jedna ze zmian w tym zakresie dotyczy poziomów odzysku i recyklingu. Zgodnie z projektem – nawiązującym w tym zakresie do dyrektyw – gminy będą obowiązane osiągnąć poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych, z wyłączeniem  innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych stanowiących odpady komunalne, w wysokości co najmniej1) 50% wagowo – za 2020 r. i w latach następnych;

2) 55% wagowo – od 1 stycznia 2025 r. i w latach następnych;

3) 60% wagowo – od 1 stycznia 2030 r. i w latach następnych;

4) 65% wagowo – od 1 stycznia 2035 r. i w latach następnych.

Przydomowe kompostowniki

W najnowszej wersji projektu ustawy nowelizującej Ministerstwo Środowiska zaproponowało, aby regulacja prawna dotycząca przydomowych kompostowników dotyczyła wyłącznie jednorodzinnej zabudowy mieszkaniowej. W związku z tym z nowych regulacji nie będą mogli skorzystać właściciele nieruchomości wielorodzinnych oraz niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalne.

Wymagania dotyczące kompostowania bioodpadów będą mogły być określone w regulaminie utrzymania czystości i porządku w gminach.

Z prowadzeniem przydomowego kompostownika nadal ma być związane obligatoryjne zwolnienie w części od opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Zwolnienie to ma być proporcjonalne do zmniejszenia kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z gospodarstw domowych.

Jednocześnie Ministerstwo proponuje, aby razie stwierdzenia, że właściciel nieruchomości, który złożył informację, o prowadzeniu przydomowego kompostownika,

  1. nie posiada kompostownika przydomowego lub
  2. nie kompostuje bioodpadów stanowiących odpady komunalne w kompostowniku przydomowym,  lub
  3. uniemożliwia wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi, lub upoważnionej przez niego osobie na dokonanie oględzin nieruchomości, w celu weryfikacji zgodności informacji, o której mowa w art. 6m ust. 1b pkt 7, ze stanem faktycznym

– wójt, burmistrz lub prezydent miasta stwierdzał, w drodze decyzji, o utracie prawa do zwolnienia. Utrata prawa do zwolnienia miałaby następować od pierwszego dnia miesiąca, w którym stwierdzono wystąpienie przesłanek, o których mowa powyżej.

Nowe obowiązki właścicieli nieruchomości.

Regulaminy utrzymywania czystości i porządku w gminach w przyszłości określać mają także zasady utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym i porządkowym miejsc gromadzenia odpadów, co wprost zostanie określone jako jeden z obowiązków właściciela nieruchomości. Obowiązek ten będzie mógł być przejęty przez gminę w ramach opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Nowe przepisy karne

Projektodawcy proponują także wprowadzenie do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nowych przepisów karnych. Karą grzywny ma być zagrożone nie złożenie deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jak również złożenie niezgodnej ze stanem faktycznym informacji o posiadaniu kompostownika przydomowego i  kompostowaniu w nim bioodpadów stanowiących odpady komunalne.

Gdy nie ma co zrobić z odpadami

Projekt ustawy nowelizującej zawiera propozycje zmian nie tylko w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ale także w szeregu innych ustaw. Wśród nich warto zwrócić uwagę na propozycje dotyczące ustawy o odpadach, a zwłaszcza na nowe rozwiązania zaproponowane przez Ministerstwo Środowiska. Resort środowiska zaproponował, aby w przypadku gdy z powodu awarii lub braku możliwości przyjmowania  odpadów z innych przyczyn przez regionalną instalację odpadów komunalnych w danym województwie, pozostałe regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w danym województwie  nie są w stanie zapewnić przetworzenia całości niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych lub pozostałości z sortowania odpadów komunalnych oraz pozostałości z procesu mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, o ile są przeznaczone do składowania, marszałek sąsiedniego województwa mógł wyrazić zgodę, w drodze decyzji, na przekazywanie tych odpadów do  regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych położonej w tym województwie, wskazując okres, na jaki zgoda została wydana. Powyższa zgoda ma być wydawana na wniosek gminy organizującej zagospodarowanie odpadów komunalnych odebranych z terenu danej gminy, podmiotu odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, nieobjętych systemem zorganizowanym przez gminę, lub wytwórcy pozostałości z sortowania odpadów komunalnych oraz pozostałości z procesu mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, o ile są przeznaczone do składowania.

Przepisy przejściowe

Istotną ewolucję względem pierwotnych propozycji przeszły przepisy przejściowe zawarte w projekcie ustawy nowelizującej.

Rady gmin będą miały 12 miesięcy na nowelizację kluczowych dla gminnych systemów gospodarki odpadami uchwał. Większość dotychczasowych uchwał zachowa moc do tego czasu. Dotyczy to także uchwał w sprawie stawek opłat. Przedmiotowe przepisy zawarte w projekcie ustawy nowelizującej wymagają jednakże jeszcze kilku poprawek, które wyeliminują pojedyncze nieprawidłowości.

Umowy o udzielenie zamówienia publicznego na odbieranie, odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości oraz umowy na prowadzenie punktu selektywnego zbierania odpadów  zawarte  przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej mają zachować ważność na czas, na jaki zostały zawarte.

Natomiast postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej mają podlegać unieważnieniu.

Obowiązek przyjmowania odpadów tekstyliów i odzieży przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych ma mieć zastosowanie od dnia 1 stycznia 2025 r.

W ustawie nowelizującej zaproponowano również, aby zakaz termicznego przekształcania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych nie miał zastosowania do spalarni odpadów  lub współspalarni odpadów finansowanych  ze środków Unii Europejskiej lub funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej przez czas niezbędny do zapewnienia trwałości projektu.

Przepisy o czterokrotności opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadku stwierdzenia braku selektywnej zbiórki mają mieć zastosowanie od dnia wejścia w życie uchwał, wydanych na podstawie  art. 6j ust. 3b albo w art. 6k ust. 1 ustawy zmienianej, jednak nie później niż po upływie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem:

1) przepisów dotyczących nowych poziomów odzysku i recyklingu, które mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 2020 r ;

2)     niektórych przepisów związanych z funkcjonowaniem instalacji, które wchodzą w życie z dniem 30 czerwca 2021 r. 

Podsumowanie

Szereg wprowadzonych przez Ministerstwo Środowiska zmian do projektu ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw należy ocenić niezwykle pozytywnie. Ministerstwo uwzględniło szereg zgłaszanych uwag i postulatów. Najnowszy projekt – pomimo kilku mankamentów – jest zdecydowanie lepszą propozycją, aniżeli opracowanie z sierpnia 2018 roku. Wymaga on jednak dalszej dyskusji ze wszystkimi zainteresowani środowiskami, przy czym dyskusja ta powinna być maksymalnie transparentna i powinna odbywać się z równoczesnym udziałem przedstawicieli różnych środowisk.

Z pewnością zmianie musi ulec sposób ustalania maksymalnej stawki opłat w przypadku nieruchomości niezamieszkałych. Obecnie zaproponowana maksymalna stawka od pojemnika nie uwzględnia różnorodności rozwiązań w tym zakresie stosowanych przez gminy.

Bardziej szczegółowe uwagi dotyczące najnowszej wersji projektu możliwe będą szczegółowej analizie zawartych w nim rozwiązań. Temat ten z pewnością powróci w najbliższym czasie w kolejnych artykułach publikowanych na Portalu Prawo Dla Samorządu.

Portal tworzony przez prawników
ZIEMSKI&PARTNERS KANCELARIA PRAWNA
Kostrzewska, Kołodziejczak i Wspólnicy sp. k.

Przejdź do strony >>