Jedną z przesłanek odrzucenia oferty jest zawieranie przez nią rażąco niskiej ceny (art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 1579, dalej: P.z.p.). Dla zweryfikowania ziszczenia się okoliczności uzasadniającej eliminację wykonawcy z postępowania w oparciu o art. 89 ust. 1 pkt 4 P.z.p. ustawodawca przewidział specjalną procedurę, uregulowaną w art. 90 P.z.p. O jej istotności świadczy okoliczność, iż „nie jest możliwe skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 89 ust. 1 pkt 4 P.z.p. w sytuacji braku wezwania wykonawcy do wyjaśnienia rażąco niskiej ceny” (wyrok KIO z 18 grudnia 2017 r., KIO 2535/17).

Istotna część składowa ceny

Zgodnie z art. 90 ust. 1 P.z.p., jeżeli istotne części składowe ceny lub kosztu, wydają się rażąco niskie w stosunku do przedmiotu zamówienia i budzą wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego lub wynikającymi z odrębnych przepisów, zamawiający zwraca się o udzielenie wyjaśnień, w tym złożenie dowodów, dotyczących wyliczenia ceny lub kosztu.

Odwołując się do dorobku orzeczniczego KIO pojęcie „istotnych części składowych ceny” należy rozumieć jako elementy o zasadniczym znaczeniu dla ceny zaoferowanej za realizację zamówienia. „Istotny charakter mają takie części składowe ceny lub kosztu, które w sposób wymierny przekładają się na ich wysokość, a tym samym ‒ na cenę oferty” (wyrok KIO z dnia 29 stycznia 2018 r., KIO 2717/17). W wyroku z dnia 4 grudnia 2017 r., KIO wskazała, że „to nie wartość czy zakres elementu składowego decyduje o jego istotności, ale to, jaki jest wpływ tego elementu na prawidłowość wykonania zamówienia” (KIO 2420/17).

Rażąco niska część składowa ceny a odrzucenie oferty

Wykrycie przez zamawiającego rażąco niskiej istotnej części składowej ceny nie stanowi, samo przez się, o możliwości odrzucenia oferty. Przewidziana w art. 89 ust. 1 pkt 4 P.z.p. przesłanka  odwołuje się do rażąco niskiej ceny lub kosztu w stosunku do przedmiotu zamówienia (a nie jego elementów). Ze względu na powyższe możliwość odrzucenia oferty na podstawie wykrycia rażąco niskiej istotnej części składowej ceny należy oceniać z uwzględnieniem jej wpływu na wysokość ceny za całość przedmiotu zamówienia.

„Aby mówić o cenie rażąco niskiej, należy brać pod uwagę całkowitą cenę za wykonanie przedmiotu zamówienia, a nie cenę za wykonanie danego elementu zamówienia” (Wyrok KIO z dnia 24 listopada 2017 r., KIO 2361/17). „Nie jest dopuszczalne uznanie ceny oferty za rażąco niską z powodu zakwestionowania kilku elementów cenotwórczych składających się na tę cenę, jeśli nie zostało wykazane, że wartość tych elementów jest tak duża, iż ich zaniżenie powoduje rażąco niski charakter ceny całej oferty. To, że zamawiający (jeśli poweźmie wątpliwość) ma prawo wyjaśniać istotne elementy składowe ceny, nie oznacza, że ceny jednostkowe są podstawą odrzucenia całej oferty, jako rażąco niskiej, jeśli ich wysokość nie wpływa na całościową cenę oferty, w kontekście rażąco niskiej ceny” (wyrok KIO z dnia 2 listopada 2017 r., KIO 2155/17).

Powyższe ma wpływ na zakres czynności weryfikacyjnych podejmowanych przez zamawiającego. Jak wskazała KIO w wyroku z dnia 7 grudnia 2017 r., KIO 2467/17, „prowadzenie wyjaśnień w przedmiocie rażąco niskiej ceny w odniesieniu jedynie do dwóch cen jednostkowych spośród wielu, składających się na ostateczną cenę oferty prowadzi do fałszywych wniosków, rażąco niska cena jednostkowa nie stanowi bowiem o rażąco niskiej cenie oferty, a ponadto wypaczałoby to instytucję rażąco niskiej ceny oferty, która przedmiotem oceny czyni cenę oferty, a nie ceny jej elementów składowych.”