Niektóre spółki komunalne mogą skorzystać ze zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych przy zawieraniu umowy spółki lub jej zmianie powodującej podwyższenie kapitału zakładowego. Konieczne jest jednak spełnienie określonych warunków. 

Zasadniczo w przypadku spółek kapitałowych umowa spółki oraz jej zmiana powodująca zwiększenie kapitału zakładowego podlegają opodatkowaniu  podatkiem od czynności cywilnoprawnych według stawki 0,5%. Ustawodawca przewidział jednak w ściśle określonych sytuacjach możliwość skorzystania ze zwolnienia.

Przykładowo zgodnie z art. 9 pkt 11 lit. d ustawy o PCC zwalnia się od podatku umowy spółki i ich zmiany jeżeli przedmiotem działalności spółki kapitałowej jest świadczenie usług użyteczności publicznej w zakresie transportu publicznego, zarządzania portami i przystaniami morskimi, zaopatrzenia ludności w wodę, gaz, energię elektryczną, energię cieplną lub zbiorowego odprowadzania ścieków i w wyniku zawarcia umowy spółki Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego obejmuje co najmniej połowę udziałów lub akcji w tej spółce albo w chwili zmiany umowy spółki Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiada już co najmniej połowę udziałów lub akcji w tej spółce.

W praktyce zdarzają się sytuacje, że spółki komunalne mają zróżnicowany przedmiot działalności gospodarczej. Przykładowo oprócz działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków (wymienionych wprost w przepisie) prowadzą również działalności w zakresie zbierania i odbierania odpadów komunalnych, wywozu nieczystości ciekłych, zimowego utrzymania dróg lub najmu lokali użytkowych . Pojawia się wówczas wątpliwość, czy tego typu spółki mogą skorzystać z omawianego zwolnienia, skoro utrzymanie czystości nie zostało wymienione w katalogu usług użyteczności publicznej w przywołanym przepisie? Czy przedmiot wkładu i sposób jego przeznaczenia będzie odgrywał tutaj jakiekolwiek znaczenie tzn. czy ze zwolnienia będzie mogła skorzystać ta część kapitału zakładowego, która będzie wykorzystywana do działalności wymienionej wprost w omawianym przepisie?

Biorąc pod uwagę literalne brzmienie przepisu należy podkreślić, że przewiduje on spełnienie wyłącznie dwóch warunków, tzn.:

1. określony przedmiot działalności spółki komunalnej oraz
2. określoną strukturę właścicielską tzn. określony udział gminy.

Oznacza to, że przesłankami upoważniającymi do skorzystania z przedmiotowego zwolnienia jest prowadzenie przez spółkę komunalną jednego z rodzajów działalności wymienionych w tym przepisie, przy czym ustawodawca nie wprowadził ograniczenia, iż przedmiot działalności spółki nie może wykraczać poza rodzaje działalności wymienione w tym przepisie, ani też, iż musi być ograniczony wyłącznie do rodzajów działalności enumeratywnie wymienionych w tym przepisie. Ustawodawca nie wprowadził wymogu powiązania aportu wnoszonego do spółki przez jednostkę samorządu terytorialnego z jednym z rodzajów działalności wymienionych enumeratywnie w tym przepisie.

Powyższe twierdzenia potwierdzają również organy podatkowe w wydawanych indywidualnych interpretacjach prawa podatkowe. Dla przykładu przywołać można interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 11 kwietnia 2014 r. sygn. IBPBII/1/4310-9/14/MZ.

Tak więc zmiana umowy spółki komunalnej, której przedmiot działalności obejmuje czynności wymienione wprost w przepisie np. transport publiczny oraz jednocześnie inny rodzaj działalności nie wymieniony w tym przepisie np. utrzymanie czystości i porządku, będzie korzystała ze zwolnienia z PCC. Oczywiście pod warunkiem, że gmina posiada lub na skutek zmiany umowy będzie posiadała ponad 50% udziałów w takiej spółce. Bez znaczenia pozostanie tutaj przedmiot aportu oraz sposób jego wykorzystania i przeznaczenia.