W dniu 10 sierpnia 2018 r. Prezydent RP podpisał rządowy projekt ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności gruntów. Warto przyjrzeć się bliżej zmianom, jakie wprowadzają nowe regulacje.

Ustawa zakłada, że z dniem 1 stycznia 2019 r. prawo użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe zostanie przekształcone w prawo własności gruntu na rzecz właścicieli domów i lokali położonych na takich gruntach.

Jednocześnie w ustawie określono jej zakres przedmiotowy poprzez zdefiniowanie pojęcia „gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe”. W konsekwencji, ustawa dotyczy gruntów zabudowanych wyłącznie budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi lub budynkami mieszkalnymi wielorodzinnymi, w których co najmniej połowę liczby lokali stanowią lokale mieszkalne.

Przekształceniu użytkowania wieczystego we własność mają podlegać również lokale handlowe i usługowe, z tym że przekształcenie udziałów w prawie użytkowania wieczystego na rzecz właścicieli lokali o funkcji innej niż mieszkaniowa (np. usługowej, handlowej) nastąpi niejako „przy okazji” realizacji celu ustawy, którego nie uda się osiągnąć bez przekształcenia wszystkich udziałów przysługujących w stosunku do całej nieruchomości gruntowej.

Dotychczasowe rozwiązania

Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju będące autorem projektu w/w ustawy podkreśla, że głównym impulsem do wprowadzenia zmian były spore mankamenty istniejących do tej pory rozwiązań. Obowiązująca obecnie ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości kreuje duże trudności w przekształceniu udziałów w użytkowaniu wieczystym w prawo własności gruntu dla właścicieli lokali mieszkalnych wyodrębnionych w budynkach wielolokalowych. Obecnie bowiem do przekształcenia niezbędna jest zgoda wszystkich właścicieli lokali, którym przysługują udziały w prawie użytkowania wieczystego gruntu. Ustawa umożliwia wprawdzie wystąpienie z żądaniem przekształcenia przez grupę współużytkowników wieczystych, których suma udziałów wynosi co najmniej połowę, jednak w takiej sytuacji sprzeciw chociażby jednego współużytkownika wieczystego blokuje nabycie prawa własności gruntu przez pozostałych mieszkańców budynku do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Taka sytuacja powodowała niejednokrotnie przedłużanie, a niekiedy nawet blokowanie procesów przekształceń gruntów zabudowanych budynkami wielolokalowymi, co przekładało się z kolei na niezadowolenie właścicieli lokali, a także dodatkowe obciążanie organów administracji publicznej i sądów sprawami z tego zakresu. W związku z powyższym, w ocenie projektodawców, obowiązująca obecnie ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości, w niektórych sytuacjach nie zapewnia właścicielom lokali w budynkach wielolokalowych faktycznej możliwości realizacji roszczenia o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntu związanego z własnością lokali w prawo własności gruntu. Iluzoryczność roszczenia tej grupy użytkowników wieczystych uzasadniała – zdaniem Ministerstwa – interwencję legislacyjną. Dodatkowym argumentem za objęciem projektowaną regulacją gruntów wykorzystywanych przez użytkowników wieczystych na cele mieszkaniowe było obserwowane od kilku lat pogłębianie się niezadowolenia ze zbyt częstych i wysokich, w ocenie zobowiązanych, podwyżek opłat za użytkowanie wieczyste.

Zmiany, które wprowadza nowa ustawa

Art. 1 ustawy zakłada, że z dniem 1 stycznia 2019 r. prawo użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe przekształca się w prawo własności tych gruntów.

Organy reprezentujące dotychczasowego właściciela nieruchomości, a więc te same które są obecnie właściwe do pobierania opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego i dokonywania aktualizacji tych opłat, będą wydawały z urzędu zaświadczenia potwierdzające przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności tego gruntu. Termin wydania zaświadczenia ustalono na 12 miesięcy od dnia przekształcenia lub na wniosek nowego właściciela gruntu, w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku przez właściwy organ.

Wskazane zaświadczenia będą stanowiły podstawę ujawnienia prawa własności gruntu w księdze wieczystej oraz ewidencji gruntów i budynków. Na organie właściwym do wydania przedmiotowego zaświadczenia będzie spoczywał obowiązek przekazania go do sądu właściwego do prowadzenia księgi wieczystej, w terminie 14 dni od dnia jego wydania. Sąd dokona z urzędu wpisu własności gruntu oraz wpisu roszczenia o opłatę w księgach wieczystych.

Opłata za przekształcenie

Obecnie użytkownicy wieczyści obowiązani są do uiszczania opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, będącej pochodną wartości nieruchomości. Oznacza to, że wraz ze zmianą tej wartości, opłaty mogą podlegać aktualizacji. Projektowane zmiany zakładają, że nowi właściciele gruntów będą ponosić – na rzecz dotychczasowych właścicieli tj. Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego – opłatę z tytułu przekształcenia. Wysokość tej opłaty ma być równa wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, która obowiązywałaby w dniu przekształcenia i wnoszona przez okres 20 lat, licząc od dnia przekształcenia. Jednocześnie, opłata przekształceniowa będzie mogła być waloryzowana co 3 lata „przy zastosowaniu wskaźników zmian cen nieruchomości, które ogłasza GUS”.

Co istotne, w ustawie przewidziano, że dotychczasowi właściciele gruntów, tj. Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego będą mogli udzielać bonifikaty w spłacie opłaty przekształceniowej.

W odniesieniu do gruntów należących do Skarbu Państwa dla osób, które postanowią zapłacić całą 20–letnią sumę jednorazowo w pierwszym roku, bonifikata będzie wynosiła 60 %, a w kolejnych 5 latach – będzie obniżana o 10 %. Podobnych ulg będą mogły udzielać samorządy, ale ich wysokość ustalą samodzielnie rady gmin, powiatów lub sejmiki województw w uchwale o wysokości bonifikaty i warunkach jej udzielenia.

Obowiązek wnoszenia opłaty obciąża każdoczesnego właściciela nieruchomości, w odniesieniu do której istnieje roszczenie o opłatę, przez okres pozostały do wnoszenia tej opłaty.

Ustawa ma wejść w życie po upływie 30 dni od dnia jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw RP.

Z testem ustawy można zapoznać się na stronie internetowej Sejmu RP.