Jednostki samorządu terytorialnego coraz częściej decydują się na wdrożenie projektów związanych z odnawialnymi źródłami energii (OZE). Pomimo że – na przysłowiowy „pierwszy rzut oka” – realizacja takiego projektu nie powinna być szczególnie skomplikowana, to w rzeczywistości występuje tu kilka podatkowych pułapek, z którymi samorządy muszą się zmierzyć.

Założenie jest stosunkowo proste – samorząd montuje instalacje OZE na nieruchomościach mieszkańców, którzy zgłosili chęć uczestnictwa w projekcie. Najczęściej montowanymi instalacjami są panele fotowoltaiczne oraz kolektory słoneczne. Pomiędzy mieszkańcami a jednostką samorządu zawierane są umowy, które szczegółowo regulują zasady współpracy oraz rozliczeń. W szczególności mieszkańcy zobowiązują się uiścić stosowną opłatę stanowiącą określoną część wartości instalacji. Środki wpłacane przez mieszkańców stanowią jedno źródło finansowania przedsięwzięcia. Drugie źródło stanowi z kolei dofinansowanie uzyskiwane przez jednostkę samorządu (najczęściej z właściwego regionalnego programu operacyjnego). Techniczna realizacja robót instalacyjnych następuje przez wyłonionego w przetargu wykonawcę.

Warunki uzyskania dofinansowania określane są przez instytucję udzielającą wsparcia i obejmują w szczególności sposób realizacji przedsięwzięcia, w tym zasady rozliczeń oraz kwestie własności infrastruktury. Reguły te powinny zostać uwzględnione w treści umów pomiędzy mieszkańcami a gminą (powiatem).

Na tle tak zarysowanych ogólnych zasad realizacji projektów OZE – z podatkowego punktu widzenia – konieczne jest zwrócenie uwagi na następujące kwestie:

1. charakter relacji pomiędzy samorządem a mieszkańcem – czy jednostka samorządu będzie wykonywać dla mieszkańca czynność podlegającą opodatkowaniu VAT, a jeśli tak, to czy będziemy mieli do czynienia ze świadczeniem usług, czy też z dostawą towarów?

2. wysokość opodatkowania (stawka VAT) – czy potencjalne świadczenie podlegające opodatkowaniu VAT (wykonywane przez JST na rzecz mieszkańca) będzie opodatkowane stawką 8% , czy też 23%?

3. prawo do odliczenia VAT – czy konstrukcja przedsięwzięcia umożliwia samorządowi odliczenie VAT oraz w jakim zakresie (pełne czy częściowe)?

4. kwalifikacja dotacji z punktu widzenia VAT – czy otrzymywane przez samorząd dofinansowanie będzie podlegało opodatkowaniu VAT (innymi słowy, czy zaistnieje konieczność odprowadzenia przez jednostkę samorządu VAT do urzędu skarbowego od otrzymanego wsparcia)?

5. odwrotne obciążenie dla usług (robót) budowlanych – czy i w jakim zakresie do transakcji zakupu przez samorząd usług montażu instalacji (przez wyłonionego w przetargu wykonawcę) zastosowanie znajdzie procedura tzw. odwróconego VAT dla usług budowlanych?

6. podatek dochodowy od osób fizycznych – czy jednostka samorządu będzie zobowiązana do sporządzenia i przekazania mieszkańcom informacji PIT-8C?

7. zasady rozliczeń z partnerami biorącymi udział w projekcie – w przypadku, gdy w projekcie bierze udział więcej jednostek samorządu może wystąpić zagadnienie zasad opodatkowania VAT kosztów (wydatków) „przerzucanych” pomiędzy uczestnikami projektu, w tym zwłaszcza konieczności zastosowania procedury odwróconego VAT dla usług budowlanych.

Przystępując do realizacji projektu dotyczącego OZE jednostka samorządu powinna dokonać szczegółowej analizy zasad realizacji tego przedsięwzięcia (bardzo często narzuconych przez instytucję udzielającą dofinansowania i jednocześnie nieprzewidujących możliwości znaczących odstępstw). Od tych zasad, a także treści umów zawieranych przez samorząd z mieszkańcami, będzie zależeć ostateczna odpowiedź na zasygnalizowane powyżej pytania.