Projektodawcy ustawy o jawności życia publicznego proponują wprowadzenie do porządku prawnego legalnej definicji pojęcia „informacja przetworzona” oraz doprecyzowanie zasad jej udostępniania.

Prace nad projektem ustawy o jawności życia publicznego trwają już od 23 października 2017 r., kiedy to zaprezentowano pierwszą wersję projektu, trwają pracę nad projektem ustawy o jawności życia publicznego (zobacz więcej w artykule „Projekt ustawy o jawności życia publicznego, czyli transparentność w nowym wydaniu”). Założeniem projektu jest w głównej mierze wzmocnienie transparentności polskiego państwa. Projekt ustawy o jawności życia publicznego nie tylko zmienia, ale również poszerza dotychczasowe rozwiązania zawarte w ustawie o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, ustawie o dostępie do informacji publicznej oraz ustawie o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. Wszystkie te ustawy mają zostać uchylone z dniem wejścia w życie projektowanej ustawy. Jednocześnie projekt zakłada zmiany w dziesiątkach innych ustaw. Najnowszą, czwartą już wersję projektu zaprezentowano dnia 8 stycznia 2018 r.

Jak jest obecnie?

Obecnie obowiązujące regulacje ustawy o dostępie do informacji publicznej w zakresie informacji przetworzonej są bardzo ubogie. Pojęcie to pojawia się bowiem wyłącznie w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy, gdzie wskazano, że prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego.

Poza powyższą regulacją ustawodawca w żaden sposób nie wyjaśnia odmienności w zakresie trybu udostępniania informacji publicznej o charakterze przetworzonym oraz co należy za taką informację uznawać. Rozwiązaniem powyższych kwestii musiało zająć się orzecznictwo sądów administracyjnych.

W świetle poglądów sądów administracyjnych, informacja publiczna przetworzona to taka informacja, która została opracowana przez podmiot zobowiązany przy użyciu dodatkowych sił i środków na podstawie posiadanych przez niego danych, w związku z żądaniem wnioskodawcy na podstawie kryteriów przez niego wskazanych. Innymi słowy jest to informacja, która zostanie przygotowana „specjalnie” dla wnioskodawcy wedle wskazanych przez niego kryteriów. Informacja przetworzona to taka informacja, której wytworzenie wymaga intelektualnego zaangażowania podmiotu zobowiązanego (tak np.: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 kwietnia 2013 r., sygn. I OSK 89/13). W orzecznictwie wskazuje się także, że informacja publiczna przetworzona to w zasadzie informacja, na którą składa się pewna suma informacji publicznej prostej, zwykle dostępnej bez wykazywania przesłanki interesu publicznego. Ze względu jednak na treść żądania, udostępnienie wnioskodawcy konkretnej informacji publicznej nawet o wspomnianym prostym charakterze, wiązać się może z potrzebą przeprowadzenia odpowiednich analiz, zestawień, wyciągów. Takie zabiegi czynią informacje proste, informacją przetworzoną (tak m.in.: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 października 2006 r., sygn. I OSK 1347/05).

Również w orzecznictwie sądów administracyjnych wskazane zostało, że w przypadku, gdy podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji publicznej uzna, że wniosek dotyczy informacji przetworzonej, to powinien on wezwać wnioskodawcę do wykazania, że udostępnienie wnioskowanej przez niego informacji jest szczególnie istotne dla interesu publicznego.

Co proponują projektodawcy?

W projektowanych obecnie rozwiązaniach ustawy o jawności życia publicznego, z jednej strony postanowiono powtórzyć aktualne, ubogie regulacje prawne z ustawy o dostępie do informacji publicznej w tym zakresie, z drugiej zaś strony przenieść na karty ustawy poglądy wypracowane na gruncie pojęcia informacji przetworzonej przez orzecznictwo sądów administracyjnych. I tak proponuje się, aby – analogicznie, jak obecnie w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej – prawo dostępu do informacji publicznej obejmowało uprawnienia do uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji publicznej przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to istotne dla interesu publicznego. Jedyną różnicą jest tym samym zastąpienie „szczególnej istotności” samą „istotnością”. Brak jednak przy tym jakiegokolwiek uzasadnienia tego typu zmiany przez projektodawców.

Pierwszą, a przy tym zdaje się, że najistotniejszą nowością z punktu widzenia ww. problematyki, jest propozycja wprowadzenia do polskiego porządku prawnego legalnej definicji pojęcia „informacja publiczna przetworzona”. Projektodawcy proponują, aby taką informacją była każda informacja publiczna, której podmiot zobowiązany do udostępnienia nie posiada w chwili wpłynięcia wniosku o udostępnienie informacji publicznej, ale wytwarza ją dla wnioskodawcy w oparciu o posiadane zasoby informacyjne, a do jej wytworzenia wymagane są dodatkowe nakłady. Za przetworzenie nie miałoby być jednak traktowane skanowanie, anonimizacja lub proste zestawienie informacji.

O ile sam zamysł wprowadzenia definicji tego pojęcia należy ocenić pozytywnie, to wątpliwości budzić może jednak posłużenie się w tej definicji kolejnym niejednoznacznym pojęciem, a mianowicie pojęciem anonimizacji. Pojęcie to bowiem również nie ma swojej legalnej definicji, co może w przyszłości powodować szereg bardzo istotnych wątpliwości. Pojawia się bowiem pytanie, czy za anonimizację należy uznać każde działanie na dokumencie zmierzające do zaczernienia, czy też zabiałkowania jakiejkolwiek treści mającej charakter wrażliwy, czy też posługując się słownikową definicja tego pojęcia, o anonimizjacji będziemy mówić wyłącznie w przypadku dokonywania działań mających na celu ukrycie tożsamości i uniemożliwienie identyfikacji określonego podmiotu. Przyjęcie, że właściwe na gruncie projektowanych rozwiązań jest to drugie znaczenie oznaczać będzie, że niekiedy proces usuwania danych wrażliwych innych niż dane umożliwiające zidentyfikowanie określonego podmiotu (potocznie również nazywany procesem anonimizacji), będzie mógł zostać uznany za przetworzenie informacji publicznej.

Kolejną nowością wskazaną przez projektodawców jest wyraźne uregulowanie, że uzyskanie informacji publicznej przetworzonej wymaga uzasadnienia istotnego interesu publicznego, a w przypadku, gdy wniosek nie zawiera takiego uzasadnienia, to podmiot zobowiązany do udostępnienie informacji publicznej będzie miał obowiązek wystąpić do wnioskodawcy o takie uzasadnienie w terminie 7 dni od dnia wpłynięcia wniosku. W takim przypadku terminy na udostępnienie wnioskowanej informacji będą biegły od dnia złożenia uzasadnienia wniosku.

Podsumowanie

Obecnie projekt ustawy o jawności życia publicznego w dalszym ciągu znajduje się na etapie prac w Rządowym Centrum Legislacji. Z pojawiających się w ostatnim czasie informacji wynika, że w najbliższym czasie zaprezentowana ma być kolejna wersja projektu, a termin wejścia w życie całej ustawy nie ma być szybszy niż połowa bieżącego roku.

Na temat zasad dostępu do informacji publicznej w świetle projektu ustawy o jawności życia publicznego pisaliśmy również w artykułach:

1. „Ograniczenia prawa dostępu do informacji publicznej w projekcie ustawy o jawności życia publicznego”;
2. „Ponaglenie przy dostępie do informacji publicznej?”.