Niedopuszczalne zakazy w stosunku do pomników przyrody w uchwale rady gminy

Zdaniem Wojewody Lubelskiego, rada gminy nie może wprowadzić w stosunku do pomników przyrody innych zakazów niż te wskazane w ustawie o ochronie przyrody.

Rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 4 października 2017 r. (Nr PN-II.4131.331.2017) Wojewoda Lubelski stwierdził nieważność części uchwały rady gminy w sprawie ustanowienia pomnika przyrody.

Powyższy akt nadzoru został wydany w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Rada gminy podjęła uchwałę w sprawie ustanowienia pomnika przyrody. W uchwale tej wprowadzono m.in. następujące zakazy:

1. niszczenia gleby, palenia ognisk, stosowania środków chemicznych w zasięgu systemu
2. korzeniowego oraz rzutu korony drzew (pkt 2);
3. wykonywania prac ziemnych w obrębie rzutu korony, które mogą wpłynąć na zmianę stosunków wodnych w obrębie systemu korzeniowego drzew lub uszkodzenie systemu korzeniowego w jakikolwiek sposób (pkt 3);
4. umieszczania w najbliższym sąsiedztwie tablic reklamowych (pkt 6);
5. zmiany sposobu użytkowania terenu w sąsiedztwie drzew (pkt 7);
6. budowy rozbudowy obiektów budowlanych, linii komunikacyjnych, urządzeń lub
7. instalacji w zasięgu systemu korzeniowego oraz rzutu korony drzew (pkt 8).

Jednocześnie w § 4 uchwały wskazano przypadki, kiedy ww. zakazy nie obowiązują.

Stwierdzając częściową nieważność ww. uchwały wojewoda wskazał, że zgodnie z art. 44 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody (dalej: uop) ustanowienie pomnika przyrody następuje w drodze uchwały rady gminy.

W stosunku do pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego mogą być wprowadzone zakazy wymienione w art. 45 ust. 1 uop. Z dyspozycji art. 44 ust. 2 uop wynika uprawnienie rady do wyboru tylko tych zakazów, które zostały określone w art. 45 ust. 1 uop. Oznacza to, że Rada Gminy nie posiada prawa do wprowadzenia do treści uchwały zakazów ponad te enumeratywnie wymienione, wynikające z treści ww. przepisu. Tym samym organ administracji nie może modyfikować ani poszerzać katalogu zakazów o inne uregulowania. Ograniczenia z art. 45 ust. 1 ustawy zostały sformułowane przez ustawodawcę na tyle precyzyjnie, że ich zastosowanie w praktyce nie powinno budzić większych wątpliwości (por. wyrok NSA z dnia 16 grudnia 2016 roku, sygn. akt II OSK 784/15).

Zakazy wskazane przez gminę w uchwale nie mieszczą się w katalogu ustanowionym w art. 45 ust. 1 uop. Co więcej, zdaniem Wojewody Lubelskiego, ustawa przewiduje wprowadzenie stosownych zakazów wyłącznie w stosunku do pomnika przyrody, a zatem brak jest podstaw prawnych do rozszerzania tych zakazów na teren „najbliższego sąsiedztwa” czy „sąsiedztwa”.  Organ wskazał też na wprowadzanie szerszych niż w ustawie zakazów oraz ich modyfikowanie, co stanowi przekroczenie upoważnienia ustawowego. Niewłaściwe, zdaniem organu, jest również wprowadzanie w uchwale wyłączeń od wymienionej w niej zakazów. Wszelkie wyłączenia zostały wskazane przez ustawodawcę w art. 45 ust. 2 uop, a samodzielne wprowadzenie wyłączeń innych niż wymienionych w tym przepisie, stanowi przekroczenie upoważnienia ustawowego do podjęcia uchwały w sprawie ustanowienia pomnika przyrody.

W związku z powyższym, Wojewoda Lubelski stwierdził nieważność części przedmiotowej uchwały.