Postępowanie wyjaśniające w organie odwoławczym – nowe reguły
Strona będzie mogła żądać przeprowadzenia przez organ odwoławczy postępowania wyjaśniającego w zakresie niezbędnym dla merytorycznego rozstrzygnięcia jej sprawy.
Zgodnie z regulacjami obowiązującego kodeksu postępowania administracyjnego, organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji, gdy decyzja ta została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. Przekazując sprawę organ ten powinien wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy (art. 138 § 2 kpa). Organ odwoławczy ma także możliwość przeprowadzić na żądanie strony lub z urzędu dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie albo zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję (art. 136 § 1 kpa).
Decyzja kasatoryjna to absolutny wyjątek…
Kolejną z istotnych zmian procedury administracyjnej wynikającą z ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw, jest wprowadzenie do systemu prawnego rozwiązań, o których stanowi nowy art. 136 § 2, 3 i 4 kpa, a które w świetle przyjmowanych założeń zapewnić mają skrócenie czasu trwania procedur administracyjnych i ograniczenie liczby zapadających w sprawie rozstrzygnięć kasatoryjnych. W ramach przyjętych celów, wydawanie przez organ odwoławczy decyzji kasatoryjnej w trybie art. 138 § 2 kpa stanowić ma absolutny wyjątek. Zgodnie z brzmieniem nowego art. 136 § 2 kpa, jeżeli decyzja została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie, na zgodny wniosek wszystkich stron zawarty w odwołaniu, organ odwoławczy przeprowadza postępowanie wyjaśniające w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, organ odwoławczy może zlecić przeprowadzenie określonych czynności postępowania wyjaśniającego organowi, który wydał decyzję.
Zasada powyższa znajdować będzie zastosowanie także wówczas, gdy wniosek o przeprowadzenie przez organ odwoławczy postępowania wyjaśniającego w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy zawrze w odwołaniu tylko jedna ze stron, a pozostałe strony wyrażą na to niezbędną zgodę. W takim przypadku obowiązkiem organu I instancji (art. 131 kpa) będzie zawiadomienie pozostałych stron postępowania o wniesieniu odwołania zawierającego wniosek o przeprowadzenie przez organ odwoławczy postepowania wyjaśniającego w zakresie niezbędnym dla merytorycznego załatwienia sprawy, ze wskazaniem, że w terminie 14 dni mogą wyrazić zgodę na żądany we wniosku zakres działania organu odwoławczego. Nadmienić trzeba w tym miejscu, że w przypadku braku zgody wszystkich stron postępowania, organ odwoławczy nie będzie zobligowany do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie istotnym do załatwienia sprawy (w trybie art. 136 § 2 i 3 kpa), lecz będzie mógł przeprowadzić postępowanie wyjaśniające tylko w zakresie, o którym mowa w art. 136 § 1 kpa, a więc poprzez ewentualne przeprowadzenie uzupełniającego postępowania dowodowego (w celu merytorycznego rozpoznania sprawy), bądź zastosować art. 138 § 2 kpa i wydać w sprawie decyzję kasatoryjną.
Z uzasadnienia do projektu nowelizacji wynika, że dzięki omawianym zmianom, strona zyskać ma większy wpływ na zakres, w jakim okoliczności jej sprawy zostaną rozpoznane merytorycznie, przy czym jak podkreśla się, wprowadzone rozwiązania nie stoją w opozycji do, wyrażającego zasadę dwuinstancyjności postępowania, art. 78 Konstytucji RP, którą w tym wypadku postrzegać należy jako uprawnienie strony do żądania dwukrotnego merytorycznego rozpoznania sprawy. Wprowadzenie powyższych rozwiązań ma, zdaniem projektodawców, ograniczyć sytuacje, w których organy odwoławcze pomimo możliwości merytorycznego załatwienia sprawy, przekazują sprawę organowi I instancji do ponownego rozpoznania.
W świetle czynionych rozważań należy wskazać, iż w sytuacji ziszczenia się przesłanek z art. 136 § 2 i 3 kpa tj. powstania po stronie organu odwoławczego obowiązku przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie pozwalającym na wydanie przez ten organ decyzji merytorycznej w sprawie, organ odwoławczy nie będzie mógł wydać w sprawie decyzji kasatoryjnej w trybie art. 138 § 2 kpa, tj. nie będzie mógł uchylić zaskarżonej decyzji i przekazać sprawy do ponownego rozpoznania organowi I instancji (art. 138 § 2b kpa). W takich okolicznościach organ odwoławczy będzie mógł wydać wyłącznie decyzję, o której stanowi art. 138 § 1 i § 4 kpa tj. utrzymującą w mocy zaskarżoną decyzję; uchylającą zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzekającą co do istoty sprawy, albo uchylającą zaskarżoną decyzję i umarzającą postępowanie w I instancji w całości lub w części. W świetle art. 138 § 4 kpa, organ odwoławczy będzie mógł także uchylić decyzję i zobowiązać organ I instancji do wydania decyzji o określonej treści w sytuacji, kiedy przepis przewiduje wydanie decyzji na blankiecie urzędowym, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej, a istnieją podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji.
W kontekście powyższego zauważyć trzeba, iż wprowadzenie przez ustawodawcę możliwości żądania przez strony przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie istotnym dla merytorycznego załatwienia sprawy w drodze decyzji przez organ odwoławczy nie będzie miało charakteru absolutnego. Zgodnie z przyjętymi rozwiązaniami, organ odwoławczy będzie mógł odmówić przeprowadzenia takiego postępowania jeśli byłoby to dla tego organu nadmiernie utrudnione (art. 136 § 4 kpa). Zgodnie z uzasadnieniem do projektu, oznacza to, że ze względu na środki organizacyjne, materialne, techniczne itp., jakimi dysponuje organ odwoławczy, przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego wiązałoby się z trudnościami, kosztami lub długotrwałością postępowania, które są niewspółmierne do celu i znacznie większe niż gdyby tych samych czynności dokonał w sprawie organ I instancji. Każdorazowe wystąpienie ww. przesłanek umożliwiających odejście przez organ odwoławczy od konieczności zastosowania art. 136 § 2 i 3 kpa, będzie jednak musiało zostać przez ten organ skrupulatnie uzasadnione.
Wytyczne co do wykładni przepisu prawa
Niezależnie od omówionych powyżej rozwiązań, na uwagę zasługuje także wprowadzenie regulacji zawartej w art. 138 § 2a kpa, w świetle której, jeżeli organ I instancji dokonał w zaskarżonej decyzji błędnej wykładni przepisów prawa, które mogą znaleźć zastosowanie w sprawie, w decyzji kasatoryjnej wydawanej w trybie art. 138 § 2 kpa, organ odwoławczy określa także wytyczne w zakresie wykładni tych przepisów. Zdaniem projektodawców, niezależnie od tego, że decyzja kasatoryjna jest wydawana w przypadku istotnych braków w zakresie ustalenia stanu faktycznego sprawy, w przypadku gdy organ dokonał błędnej wykładni przepisów prawa, które zdaniem organu odwoławczego mogą znaleźć zastosowanie w sprawie, zasadne jest ograniczenie ryzyka ponowienia tych błędów przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Omawiane regulacje przeciwdziałać mają sytuacji, w której organ odwoławczy koncentruje się jedynie na uchybieniach dotyczących ustalenia stanu faktycznego, mimo, że z zaskarżonej decyzji wynika, że organ I instancji błędnie interpretuje przepisy, które mogą znaleźć zastosowanie w sprawie. Wskazanie ww. błędów już w decyzji kasatoryjnej pozwolić ma uniknąć ich powielania już po prawidłowym ustaleniu stanu faktycznego przez organ I instancji, czyli na etapie merytorycznego załatwiania sprawy.
Portal tworzony przez prawników
ZIEMSKI&PARTNERS KANCELARIA PRAWNA
Kostrzewska, Kołodziejczak i Wspólnicy sp. k.
Popularne
Portal tworzony przez prawników
ZIEMSKI&PARTNERS KANCELARIA PRAWNA
Kostrzewska, Kołodziejczak i Wspólnicy sp. k.