Portal prowadzi ZIEMSKI&PARTNERS KANCELARIA PRAWNA
Kostrzewska, Kołodziejczak i Wspólnicy sp. k.
Ziemski & Partners
Portal prowadzi ZIEMSKI&PARTNERS KANCELARIA PRAWNA
Kostrzewska, Kołodziejczak i Wspólnicy sp. k.
Ziemski & Partners

Publiczny transport zbiorowy w świetle raportu Najwyżej Izby Kontroli oraz stanowisk organizacji samorządowych

08.06.2016
Uwaga: ten artykuł ma więcej niż 3 miesiące. Sprawdź aktualny stan prawny lub skontaktuj się z autorem.
Publiczny transport zbiorowy w świetle raportu Najwyżej Izby Kontroli oraz stanowisk organizacji samorządowych

Funkcjonowanie publicznego transportu zbiorowego, a zwłaszcza problematyka stosowania ulg w przejazdach, było w ostatnim czasie przedmiotem żywego zainteresowania opinii publicznej. W tym kontekście warto przyjrzeć się, jak publiczny transport zbiorowy ocenia Najwyższa Izba Kontroli oraz Związek Powiatów Polskich.

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) opublikowała raport pt. „Funkcjonowanie regionalnego pasażerskiego transportu drogowego”. Jego ustalenia są interesujące ze względu na naświetlenie praktyki stosowania przepisów o publicznym transporcie zbiorowym. W niniejszym artykule omówione zostaną przede wszystkim uwagi dotyczące stosowania ustawy o publicznym transporcie zbiorowym (dalej jako: u.p.t.z.) przez organy powiatów i województw pełniące zadania organizatora publicznego transportu zbiorowego. Kontroli poddano 18 jednostek samorządu terytorialnego – czynności prowadzono w 13 starostwach i 5 urzędach marszałkowskich. Jej wyniki nie muszą więc być reprezentatywne dla całego kraju. NIK oceniła, iż jednostki samorządu terytorialnego poddane kontroli dotychczas „na ogół nie były zainteresowane organizacją publicznego transportu zbiorowego”. Niektóre z jednostek samorządu terytorialnego nie badały potrzeb pasażerskich na obszarze swej właściwości. Stwierdzono ponadto, iż ze względu na nowe zasady refundacji za stosowanie ulg w przewozach pasażerskich, samorządy planują zawieranie umów o świadczenie przewozów o charakterze użyteczności publicznej obowiązujących od 2017 r. Zgodnie z treścią raportu, w chwili kontroli żaden ze skontrolowanych samorządów takiej umowy w odniesieniu do transportu drogowego nie zawarł. Istotne są ponadto uwagi, iż zdaniem NIK „w praktyce następuje odejście od zasad konkurencji regulowanej w publicznym transporcie zbiorowym”, które spowodowane są m.in. niemożnością wprowadzenia tzw. prawa wyłącznego (dopuszczalnego przez prawo unijne ograniczenia konkurencji, umożliwiającego operatorowi wyłączną obsługę wskazanych linii dochodowych jako formę rekompensaty za wykonywanie przewozów na liniach niedochodowych). NIK zwróciła uwagę również na m.in. niedostateczny nadzór nad przewoźnikami, brak odpowiedniej informacji dla pasażerów, błędy w zakresie wydawania zezwoleń oraz pobierania opłat z tym związanych, a także niewłaściwe ustalenie stawek opłat za korzystanie z przez przewoźników z przystanków komunikacyjnych lub dworców (por. A. Misiejko, Konieczność ustalenia niedyskryminujących stawek opłat za korzystanie z przystanków). W zaleceniach skierowanych do Prezesa Rady Ministrów NIK wnioskował o zmiany w u.p.t.z., zgodnie z którymi organizator publicznego transportu zbiorowego zostanie uprawniony do przyznania prawa wyłącznego operatorowi świadczącemu przewozy o charakterze użyteczności publicznej.

W terminie zbliżonym do opublikowania raportu NIK, na stronach Związku Powiatów Polskich (ZPP) pojawiło się przyjęte na XX Zgromadzeniu Ogólnym ZPP stanowisko w sprawie publicznego transportu zbiorowego. Stwierdzono w nim, iż przepisy dotyczące publicznego transportu zbiorowego „nie dają gwarancji stworzenia systemu odpowiadającego oczekiwaniom lokalnych wspólnot”. W szczególności skrytykowano wyłączenie możliwości przyznania operatorowi publicznego transportu zbiorowego prawa wyłącznego. Wskazując, iż pierwotny projekt u.p.t.z. dopuszczał możliwość skorzystania z prawa wyłącznego, autorzy stanowiska konkludują, iż pełen liberalizm w zakresie przewozów „jest równoznaczny z pogorszeniem się sytuacji mieszkańców małych miejscowości”. Na jednostkach samorządu terytorialnego będzie bowiem spoczywać całkowity ciężar utrzymania linii deficytowych (co ma w sposób oczywisty prowadzić do ograniczania ich liczby). W dalszej części stanowiska autorzy wskazują na wady, które w ich ocenie, cechują u.p.t.z. – brak mechanizmów umożliwiający współpracę gmin i powiatów w zakresie tworzenia zintegrowanego systemu lokalnego transportu zbiorowego, brak jednoznacznych przepisów dotyczących wyznaczania linii użyteczności publicznej w mniejszych gminach i powiatach oraz inne. Podsumowując, ZPP postuluje odroczenie wejścia w życie niektórych przepisów u.p.t.z.

Podobne wnioski wynikają ze stanowisk Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Samorządowych (OPOS) z dnia 26 stycznia 2016 r. (w sprawie wprowadzenia do ustawy o publicznym transporcie zbiorowym możliwości ustanawiania przez organizatorów publicznego transportu zbiorowego tzw. „prawa wyłączności”, a także w sprawie konieczności współpracy gmin i powiatów w procesie organizacji publicznego transportu zbiorowego). Stowarzyszenie postulowało bowiem wprowadzenie prawa wyłącznego celem umożliwienia rekompensowania operatorom wykonywania przewozów na liniach nierentownych przez monopol na wykonywanie przewozów na liniach rentownych. Apelowało również do gmin i powiatów by podjęły one współpracę celem wykonywania publicznego transportu zbiorowego w warunkach wejścia w życie przepisów stanowiących nowe zasady refundacji za stosowanie ulg w przewozach.

W tym kontekście warto przypomnieć, iż grupa senatorów zgłosiła 28 kwietnia 2016 r. projekt ustawy o zmianie ustawy o publicznym transporcie zbiorowym. Przygotowania do prac nad projektem oraz przyczynę podjęcia prac opisywaliśmy w jednym z wcześniejszych artykułów. Obecnie został on skierowany do Komisji Ustawodawczej, Komisji Infrastruktury oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji państwowej. Projekt prowadza się do wydłużenia vacatio legis art. 46 ust. 1 pkt 1, art. 68 pkt 2 i 3 oraz art. 73 pkt 1 lit. a, pkt 2-8, pkt 10 lit. a i pkt 11 lit. a u.p.t.z. Zgodnie z uzasadnieniem projektu, ma on na celu wydłużenie obowiązywania obecnych zasad refundacji za stosowanie ulg w przewozach pasażerskich. Jednak, przyjęta technika legislacyjna spotkała się już z krytyką ze strony Marszałka Województwa Śląskiego. Natomiast ZPP przesłało, jako opinię, analizowane we wcześniejszej części artykułu stanowisko. O postępach w pracach nad ustawą będziemy na bieżąco informować naszych czytelników.

Podsumowując, zarówno raport NIK, jak i stanowiska ZPP oraz OPOS wskazują na to, jak istotne dla funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego jest wejście w życie przepisów stanowiących nowe zasady refundacji za stosowanie ulg w publicznym transporcie zbiorowym. Zasadne jest więc takie opracowanie projektu nowelizacji u.p.t.z., by interwencja ustawodawcy była zarówno zgodna z jego intencjami , jak i precyzyjna. Należy przy tym pamiętać, iż w stanie prawnym, który ma obowiązywać od 1 stycznia 2017 r., operator publicznego transportu zbiorowego jako jedyny podmiot będzie uprawniony do otrzymywania refundacji za stosowanie ulg (i to wyłącznie w przewozach o charakterze użyteczności publicznej). Nawet więc bez wprowadzenia prawa wyłącznego operator będzie mógł realizować przewozy na zasadach preferencyjnych względem przewoźników.

Portal tworzony przez prawników
ZIEMSKI&PARTNERS KANCELARIA PRAWNA
Kostrzewska, Kołodziejczak i Wspólnicy sp. k.

Przejdź do strony >>