Nowe Prawo zamówień publicznych – więcej odwołań?

Przyjęty przez rząd projekt nowej ustawy Prawo zamówień publicznych przewiduje możliwość skarżenia czynności zamawiającego w nowych sytuacjach.

W dniu 27 października 2015 r. Rada Ministrów przyjęła projekt nowej ustawy Prawo zamówień publicznych – mającej w założeniu wejść w życie w dniu 18 kwietnia 2016 r. Projekt został zamieszczony na stronie Urzędu Zamówień Publicznych[i]. Celem powyższego projektu jest wdrożenie do polskiego prawa przepisów dwóch dyrektyw unijnych dotyczących zamówień publicznych: dyrektywy 2014/24/UE oraz dyrektywy 2014/25/UE[ii]. Projekt wprowadza wiele istotnych zmian w zakresie funkcjonujących do tej pory rozwiązań – między innymi – w obszarze odwołań wnoszonych przez wykonawców do Krajowej Izby Odwoławczej. Przepisy ww. projektu przewidują możliwość skarżenia czynności – co do których – w aktualnym stanie prawnym – odwołanie wykonawcy nie przysługuje. 

Dziś odwołanie w pełnym zakresie przysługuje wykonawcy dopiero, gdy wartość zamówienia jest równa lub przekracza „progi unijne”. Dla przypomnienia, w zamówieniach udzielanych przez samorządy – dla zamówień na dostawy lub usługi, „próg unijny” wynosi 207 000 euro, natomiast dla robót budowlanych o prawie wniesienia odwołania w pełnym zakresie rozstrzyga kwota 5 186 000 euro. W postępowaniach zaś, w których wartość zamówienia jest mniejsza niż „progi unijne” – odwołanie może być wniesione wyłącznie na czynności zamawiającego wymienione w art. 180 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych^[iii] [dalej również: ustawa Pr.z.p.] tj.:

• wybór  trybu negocjacji bez ogłoszenia, zamówienia z wolnej ręki lub zapytania o cenę;
• opisu sposobu dokonywania oceny spełniania warunków udziału w postępowaniu;
• wykluczenia odwołującego z postępowania o udzielenie zamówienia;
• odrzucenia oferty odwołującego.

W tej sytuacji – gdy wartość zamówienia nie przekracza „progu unijnego” wykonawcy nie mogą obecnie skarżyć tak istotnych czynności zamawiającego jak opis przedmiotu zamówienia, wybór najkorzystniejszej oferty czy też unieważnienie postępowania. Wykonawca może co prawda w terminie przewidzianym do wniesienia odwołania poinformować zamawiającego o ww. czynnościach – jako podjętych niezgodnie z przepisami ustawy lub o zaniechaniu czynności, do której zamawiający jest zobowiązany na podstawie ustawy, na które nie przysługuje odwołanie (patrz: art. 181 ustawy Pr.z.p.) jest to jednak inna instytucja prawna.

Przepis art. 308 ust. 2 projektu nowej ustawy Prawo zamówień publicznych wprowadza w powyższym zakresie zmianę, przewidując że jeżeli szacunkowa wartość zamówienia publicznego jest mniejsza niż „progi unijne”, odwołanie przysługuje wobec czynności:

• opisu przedmiotu zamówienia publicznego;
• wyboru trybu negocjacji bez ogłoszenia;
• określenia kryteriów kwalifikacji;
• odrzucenia wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu lub udziału w dynamicznym systemie zakupów;
• odrzucenia oferty odwołującego;
• wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie;
• unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Niewątpliwe novum stanowi stworzenie wykonawcy możliwości skarżenia opisu przedmiotu zamówienia – bez względu na szacunkową wartość zamówienia. Powyższe oznacza, że gdy wykonawca uzna, że sposób opisania przez zamawiającego przedmiotu zamówienia w postępowaniu poniżej „progu unijnego” go dyskryminuje, będzie miał prawo wnieść od tej czynności odwołanie.

W związku z tym, iż projekt nowej ustawy Prawo zamówień publicznych nie przewiduje już trybów udzielenie zamówienia o nazwach „zamówienia z wolnej ręki” ani „zapytanie o cenę” (zobacz art. 60 projektu), w postępowaniu poniżej „progu unijnego” zaskarżyć można wyłącznie wybór trybu negocjacji bez ogłoszenia. Analiza przesłanek stosowania trybu negocjacji bez ogłoszenia (zobacz art. 62 projektu) prowadzi do wniosku, że przedmiotowy tryb ma w założeniu zastąpić tryb zamówienia z wolnej ręki.

Proponowane prawo do wniesienia odwołania na czynność „określenia kryteriów kwalifikacji” koresponduje z aktualną możliwością skarżenia opisu sposobu dokonywania oceny spełniania warunków udziału w postępowaniu. Co bowiem istotne – projekt nowej ustawy posługuje się pojęciem „kryteriów kwalifikacji” w miejsce pojęcia „warunki udziału w postępowaniu” (zobacz w szczególności art. 89 i 92 – 98 projektu).

Analogiczna sytuacja – wiążąca się ze zmianą nomenklatury – dotyczy możliwości skarżenia czynności odrzucenia wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Zgodnie z nowym projektem, wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu złożony przez wykonawcę, który podlega wykluczeniu, nie spełnia kryteriów kwalifikacji lub został złożony po terminie, podlega odrzuceniu (art. 97 projektu).

Przy zamówieniach poniżej „progu unijnego” podobnie jak w aktualnym stanie prawnym wykonawca może skarżyć czynność odrzucenia jego oferty. Na uwagę zasługuje, że przesłanki odrzucenia oferty (art. 113 projektu), pomimo pewnych podobieństw, nie odpowiadają w pełni przesłankom odrzucenia oferty w aktualnym stanie prawnym.

Nowością – w postępowaniach o wartości zamówienia poniżej „progu unijnego” – jest zapewnienie wykonawcom każdorazowej możliwości skarżenia wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie. Inaczej zatem niż w aktualnym stanie prawnym wykonawca, który przegrywa przetarg – ubiegając się o zamówienie poniżej „progu unijnego” – może zaskarżyć czynność wyboru oferty konkurenta, nawet jeśli oferta skarżącego nie została odrzucona albo nie został on wykluczony z postępowania.  

Rozwiązaniem nowym przy zamówieniach poniżej „progu unijnego” jest także prawo wykonawcy do zaskarżenia czynności unieważnienia postępowania. Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na przesłanki unieważnienia postępowania (opisane w art. 115 projektu), które sformułowano odmiennie, a także w pewnym zakresie ograniczono. Przykładowo, nie została powtórzona w projekcie nowej ustawy przesłanka z aktualnego art. 93 ust. 1 pkt 4 ustawy Pr.z.p. dotycząca możliwości unieważnienia postępowania w sytuacji, gdy cena najkorzystniejszej oferty lub oferta z najniższą ceną przewyższa kwotę przeznaczoną na sfinansowanie zamówienia. W powyższym zakresie wprowadzono nieco inne rozwiązanie przewidujące obowiązek odrzucenia oferty przewyższającej kwotę na sfinansowanie zamówienia (art. 113 ust. 1 pkt 2 projektu).

Wprowadzenie prawa wykonawców do wnoszenia odwołań w nowych sytuacjach będzie z całą pewnością dużym wyzwaniem dla zamawiających, tym bardziej, iż nowe przepisy przewidują szereg nowych rozwiązań niefunkcjonujących dotąd w polskim prawie zamówień publicznych.

Szukasz pomocy prawnej w opisanym przez nas zakresie?
Sprawdź naszą PROPOZYCJĘ.