(Nie)dopuszczalność różnicowania „opłaty śmieciowej” w zależności od wielkości gospodarstwa domowego

Zdaniem WSA w Rzeszowie rada gminy, która zdecydowała się wybrać metodę naliczania „opłaty śmieciowej” od gospodarstwa domowego może ją różnicować w zależności od wielkości tego gospodarstwa.

Wyrokiem z dnia 9 lipca 2015 r. (sygn. I SA/Rz 499/15) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie uchylił dwa akty nadzoru – uchwały Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie stwierdzające nieważność uchwał rady gminy w części wprowadzającej różnicowanie opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w zależności od wielkości gospodarstwa domowego.

Tym samym WSA w Rzeszowie potwierdził prezentowaną niejednokrotnie na łamach Portalu tezę, zgodnie z którą art. 6j ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, stanowiący, że rada gminy może zróżnicować stawki opłaty w zależności od powierzchni lokalu mieszkalnego, liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, odbierania odpadów z terenów wiejskich lub miejskich, a także od rodzaju zabudowy. znajduje zastosowanie w odniesieniu do art. 6j ust. 2 ustawy stanowiącego podstawę do ustalenia stawki „opłaty śmieciowej” od gospodarstwa domowego (zob. np.: „Różnicowanie stawek <opłat za śmieci> w zależności od wielkości gospodarstwa domowego”). Innymi słowy WSA w Rzeszowie stwierdził, że dopuszczalne jest różnicowanie „opłaty śmieciowej” w zależności od wielkości gospodarstwa domowego.

Powyższy wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Rada gminy w marcu 2015 r. podjęła dwie uchwały: 1) uchwałę w sprawie ustalenia stawki opłaty oraz określenia metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w której dokonała wyboru metody ustalenia „opłaty śmieciowej”, określonej w art. 6j ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, tj. od gospodarstwa domowego, różnicując wysokość stawki tej opłaty w zależności od liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość; oraz 2) uchwałę w sprawie wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, której zapisy są konsekwencją treści uregulowanej w pierwszej uchwale.

Regionalna Izba Obrachunkowa w Rzeszowie stwierdziła nieważność obu ww. uchwał w zakresie zróżnicowania stawki opłaty od gospodarstwa domowego w zależności od ilości osób zamieszkujących daną nieruchomość. Zdaniem RIO nie można bowiem różnicować stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi ustalonej według metody od gospodarstwa domowego, gdyż jak wynika z art. 6j ust. 2 ustawy, w przypadku wyboru tej metody, rada gminy władna jest jedynie do wskazania jednej stawki takiej opłaty od gospodarstwa domowego.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie na powyższe uchwały wniosła gmina żądając ich uchylenia.

Wyrokiem z dnia 9 lipca 2015 r. (sygn. I SA/Rz 499/15) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie uwzględnił skargę gminy i uchylił oba akty nadzoru.

WSA w Rzeszowie na wstępie zauważył, że ustawodawca wskazał 4 metody ustalenia „opłaty śmieciowej” (przyjmujący odmienna tezę odnośnie dopuszczalności różnicowania stawki „opłaty śmieciowej” w zależności od wielości gospodarstwa domowego Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w nieprawomocnym wyroku z dnia 17 lutego 2015 r., sygn. I SA/Gd 17/15, przedstawionym w artykule pt. „Tyko jedna stawka opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego?”, wskazywał na istnienie wyłącznie dwóch metod). Tymi metodami, w przypadku nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, są stawki opłat ustalanych w zależności od: 1) liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość, 2) ilości zużytej wody z danej nieruchomości, 3) powierzchni lokalu mieszkalnego oraz 4) gospodarstwa domowego.

W uzasadnieniu Sąd wskazał, że przepis, który stanowi istotę problemu, tj. art. 6j ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, został wprowadzony ustawą z dnia 25 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Jak wskazał WSA w Rzeszowie w uzasadnieniu projektu wskazano, że projekt nowelizacji miał na celu wprowadzenie rozwiązań umożliwiających gminom racjonalną i elastyczną politykę w zakresie ustalania opłat za odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i gospodarowania tymi odpadami (druk nr 1000). Ponadto, na potwierdzenie tezy, że dopuszczalne jest różnicowanie stawki „opłaty śmieciowej” od gospodarstwa domowego w zależności od wielkości tego gospodarstwa przytoczył fragment zapisu przebiegu posiedzenia Komisji Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (nr 59) i Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej (nr 107) Sejmu RP VII Kadencji, z dnia 3 stycznia 2013 r., podczas którego legislator z Biura Legislacyjnego Sejmu RP odnosząc się do proponowanej przesłanki kryterium „wielkości gospodarstwa domowego”, wskazał, że ta przesłanka ma istotną wadę w postaci niejednoznaczności sformułowania, gdyż może ona obejmować zarówno wielość gospodarstwa domowego czyli wielkość powierzchni użytkowej lokalu czy też gospodarstwa, jako całego, bądź też liczby mieszkańców. Legislator jednocześnie wskazał, że oba te kryteria będą zawarte w poprawce do ust. 2a, w związku z tym wydaje się, że właściwe byłoby zrezygnowanie z „wielości gospodarstwa domowego” przy pozostawieniu „powierzchni lokalu mieszkalnego” i „liczby osób zamieszkujących nieruchomość”, gdyż w zasadzie to wyczerpuje sformułowanie „wielkość gospodarstwa domowego”.

Tym samym, zdaniem WSA w Rzeszowie, wyżej przedstawione okoliczności jednoznacznie wskazują na intencję ustawodawcy, zgodnie z którą art. 6j ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ma zastosowanie również do metody określonej w ust. 2 tego przepisu (tj. metody od gospodarstwa domowego). Ponadto biorąc dodatkowo pod uwagę budowę (strukturę) art. 6j ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tj. usytuowanie ust. 2a po ust. 1 i 2 wskazuje, że przepis ust. 2a ma zastosowanie do wszystkich czterech metod wymienionych w art. 6 ust. ust. 1 i 2) pozwalają na przyjęcie, że dopuszczalne jest różnicowanie „opłaty śmieciowej” w zależności od wielkości gospodarstwa domowego. Innymi słowy Sąd wskazał, że posługując się nie tylko wykładnią językową, ale również celowościową ww. przepisów dopuszczalne jest przyjęcie, że kryteria „powierzchnia lokalu mieszkalnego” i „liczba mieszkańców zamieszkujących nieruchomość” są kryteriami, za pomocą których rada gminy może różnicować stawkę „opłaty śmieciowej” przy przyjęciu metody „od gospodarstwa domowego”.

Powyższy wyrok jest nieprawomocny.

Wyżej przedstawiony wyrok może stanowić potwierdzenie słuszności i legalności podjętych przez wiele gmin w Polsce uchwał, na podstawie których ukształtowano w analogiczny sposób gminny system gospodarowania odpadami komunalnymi. Należy bowiem przypomnieć, że jak wynika z opracowania „Wytyczne dotyczące ustalenia maksymalnych i minimalnych stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi z analizą kosztów gospodarki odpadami komunalnymi ponoszonych przez gminę” przygotowanego przez prof. S. Grzymałę, dr. M. Golenia oraz mec. P. Hossę na zlecenie Ministerstwa Środowiska spośród 422 gmin stosujących metodę od gospodarstwa domowego wyłącznie 73 (17,3%) stosuje jednolitą metodę niezależną od wielkości gospodarstwa. W przypadku 349 gmin w Polsce przyjęto różnicowanie stawek opłat w oparciu o metodę od gospodarstwa domowego. Tym samym, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w omawianym wyroku stanął w opozycji do pojawiających się orzeczeń innych sądów administracyjnych (np. nieprawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 17 lutego 2015r., sygn. I SA/Gd 17/15; przedstawiony w artykule pt. „Tyko jedna stawka opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego?”), zgodnie z którymi, gdy rada gminy dokona wyboru metody od gospodarstwa domowego, wówczas rezygnuje ona m.in. z możliwości uzależnienia wysokości opłaty od okoliczności wskazanych w art. 6j ust. 1 pkt 1-3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach i ustala ona jedną, stała stawkę dla gospodarstwa domowego i może ją ewentualnie zróżnicować tylko od tego, czy odpady komunalne są zbierane i odbierane w sposób selektywny (art. 6k ust. 3 ustawy). Powyższy wyrok WSA w Gdańsku zawierający odmienne stanowisko został zaskarżony do Naczelnego Sądu Administracyjnego – wyrok w tej sprawie ma zostać wydany pod koniec 2015 r.