Zakres kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska nie może, w drodze zarządzenia pokontrolnego, nakazać gminie zmianę zapisów stanowionych przez jej organy aktów prawa miejscowego.

Wyrokiem z dnia 17 lutego 2015 r. (sygn. II SA/Wr 840/14) Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu uchylił zaskarżoną część zarządzenia pokontrolnego wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. W wyroku tym Sąd stwierdził, że niedopuszczalne jest, aby w wydanym na podstawie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska zarządzeniu pokontrolnym nakazywać kontrolowanej gminie dostosowania aktów prawa miejscowego wydanych na podstawie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach do przepisów tej ustawy, bowiem takie działania nie mieszczą się w zakresie kontroli, do jakiej upoważnione są organy inspekcji ochrony środowiska. Tego typu działania należą już do sfery nadzoru.

Powyższy wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska (WIOŚ) przeprowadził w gminie kontrolę w zakresie postępowania z odpadami, w tym odpadami niebezpiecznymi, sprawdzenia przestrzegania wymagań ochrony środowiska oraz przestrzegania przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Efektem przeprowadzonej kontroli było wydanie przez WIOŚ zarządzenia pokontrolnego, w którym zarządzono m.in.:

1. podjąć działania celem dostosowania wzorów deklaracji o wysokości opłat gospodarowanie odpadami komunalnymi, do przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach;
2. podjąć działania celem dostosowania sposobu odbierania od właścicieli nieruchomości odpadów szkła opakowaniowego do przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Skargę na powyższe zarządzenie (poprzedzoną wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa), w powyższym zakresie, wywiodła gmina, wnosząc o jego uchylenie. Gmina zarzuciła WIOŚ m.in., że wydając zaskarżone zarządzenie pokontrolne w sposób nieuprawniony wkroczył w kompetencje organów nadzoru i badał legalność aktów prawa miejscowego wydanych przez organ uchwałodawczy gminy.

Wyrokiem z dnia z dnia 17 lutego 2015 r. (sygn. II SA/Wr 840/14) Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu uchylił zarządzenie pokontrolnego wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska w zaskarżonym zakresie.

W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że zaskarżone zarządzenie pokontrolne zostało wydane z przekroczeniem ustawowych kompetencji organów ochrony środowiska, dlatego też konieczne jest jego wyeliminowanie z obrotu prawnego. Zdaniem WSA we Wrocławiu zarządzenie pokontrolne, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, jest aktem o charakterze władczym organu administracji publicznej, nakładającym na adresata określone obowiązki i rozstrzygającym indywidualną kwestię konkretnego podmiotu, a wydawane jest w razie stwierdzenia w wyniku przeprowadzonej kontroli naruszeń prawa i ma na celu wyeliminowanie tych naruszeń poprzez zobowiązanie do poinformowania o działaniach, jakie kontrolowana jednostka podjęła, aby dalsza jej działalność nie naruszała prawa.

Analiza zaskarżonego zarządzenia pokontrolnego doprowadziła natomiast Sąd do wniosków, iż zostało ono podjęte w celu dostosowania aktów prawa miejscowego do aktów wyższej rangi (do ustaw), zatem nie mieści się w kompetencji szeroko rozumianej kontroli, o jakiej mówi ustawodawca w ww. przepisie.

Jednocześnie, zdaniem WSA we Wrocławiu, działanie takie narusza wynikającą z art. 7 Konstytucji RP zasadę legalizmu, gdyż organy ochrony środowiska nie posiadają kompetencji do badania legalności uchwał organów stanowiących gmin. W przypadku uchwał rady gminy podmiotami uprawnionymi do badania ich legalności pozostają podmioty wymienione w art. 171 Konstytucji RP, tj. Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe, a także sądy administracyjne

O ile jednak w art. 2 ust. 1a ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska wskazane jest, że WIOŚ kontroluje przestrzeganie przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, to jednak kontroli tej podlegać mogą wyłącznie czynności faktyczne, a nie normodawcza działalność organów gminy, która podlega nadzorowi wyłącznie ze strony ww. organów.

Podsumowując Sad wskazał, że nie sposób uznać, aby WIOŚ, działając legalnie i w poszanowaniu wynikającej z art. 7 Konstytucji RP zasady legalizmu, mógł ingerować w ustanowione w drodze uchwały rady gminy prawo miejscowe, a właśnie do tego sprowadza się treść zakwestionowanych części zarządzenia.

Wyrok jest prawomocny.

Powyższy wyrok w sposób jednoznaczny wskazuje, że niedopuszczalne jest wkraczanie przez organy kontroli w kompetencje konstytucyjnie wskazanych organów nadzoru, a każde takie działanie jest sprzeczne z przepisami prawa, a zwłaszcza z konstytucyjną zasadą legalizmu stanowiącą, iż organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.