Skazany radny musi zwrócić diety

Zatajenie przez radnego wyroku skazującego uzasadnia roszczenia jednostki samorządu terytorialnego o zwrot nienależnie pobranych diet.

Sąd Najwyższy rozpoznał skargę kasacyjną Gminy Miejskiej Zabrze, która wystąpiła przeciwko byłemu radnemu o zwrot nienależnie pobieranej przez niego diety za okres dwóch lat po skazaniu prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne. Radny nie zawiadomił Rady Miasta o skazaniu przez sąd karny na grzywnę za celowe zatajenie informacji o podziemnym pożarze w kopalni, w której był poprzednio zatrudniony.

Zgodnie z art. 190 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw mandat radnego wygasł w dniu uprawomocnienia się powyższego wyroku skazującego za przestępstwo umyślne. Wygaśnięcie mandatu następuje z mocy prawa, jednak dla potwierdzenia tego faktu konieczne jest podjęcie uchwały przez radę gminy. Rada Miasta powinna więc podjąć odpowiednią uchwałę, jednak w przedmiotowej sprawie nie uczyniła tego z przyczyn leżących po stronie radnego. Radny pobierał więc diety przez okres dwóch lat od skazania, mimo że w połowie kadencji stracił swój mandat.

Gmina z roszczeniem o zapłatę nienależnie pobranych diet (w kwocie ok. 70 tys. zł) wystąpiła, gdy powzięła informację o wyroku skazującym radnego za przestępstwo umyślne. Sąd I instancji zasądził na jej rzecz kwotę nienależnie pobranych diet, jednak sąd II instancji uchylił wyrok, wskazując, że w sytuacji, gdy nie podjęto uchwały o wygaśnięciu mandatu radnego, radny ma prawo dietę pobierać, a brak uchwały uniemożliwia uznanie radnego za bezpodstawnie wzbogaconego. Takiego stanowiska nie podzielił jednak Sąd Najwyższy, który uchylił zaskarżone orzeczenie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania (wyrok z dnia 23 stycznia 2015 r., sygn. V CSK 189/14).

Sąd Najwyższy wskazał co prawda, że do utraty mandatu radnego niezbędne jest podjęcie uchwały o jego wygaśnięciu, jednak jej niepodjęcie nie wyklucza jeszcze możliwości odebrania byłemu radnemu diety. Interesujące wydaje się przede wszystkim wskazanie podstawy roszczeń jednostki samorządu terytorialnego. Zdaniem Sądu zatajenie informacji o skazaniu przez radnego stanowi czyn niedozwolony (delikt) z uwagi na to, że narusza przepisy prawa, zasady współżycia społecznego, a ponadto złożone przez radnego ślubowanie określające standard zachowania radnego. W związku z tym Gmina może kwestionować prawo radnego do diety za okres po uprawomocnieniu się wyroku skazującego go za przestępstwo umyślne i dochodzić zapłaty od niego odszkodowania z tytułu czynu niedozwolonego.

Sąd Najwyższy uznał, że jednostce samorządu terytorialnego przysługuje roszczenie o zwrot nienależnie pobranych przez skazanego radnego diet. Jako podstawę roszczenia wskazał jednak przepisy o czynach niedozwolonych, a nie, jak w przedmiotowej sprawie sądy niższych instancji – przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.