„In house” a zagospodarowanie odpadów komunalnych

Dopuszczalność stosowania zamówień „in house” w przypadku zagospodarowania odpadów komunalnych budzi w praktyce sporo wątpliwości, które stara się wyjaśnić Naczelny Sąd Administracyjny w jednym ze swoich ostatnich wyroków.

W październiku 2012 r. rada gminy, na podstawie przepisów ustawy o gospodarce komunalnej oraz ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, podjęła uchwałę, w której przekazała własnej spółce komunalnej (100% udziałów) zadania własne gminy m.in. z zakresu odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych (zagospodarowania odpadów komunalnych).

Skargę na powyższą uchwałę, po uprzednim bezskutecznym wezwaniu rady gminy do usunięcia naruszenia prawa, wniosła „prywatna” spółka kapitałowa działająca również na rynku zagospodarowania odpadów komunalnych w tym samym regionie gospodarki odpadami komunalnymi w województwie podlaskim, wnosząc o jej uchylenie. Skarżąca zarzuciła radzie gminy naruszenie szeregu przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy o gospodarce komunalnej oraz Prawa zamówień publicznych poprzez nieuprawnione przekazanie własnej spółce zadań z zakresu odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych (zagospodarowania odpadów komunalnych), albowiem w ocenie skarżącej odzysk odpadów nie stanowi zadania własnego gminy a wykonywanie usług publicznych poprzedzone powinno zostać wyborem podmiotu w trybie przetargowym.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2013 r. (sygn. II SA/Bk 96/13) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku oddalił skargę skarżącej spółki na uchwałę rady gminy przekazującej zadania własne gminy własnej spółce komunalnej. W uzasadnieniu sąd I instancji wskazał, że skarżąca nie wykazała, że zaskarżona przez nią uchwała narusza jej interes prawny, a wiec nie posiada legitymacji prawnej do jej zaskarżenia, albowiem nie istnieją przepisy prawa materialnego, z których taki interes można byłoby wywieść

W związku z powyższym skarżąca wniosła skargę kasacyjną do Naczelnego Sadu Administracyjnego, który wyrokiem z dnia 24 września 2014 r. (sygn. II OSK 1314/14) ją oddalił. Sąd II instancji podzielił tym samym stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, że skarżąca spółka nie posiada interesu prawnego do zaskarżenia kwestionowanej uchwały z uwagi na brak normy prawnej, z której ten interes mógłby być wywiedziony.

Uzasadniając wydane orzeczenie Naczelny Sąd Administracyjny wskazał także na brzmienie art. 6d ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zgodnie z tym przepisem wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest obowiązany zorganizować przetarg na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, o których mowa w art. 6c ustawy (tj. właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy oraz – w przypadku przejęcia obowiązku odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne – również od tych osób), albo przetarg na odbieranie i zagospodarowanie tych odpadów.

Zdaniem Sądu II instancji z przepisu tego w sposób jednoznaczny wynika konieczność zorganizowania przetargu na odbiór i zagospodarowanie odpadów albo wyłącznie na odbiór tych odpadów, w konsekwencji możliwość wyboru co do zakresu usługi objętej przedmiotem przetargu pozostawiona jest po stronie gminy. Ustawodawca w żaden sposób bowiem nie wprowadził obowiązku organizowania obligatoryjnego przetargu na zagospodarowanie odpadów komunalnych.

Na potwierdzenie możliwości przekazania w trybie tzw. „in house” przez gminę własnej spółce komunalnej zadania własnego gminy w postaci zagospodarowania odpadów komunalnych, zdaniem NSA, należy przytoczyć także art. 6e ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, który stanowi, że spółki z udziałem gminy mogą odbierać odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, na zlecenie gminy, w przypadku, gdy zostały wybrane w drodze przetargu, o którym mowa w art. 6d ust. 1 ustawy. Z przepisu tego, w ocenie Sądu, w sposób jednoznaczny wynika, że obowiązek zorganizowania przetargu w przypadku spółek z udziałem gminy występuje wyłącznie w przypadku odbioru odpadów komunalnych.

Odnośnie zarzutu naruszenia przepisów Prawa zamówień publicznych Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że skoro nie doszło również do naruszenia art. 6g ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, który do przetargów, o których mowa w art. 6d ust. 1 ustawy odsyła w zakresie nieuregulowanym do przepisów Prawa zamówień publicznych, to z tego samego powodu przepisy tej ustawy nie mogły zostać naruszone.

Podsumowując Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 24 września 2014 r. (sygn. II OSK 1314/14) stwierdził, że brak jest podstawy prawnej zarówno do twierdzenia, iż istnieje obowiązek organizowania przez gminy przetargu na samo zagospodarowanie odpadów komunalnych, jak i niemożności powierzenia zadań własnych gminy w tym zakresie gminnej spółce komunalnej.

Więcej na temat przetargów na obiór oraz odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych można przeczytać w artykule pt. „Przetarg na odbiór czy na odbiór i zagospodarowanie odpadów – koniec wątpliwości?”.