Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Ustawą z dnia 11 lipca 2014 o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1101) [dalej: ustawa nowelizująca] ustawodawca dokonał szeregu zmian w polskim porządku prawnym, zwłaszcza w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2013r.poz. 686 z późn. zm.) [dalej: Poś].

Kontynuując rozważania na ten temat, podjęte w artykule opublikowanym 7 września 2014 r. „Nowelizacja POŚ – znacząca zmiana w zakresie pozwolenia zintegrowanego”, należy podkreślić kompleksowość przedmiotowej regulacji, jako że pozwolenia zintegrowane to nie jedyny obszar, który został poddany znaczącym modyfikacjom. Równie doniosłą kwestię stanowi ochrona i rekultywacja powierzchni ziemi; zmiany, jakich w tym zakresie dokonał ustawodawca, zostaną zaprezentowane w niniejszym artykule.

W pierwszej kolejności wypada zaznaczyć, że implementacja dyrektywy 2010/75/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (Dz. Urz. UE L 334 z 17.12.2010, str. 17) [dalej: dyrektywa IED] pociągnęła za sobą konieczność gruntownej zmiany aparatury pojęciowej, którą posługiwały się dotychczasowe przepisy, a która nie odpowiadała przepisom dyrektywy.

Pojęcie rekultywacji zastąpione nowym terminem – remediacja.

Termin ten nie został zdefiniowany w dyrektywie IED, podjął się tego natomiast polski ustawodawca w dodanym art. 31b Poś, zgodnie z którym:

„remediacja oznacza poddanie gleby, ziemi i wód gruntowych działaniom mającym na celu usunięcie lub zmniejszenie ilości substancji powodujących ryzyko, ich kontrolowanie oraz ograniczenie rozprzestrzeniania się, tak aby teren zanieczyszczony przestał stwarzać zagrożenia dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, z uwzględnieniem  obecnego i planowanego w przyszłości użytkowania terenu; remediacja może polegać na samooczyszczaniu, jeżeli przynosi największe korzyści dla środowiska”.

Z kolei w art. 32d ustawa wyjaśnia znaczenie pojawiających się w definicji remediacji pojęć samooczyszczania i substancji powodującej ryzyko:

„Przez samooczyszczanie rozumie się biologiczne, chemiczne i fizyczne procesy, których skutkiem jest ograniczenie ilości, ładunku, stężenia, toksyczności, dostępności oraz rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w glebie, ziemi i wodach, przebiegające samoistnie, bez ingerencji człowieka, ale których przebieg może być przez człowieka wspomagany”.

„Przez substancję powodującą ryzyko rozumie się substancję stwarzającą zagrożenie i mieszaninę stwarzającą zagrożenie, należącą co najmniej do jednej z klas zagrożenia wymienionych w częściach 2-5 załącznika I do rozporządzenia PE i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy  67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006, w szczególności substancje powodujące ryzyko, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 101a ust. 5 pkt 1 lit. a”.

Natomiast, w rozumieniu nieobowiązujących już przepisów art. 103 ust. 2 Poś, rekultywacja zanieczyszczonej gleby lub ziemi polega na ich przywróceniu do stanu wymaganego standardami jakości.

Analiza powyższych przepisów wskazuje, że obowiązek remediacji ma zdecydowanie mniej restrykcyjny charakter.

Rekultywacja nakładała każdorazowo obowiązek przestrzegania standardów jakości, określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. Nr 165, poz. 1359). Znowelizowane przepisy, zastępując rekultywację remediacją, dopuszczają działania mające na celu zmniejszenie ilości, kontrolowanie oraz ograniczenie rozprzestrzeniania się substancji powodujących ryzyko. Opisywana zmiana ma niebagatelne znaczenie, bowiem obowiązek osiągnięcia ściśle określonych wskaźników, jakim ma odpowiadać gleba, wiąże się z wysokimi kosztami, a ich ponoszenie nie we wszystkich przypadkach jest zasadne, przewyższając niekiedy korzyści dla środowiska (np. na terenach przemysłowych). Obowiązek ten był więc zaniedbywany, a do rekultywacji dochodziło jedynie w miejscach, gdzie było to podyktowane głównie względami ekonomicznymi.

Na gruncie nowego stanu prawnego nie zawsze konieczne jest usunięcie zanieczyszczenia do stanu wymaganego standardami jakości gleby i ziemi – ma mieć to miejsce tylko, jeżeli jest to jedyny sposób usunięcia zagrożenia. Nadto dla terenów, dla których koszty i możliwości techniczne przeprowadzania remediacji przewyższają korzyści dla środowiska, alternatywą jest wspomniane w definicji remediacji samooczyszczanie.

Uelastycznienie przepisów w tym przedmiocie stwarza zatem możliwość dostosowania podejmowanych działań do konkretnych uwarunkowań. W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej przewiduje się, że „znaczą część terenów w Polsce zanieczyszczonych przed dniem 30 kwietnia 2007 r., kwalifikowanych w oparciu o obowiązujące standardy jakości gleby i ziemi jako wymagające rekultywacji, będzie można wyłączyć z obowiązku rekultywacji, rozumianej jako usuwanie zanieczyszczeń za wszelką cenę. Przy uwzględnieniu czynników, takich jak lokalizacja, sposób użytkowania, forma chemiczna substancji zanieczyszczającej, rodzaj gleby itp., obszary te będą mogły zostać poddane remediacji innej niż usuwanie zanieczyszczenia, z uwzględnieniem koniecznych zmian w użytkowaniu”.

Inne zmiany przepisów działu IV o ochronie powierzchni ziemi (nowe art. 101-101s Poś) doprecyzowują dotychczasowe rozwiązania, m.in. dotyczące planowania i prowadzenia remediacji przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska [dalej: Rdoś].

Generalną zasadą jest odpowiedzialność władającego powierzchnią ziemi, obowiązanego do przeprowadzenia remediacji i przedłożenia w tym celu wniosku o wydanie decyzji ustalającej plan remediacji. Od odpowiedzialności może się on zwolnić, udowadniając, że zanieczyszczenie spowodował inny podmiot po dniu objęcia przez niego władania oraz zanieczyszczenie nastąpiło bez jego zgody i wiedzy lub występują przesłanki wskazujące na odpowiedzialność Rdoś.

Przesłanki te określa dodany ustawą nowelizującą art. 101i Poś. W myśl tego przepisu, Rdoś obowiązany jest do przeprowadzenia remediacji w następujących przypadkach:

1)      Nie można wszcząć wobec władającego powierzchnią ziemi postępowania egzekucyjnego dotyczącego obowiązku przeprowadzenia remediacji albo egzekucja okazała się bezskuteczna;

2)      Władający powierzchnią ziemi wykaże, że zanieczyszczenie, dokonane po dniu objęcia przez niego władania, spowodował inny sprawca, wobec którego nie można wszcząć postępowania egzekucyjnego dotyczącego obowiązku przeprowadzenia remediacji, lub egzekucja okazała się bezskuteczna;

3)      Władający powierzchnią ziemi dokonał zgłoszenia na podstawie art. 12 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw oraz starosta uwzględnił zgłoszenie w rejestrze zawierającym informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi, z wyszczególnieniem terenów, na których obowiązek rekultywacji obciążał starostę;

4)      Z uwagi na zagrożenie dla zdrowia ludzi lub możliwość zaistnienia nieodwracalnych szkód w środowisku jest konieczne niezwłoczne jej przeprowadzenie.

Wspomnieć wypada także o obowiązkach gromadzenia informacji na temat terenów zanieczyszczonych, które zostały uregulowane w art. 101c oraz 101d Poś.

Prowadzenie rejestru miejsc, na których występują historyczne zanieczyszczenia powierzchni ziemi (czyli zanieczyszczenia powierzchni ziemi, które zaistniały przed dniem 30 kwietnia 2007 roku lub wynikają z działalności zakończonej przed tym dniem oraz szkody w środowisku w powierzchni ziemi w rozumieniu art. 6 pkt 11 lit. c ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 roku o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, które zostały spowodowane przez emisję lub zdarzenie, od którego upłynęło więcej niż 30 lat) powierzone zostało Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska [dalej: GDOŚ]. Takie rozwiązanie zapewnić ma dostępność danych w jednolitym systemie na obszarze całego kraju oraz ich stałą aktualizację – za pomocą prowadzonego przez starostę wykazu potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi (art. 101d Poś) oraz ich zgłoszeń, którymi dysponuje Rdoś (art. 101e Poś). Na poziomie regionalnym dane wprowadzone są bezpośrednio przez Rdoś, rejestr ma też być uzupełniany informacjami wpływającymi w trakcie postępowania oraz danymi dostarczanymi przez starostę.

Jak wynika z powyższego, nowelizacja Poś przyniosła istotną zmianę w zakresie ochrony gleb i powierzchni ziemi, wprowadzając nie tylko nową terminologię – mowa już bowiem nie o rekultywacji, a o remediacji powierzchni ziemi (do której zaliczono również wody gruntowe) - ale dostarczając także zupełnie nowych rozwiązań.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj