Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2013 r. (sygn. akt II C 273/10) zasądził od Gminy ponad milionowe zadośćuczynienie na rzecz ucznia, poszkodowanego w trakcie wycieczki szkolnej.

W czerwcu 2003 r. uczniowie (31) jednego z gimnazjów w województwie śląskim wraz z nauczycielami (3) uczestniczyli w szkolnej wycieczce w Pieniny, podczas której, w trakcie spływu, doszło do przewrócenia łodzi flisackiej, na której znajdowało się 15-nastu uczniów, w tym poszkodowany. Jeden z nastolatków, który próbował ratować pozostałych, a który był jedynie jednym z dwóch potrafiących pływać uczniów, utonął. Drugi natomiast – powód w niniejszej sprawie – wiele minut przebywał pod wodą, wskutek czego doznał niedotlenienia mózgu i uszkodzenia układu nerwowego. Aktualnie cierpi m.in. na czterokończynowy niedowład i znajduje się w nieodwołalnym i dożywotnim stanie wegetatywnym, przez co wymaga stałej opieki osób trzecich. Zdaniem powołanego w niniejszej sprawie biegłego z zakresu neurologii, poszkodowany uczeń jest w pełni uzależniony od osób trzecich, przez co wymaga stałej opieki i pomocy w czynnościach codziennych. Doznane przez niego cierpienia fizyczne i psychiczne, mające trwały charakter, bez rokowań na poprawę, wskazują konieczność uznania 100% uszczerbku na zdrowiu.

Pozwana Gmina w toku sprawy, wnosząc o oddalenie powództwa, podnosiła zarzut braku legitymacji biernej. Jej zdaniem wyłączną odpowiedzialność za spowodowanie wskazanego wypadku ponoszą kierujący tratwami flisacy, którzy jako profesjonalni przewoźnicy, posiadający wymagane prawem uprawnienia do przewozu osób, niezachowując przewidzianych w tym zakresie zasad i reguł, są jedynymi sprawcami zaistniałego zdarzenia. Na powyższe wskazuje stan nietrzeźwości, w którym znajdował się flisak kierujący łodzią. Nauczyciele zaś – zdaniem pozwanej – prawidłowo sprawowali nadzór nad uczniami. Co istotne – jak podkreśliła również pozwana w trakcie postępowania – sami są oni także poszkodowanymi w tej sprawie.

Sąd Okręgowy, po przekazaniu mu do ponownego rozpoznania sprawy przez Sąd Apelacyjny, zasądził na rzecz poszkodowanego ucznia kwotę 690 tys. zł tytułem zadośćuczynienia za doznane krzywdy wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu pozwanej (kwota ta zatem wynosi ponad milion złotych). W uzasadnieniu wyroku Sąd odniósł się w pierwszej kolejności do kwestii legitymacji biernej pozwanej. W tym zakresie, wskazując podstawę odpowiedzialności gminy, przytoczył treść art. 5 ust. 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty[1] (na marginesie należy zauważyć, że również jego aktualne brzmienie nakłada na organy prowadzące szkoły odpowiedzialność za ich działalność), zgodnie z którym do zadań organu prowadzącego szkołę należy m.in. zapewnienie warunków działania szkoły, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki. To organ prowadzący szkołę odpowiada za jej działalność, a w niniejszej sprawie wskazanym organem jest pozwana Gmina.

W dalszej kolejności, uzasadniając zajęte w wyroku stanowisko, Sąd nie podzielił stanowiska pozwanej dotyczącego możliwości uchylenia się – w kontekście art. 429 k.c. – od odpowiedzialności za zaistniałe zdarzenie. Zdaniem Sądu bowiem – jak wynika z powołanej regulacji – kto powierza wykonanie czynności drugiemu, jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo, że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności. Wskazany przepis stanowi zatem podstawę do zwolnienia powierzającego wykonanie czynności z odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez wykonawcę. Nie zwalnia go jednak z odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną własnym zaniedbaniem. W niniejszej sprawie zaś – jak zauważył Sąd – nauczyciele (opiekunowie, organizatorzy wycieczki) dopuścili się szeregu zaniedbań przy wykonywaniu powierzonych im czynności, które bezpośrednio wpłynęły na powstanie szkody. Jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego, nie sprawdzili oni bowiem stanu technicznego przewożącej uczniów łodzi, przyzwolili na przekroczenie dopuszczalnej liczby pasażerów na każdej z nich, nie zapewnili uczestnikom wycieczki sprzętu ratunkowego (kamizelek asekuracyjnych, koła ratunkowego), pomimo wiedzy, że większość z nich nie potrafi pływać.

Co również istotne i na co zwrócił szczególną uwagę Sąd, w tej sprawie obowiązek pieczy nad dzieckiem ciążący na nauczycielach, którym rodzice powierzyli swoje dzieci, ma charakter ponadprzeciętny, „kwalifikowany”. Pedagodzy obowiązani są bowiem do zachowania szczególnej ostrożności i otoczenia dzieci stosowym nadzorem i opieką. Nie mogą oni zwolnić się od tej odpowiedzialności poprzez przerzucenie ciążących na nich obowiązków na osoby trzecie, nawet gdy wskazane osoby są profesjonalistami w określonej dziedzinie. W tym zakresie Sąd Okręgowy powołał treść art. 4 ustawy o systemie oświaty, zgodnie z którym nauczyciele w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych mają obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia. Odnosząc zatem powyższe do stanu faktycznego analizowanej sprawy, Sąd wskazał, że nauczyciele dopuścili się co najmniej niedbalstwa przy wykonywaniu powierzonych im czynności. W tym przypadku są oni odpowiedzialni, nie jak wskazują za czyn cudzy, ale za własny, wynikający ze wskazanych wyżej zaniedbań.

Bez wpływu na powyższe stanowisko, Sąd uznał podnoszoną przez pozwaną okoliczność, że nauczyciele również byli poszkodowanymi zaistniałego zdarzenia. W ocenie Sądu bowiem opiekunowie, jako osoby dorosłe są odpowiedzialne same za siebie i mają pełne prawo do ponoszenia ryzyka utraty życia lub zdrowia, na które to ryzyko sami się narażają. Nie mogą jednakże narażać na takie ryzyko powierzonych im pod opiekę małoletnich.

Odnosząc się zaś do kwestii wysokości zasądzonego zadośćuczynienia, Sąd wskazał, że wobec braku obowiązujących w tym zakresie ustawowych kryteriów, wziął on pod uwagę te wypracowane przez praktykę orzeczniczą, do których należy m.in. wiek poszkodowanego, rodzaj i rozmiar doznanych przez niego obrażeń, stopień, rodzaj i intensywność cierpień o charakterze fizycznym i psychicznym, trwałość i nieodwracalność następstw zdarzenia szkodzącego, skutki uszczerbku na przyszłość, poczucie nieprzydatności społecznej i bezradności życiowej po stronie poszkodowanego, konieczność korzystania przez niego z pomocy osób trzecich, rodzaj i stopień winy sprawcy szkody, a także konieczność przedstawiania przez kwotę przyznaną tytułem zadośćuczynienia odczuwalnej dla poszkodowanego wartości ekonomicznej. W związku z powyższym, określając wysokość zadośćuczynienia Sąd – jak sam wskazał – kierował się rozmiarem cierpień fizycznych i psychicznych powoda, czasem ich trwania oraz rokowaniami na przyszłość. Jako odpowiednią i adekwatną (niewygórowaną) do rozmiaru doznanych krzywd uznał kwotę 690 tys. zł. Co jest również istotne, Sąd ustalił odpowiedzialność pozwanej Gminy za skutki wypadku, które mogą ujawnić się dopiero w przyszłości. Oznacza to zatem, że powód ma prawo – w razie ujawnienia się nowych, na chwilę obecną nieznanych skutków wypadku – do dochodzenia od pozwanej nowych roszczeń z tego tytułu. W ocenie Sądu bowiem należy mieć na uwadze, że obecny stan poszkodowanego – który już jest krytyczny – może ulec jeszcze dalszemu pogorszeniu, a w związku z tym powód może zostać narażony na dalsze cierpienia i krzywdy.

Na zakończenie warto wskazać również, że w praktyce obciążenie gminy odpowiedzialnością za wypadki szkolne – w kontekście regulacji k.c. oraz przepisów o systemie oświaty – mogą dotyczyć zarówno przypadków, kiedy szkoda zaistnieje w wyniku winy nauczycieli, jako sprawujących opiekę nad powierzonymi im dziećmi, ale również w sytuacji, gdy jeden z uczniów wyrządzi szkodę drugiemu. Co należy mieć również na uwadze, kwota zadośćuczynień w takich przypadkach – z uwagi na rodzaj i rozmiar doznanych krzywd – może oscylować na poziomie kwot kilkuset tysięcy złotych, na spłatę których to gmina nie będzie mogła – z uwagi na dyscyplinę finansów publicznych – zaciągnąć kredytu tudzież pożyczki.

Wyrok jest prawomocny.

 

---

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj