Prawodawca w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków przesądził, że przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne może w czterech przypadkach odciąć dostawę wody lub zamknąć przyłącze kanalizacyjne.

I tak, tego typu „nieprzyjemne” z punktu widzenia odbiorcy usług działania przedsiębiorstwa jest dopuszczalne, jeżeli:

1. przyłącze wodociągowe lub przyłącze kanalizacyjne wykonano niezgodnie z przepisami prawa;
2. odbiorca usług nie uiścił należności za pełne dwa okresy obrachunkowe, następujące po dniu otrzymania upomnienia w sprawie uregulowania zaległej opłaty;
3. jakość wprowadzanych ścieków nie spełnia wymogów określonych w przepisach prawa lub stwierdzono celowe uszkodzenie albo pominięcie urządzenia pomiarowego;
4. został stwierdzony nielegalny pobór wody lub nielegalne odprowadzanie ścieków, to jest bez zawarcia umowy, jak również przy celowo uszkodzonych albo pominiętych wodomierzach lub urządzeniach pomiarowych.

Należy wyraźnie zaznaczyć dwie kwestie: primo, przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne [dalej: pwk] może, ale nie musi odciąć dostawę lub zamknąć przyłącze, ergo nie jest to działanie obligatoryjne; secundo, zaprezentowany wyżej katalog ma zamknięty charakter i nikt (tj. ani organy gminy, ani przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne) nie może poszerzać zbioru sytuacji uzasadniających tytułowe działanie! Niniejsza teza znajduje odzwierciedlenie zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie.

Tytułem przykładu w orzeczeniu WSA w Poznaniu z 19 września 2013 r. (IV SA/Po 425/13) stwierdzono, że w powyższym przepisie uregulowany został zamknięty katalog sytuacji, w jakich przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne może odciąć dostawę wody lub zamknąć przyłącze kanalizacyjne, ergo poszerzenie przez radę gminy enumeratywnie wskazanych przez ustawodawcę przypadków wstrzymania świadczenia usług- dostaw wody i zamknięcia przyłącza jest działaniem bezprawnym, nieznajdującym umocowania w przepisach obowiązującego prawa.

W podobnym tonie wypowiedział się WSA we Wrocławiu – zob. wyrok z 5 kwietnia 2012 r. (II SA/Wr 908/11) - akcentując, że wobec określenia w art. 8 ust. 1 katalogu sytuacji, w których przedsiębiorstwo może odciąć dostawę wody lub zamknąć przyłącze kanalizacyjne, rada gminy nie może rozszerzać tego upoważnienia na sytuacje inne niż określone przez ustawodawcę (zob. także rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Podlaskiego z 2008-08-25, NK.II.KK.0911-152/08 oraz rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Podlaskiego z 2006-05-29, PN.II.B.G.0911-83/06).

Z kolei w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 14 kwietnia 2011 r. (I ACa 278/11) wyrażony został pogląd, w świetle którego ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków nie przewiduje możliwości odcięcia dostawy wody przez inne podmioty niż przedsiębiorstwo wodociągowo - kanalizacyjne, w tym właściciela czy zarządcę budynku wielolokalowego, gdy użytkowaniu lokalu mieszkalnego zalega z płatnościami. W ocenie Sądu skoro jednoznacznie z ustawy tej wynika, że określa ona zasady i warunki zbiorowego zapatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi (...), w tym zasady działalności przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych, mających obowiązek zapewnienia dostaw wody i którym ustawodawca wyznaczył konkretne warunki, w jakich może dojść do odcięcia dostawy wody (art. 8), to uznanie, że również inny podmiot (nie zobowiązany już do dostaw wody, a jedynie np. zarządzający nieruchomością) jest również władny do odcięcia wody, pozostaje w sprzeczności z treścią tej ustawy - jej literalnym brzmieniem oraz z jej założeniami. Brak jest też uzasadnienia dla rozszerzonej wykładni art. 8 i do dodania uprawnień wynikających z tej ustawy dla konkretnego podmiotu (przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjnego) innym podmiotom. Przepis art. 8 musi być interpretowany ściśle i zgodnie z jego literalnym brzmieniem. Daje on bowiem możliwość ograniczenia korzystania z wody pitnej w ściśle określonych wypadkach i określonemu podmiotowi (tu: przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne) i tylko ten podmiot może odciąć dostawę wody. Jest to uprawnienie reglamentacyjne, a nie wolnościowe!

Należy jeszcze dodać, że na pwk pragnącym zrealizować tytułowe działanie, spoczywają określone obowiązki informacyjne. Otóż prawodawca wymaga, aby o zamiarze odcięcia dostawy wody lub zamknięcia przyłącza kanalizacyjnego oraz o miejscach i sposobie udostępniania zastępczych punktów poboru wody zawiadamiano państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz odbiorcę usług co najmniej na 20 dni przed planowanym terminem odcięcia dostaw wody lub zamknięcia przyłącza kanalizacyjnego (ust.3). Nadto podnieść trzeba, że przedsiębiorstwo, które odcięło dostawę wody z przyczyny, o której mowa wyżej w pkt 2, jest obowiązane do równoczesnego udostępnienia zastępczego punktu poboru wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i poinformowania o możliwościach korzystania z tego punktu (ust. 2).

Na koniec przypomnieć wypada, że sprawy dotyczące realizacji obowiązków w zakresie umów o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków i odcięcia dostawy wody i odpowiedzialności z tych tytułów, są – co wyraźnie podkreślił WSA w Warszawie w postanowieniu z 5 sierpnia 2013 r. (IV SA/Wa 519/13) - sprawami cywilnymi w rozumieniu art. 1 Kodeksu postępowania cywilnego; do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne (o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych) oraz Sąd Najwyższy; WSA w Warszawie podkreślił także, że przepisy szczególne nie przewidują kognicji sądu administracyjnego w sprawach dotyczących realizacji obowiązków w zakresie umów o zaopatrzenie w wodę, odcięcia dostawy wody i odpowiedzialności z tych tytułów.