W artykule pt. Termin zgłoszenia spółki samorządowej w rejestrze przedsiębiorców KRS wskazane zostało, iż upływ sześciomiesięcznego terminu określonego w art. 169 oraz 325 kodeksu spółek handlowych [k.s.h.] rodzi poważne konsekwencje.

W przepisach tych ustawodawca przewidział bowiem, że jeżeli spółki w organizacji nie zgłoszono w sądzie rejestrowym w terminie sześciu miesięcy od daty jej zawiązania, (tj. od podpisania umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością/sporządzenia statutu spółki akcyjnej) lub jeżeli postanowienie sądu odmawiające zarejestrowania spółki stało się prawomocne – spółka w organizacji nie może już przejść w fazę spółki właściwej, tj. zostać zarejestrowana i stać się osobą prawą.

Obecnie, zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu art. 169 k.s.h., upływ sześciomiesięcznego terminu do zarejestrowania spółki z o.o. lub uprawomocnienie się postanowienia o odmowie wpisu tej spółki do rejestru przedsiębiorców powoduje, że umowa spółki ulega rozwiązaniu. Podobnego zapisu ustawodawca nie wprowadził natomiast w przepisie art. 325 k.s.h. ani w następnym odnoszącym się do spółki akcyjnej.

Jakie są więc skutki przekroczenia terminu zgłoszenia zawiązanej samorządowej spółki z o.o. i akcyjnej w rejestrze przedsiębiorców? Czy bezskuteczny upływ terminu powoduje rozwiązanie stosunku organizacyjnoprawnego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością? Czy taki skutek występuje w przypadku bezskutecznego upływu terminu do zarejestrowania spółki akcyjnej?

Mimo literalnego brzmienia przepisu art. 169 k.s.h., który wskazuje, że w omawianym przypadku umowa spółki ulega rozwiązaniu – umowa spółki nie traci swej mocy obowiązującej. Nie następuje więc, jakby się mogło wydawać, rozwiązanie stosunku organizacyjnoprawnego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Należy zauważyć, że zarówno w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i spółki akcyjnej, upływ sześciomiesięcznego terminu do zarejestrowania spółki nie prowadzi automatycznie do ustania bytu prawnego zawiązanej spółki, a jedynie – podobnie jak zaistnienie określonej w art. 270 czy art. 459 k.s.h. tzw. przyczyny rozwiązania spółki – prowadzi (z reguły) do uruchomienia postępowania likwidacyjnego[1].

Zgodnie z kolejnymi przepisami k.s.h., w razie gdy zawiązana spółka z o.o. bądź akcyjna – nie zostaną zgłoszone do sądu rejestrowego w wymaganym terminie albo postanowienie sądu odmawiające rejestracji spółki  uprawomocni się, a spółka w organizacji nie będzie w stanie dokonać niezwłocznie zwrotu wszystkich wniesionych wkładów lub pokryć w pełni wierzytelności osób trzecich – zarząd spółki obowiązany jest dokonać jej likwidacji.

O ile więc, spółka w organizacji jest w stanie dokonać niezwłocznie zwrotu wszystkich wniesionych wkładów lub pokryć w pełni wierzytelności osób trzecich – nie ma obowiązku przeprowadzenia likwidacji. Jeżeli jednak nie ma takiej możliwości – konieczne jest przeprowadzenie likwidacji na zasadach określonych dla spółek zarejestrowanych.

Jeżeli spółka w organizacji nie ma zarządu, zgromadzenie wspólników (w przypadku spółki akcyjnej – walne zgromadzenie) albo sąd rejestrowy ustanawia likwidatora, albo likwidatorów[2]. Tak wybrani likwidatorzy ogłaszają jednokrotnie o otwarciu likwidacji, wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia[3].

Zgodnie z przepisami k.s.h. spółka w organizacji, której likwidację przeprowadzono, ulega rozwiązaniu z dniem zatwierdzenia przez zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie) sprawozdania likwidacyjnego[4].

Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należy zatem, że w sytuacji, gdy zaistnieje któraś z okoliczności określonych w art. 169 lub 325 k.s.h. – nie dochodzi do utraty bytu prawnego przez spółkę w organizacji, a jedynie – z uwagi na wystąpienie przyczyny rozwiązania spółki – następuje wszczęcie uproszczonego postępowania likwidacyjnego (gdy spółka w organizacji nie jest w stanie dokonać niezwłocznie zwrotu wszystkich wniesionych wkładów lub pokryć w pełni wierzytelności osób trzecich).

Stwierdzić zatem można, że końcowego momentu istnienia samorządowej spółki z o.o. bądź akcyjnej w organizacji nie wyznacza moment upływu terminu do jej zarejestrowania czy moment uprawomocnienia się postanowienia o odmowie wpisu. Wystąpienie tych zdarzeń nie powoduje bowiem rozwiązania stosunku organizacyjnoprawnego spółki. Spółka w organizacji, w tej sytuacji, przestaje istnieć dopiero z dniem zatwierdzenia przez zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie) sprawozdania likwidacyjnego.

Zanim to jednak nastąpi spółka w organizacji posiada podmiotowość prawną, może nabywać prawa, jak i zaciągać zobowiązania, a wszystkie czynności prawne dokonane przez członków zarządu bądź reprezentujących ją pełnomocników wywołują skutki prawne.