Obserwuj

Bądź na bieżąco z prawem samorządowym. Zamów bezpłatny cotygodniowy newsletter.






Działy:
  • Gospodarka komunalna

    W dziale "GOSPODARKA KOMUNALNA" publikowane są artykuły dotyczące spółek komunalnych oraz zakładów budżetowych, jak również artykuły dotyczące poszczególnych działów gospodarki komunalnej, w tym gospodarki odpadami komunalnymi, gospodarki wodno-ściekowej, transportu publicznego.

  • Podatki

    W dziale "PODATKI" publikowane są artykuły dotyczące podatków i opłat publicznoprawnych, m.in. dotyczące podatku VAT, podatku od nieruchomości, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i innych.

  • Finanse publiczne

    W dziale "FINANSE PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące szeroko pojmowanych zagadnień związanych z finansami publicznymi, m.in. artykuły dotyczące dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz dyscypliny finansów publicznych.

  • Zamówienia publiczne

    W dziale "ZAMÓWIENIA PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące problematyki zamówień publicznych, m.in. dotyczące sytuacji podmiotów komunalnych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Prezentowane są także najnowsze orzeczenie KIO oraz sądów w zakresie prawa zamówień publicznych.

  • Prawo cywilne

    W dziale "PRAWO CYWILNE" publikowane są artykuły dotyczące zagadnień cywilnoprawnych, m.in. umów oraz sporów przed sądami powszechnymi, których stroną są podmioty komunalne.

  • Nieruchomości

    W dziale "NIERUCHOMOŚCI" publikowane są artykuły dotyczące nieruchomości komunalnych oraz spraw związanych z innymi nieruchomościami, w których występują organy samorządu terytorialnego. Artykuły dotyczą w szczególności gospodarki nieruchomościami i planowania przestrzennego.

  • Procedury administracyjne

    W dziale "PROCEDURY ADMINISTRACYJNE" publikowane są artykuły dotyczące procedur, które prowadzone są przez organy samorządu terytorialnego. W szczególności artykuły dotyczą ogólnej procedury administracyjnej (KPA - Ordynacja podatkowa), procedury sądowoadministracyjnej, procedury uchwałodawczej oraz dostępu do informacji publicznej.

  • Ustrój

    W dziale "USTRÓJ" publikowane są artykuły dotyczące ustroju podmiotów komunalnych, w tym zagadnienia dotyczące statusu prawnego organów jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych czy radnych.

  • Inne

    W dziale "INNE" publikowane są artykuły związane z funkcjonowaniem podmiotów komunalnych, które ze względu na swoją tematykę nie zostały zakwalifikowane do innych kategorii.

01.04.2014

Kto wypłaca odszkodowanie za działkę wydzieloną pod drogę publiczną?

UWAGA: TEN ARTYKUŁ MA WIĘCEJ NIŻ 3 MIESIĄCE.
SPRAWDŹ AKTUALNY STAN PRAWNY LUB SKONTAKTUJ SIĘ Z AUTOREM.
drukuj mail Share

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Ustalenie podmiotu odpowiedzialnego za sfinansowanie wywłaszczenia działki wydzielonej pod drogę publiczną może być przedmiotem sporu pomiędzy zarządcą drogi a podmiotem reprezentującym nowego właściciela działki

Artykuł dostępny jest dla zarejestrowanych użytkowników

Ustalenie podmiotu odpowiedzialnego za sfinansowanie wywłaszczenia działki wydzielonej pod drogę publiczną może być przedmiotem sporu pomiędzy zarządcą drogi a podmiotem reprezentującym nowego właściciela działki.

Niechciana nieruchomość

Konstrukcja normatywna wywłaszczenia wydzielonej pod drogę publiczną działki gruntu objęta jest szczególnym reżimem prawnym. Stosownie do treści art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102 poz. 651 ze zm.) [dalej: u.g.n.] działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe - z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne1.

Zacytowany przepis wprowadza pewien automatyzm w nabywaniu działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne w tym sensie, że odmiennie niż przy klasycznym wywłaszczaniu, ani Skarb Państwa ani jednostka samorządu terytorialnego (jako nowi właściciele wydzielonej działki) nie mogą odstąpić od obowiązku przejęcia nieruchomości na własność (skoro następuje ono z mocy prawa). Przepis art. 98 u.g.n. nie zawiera w szczególności rozróżnienia działek wydzielonych pod drogi publiczne ze względu na stopień zaawansowania planów inwestycyjnych dróg, ani też nie uzależnia przejścia własności działki od faktycznych zamiarów zarządcy drogi2. W ramach podziału może być zatem wydzielona działka pod drogę, która nie zostanie wybudowana przez okres wielu lat liczonych od dnia ostateczności decyzji podziałowej3. Może być stąd też tak, że wydzielona działka przejmowana jest z mocy prawa na rzecz podmiotu publicznoprawnego akurat wtedy, gdy nie jest on zainteresowany i zwykle nie jest przygotowany do sfinansowania i wybudowania drogi4. Przejmowana działka okazuje się wtenczas nieruchomością „niechcianą”, a obowiązek wypłaty, zazwyczaj niemałego, odszkodowania  na rzecz byłego jej właściciela sporym wyzwaniem budżetowym.

Zarządca drogi, czy podmiot reprezentujący nowego właściciela?

Mimo, odnoszonego przy pierwszej lekturze przepisu art. 98 u.g.n. wrażenia, określenie podmiotu zobowiązanego do wypłaty odszkodowania byłemu właścicielowi działki i źródła jego sfinansowania nie zawsze jest zadaniem prostym. Problem ten powstaje w odniesieniu do nieruchomości przeznaczonych pod drogi krajowe przejmowanych na własność Skarbu Państwa. W kontekście wywłaszczenia tego rodzaju rodzi się pytanie, czy zobowiązanym do wypłaty odszkodowania jest starosta (prezydent miasta na prawach powiatu) reprezentujący Skarb Państwa w obrocie nieruchomościami publicznymi (realizujący zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej), czy też zarządca docelowej drogi (Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, a w odniesieniu do dróg w granicach miasta na prawach powiatu prezydent tego miasta realizujący zadanie własne powiatu grodzkiego). Odpowiedź na tak sformułowane pytanie ma niebagatelne znaczenie dla określenia źródła i sposobu sfinansowania wywłaszczenia np. przesądzając o tym, czy jest ono finansowane z budżetu miejskiego, czy też z dotacji celowej.

Ustalenie podmiotu zobowiązanego do wypłaty odszkodowania za wydzieloną pod drogę działkę

Podejmując próbę ustalenia źródła finansowania odszkodowania za działki, które w trybie art. 98 u.g.n. przeszły na własność Skarbu Państwa, nie sposób pominąć przepisów regulujących kwestie finansowania zadań związanych z drogami publicznymi.

Stosownie do przepisów ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 260 ze zm.) [dalej: u.d.p.]do właściwości zarządcy drogi należą sprawy z zakresu planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg (art. 19 ust. 1 u.d.p.). W otwartym katalogu jako zadania zarządcy drogi ustawodawca wskazuje m.in. pełnienie funkcji inwestora (art. 20 pkt 3 u.d.p.) oraz nabywanie nieruchomości pod pasy drogowe dróg publicznych i gospodarowanie nimi w ramach posiadanego prawa do tych nieruchomości (por. art. 20 pkt 17 u.d.p.).

Kwestie dotyczące finansowania wydatków związanych z drogami publicznymi uregulowano natomiast w ustawie z dnia 16 grudnia 2005 r. o finansowaniu infrastruktury transportu lądowego (Dz. U. z 2005 r. Nr 267 poz. 2251 ze zm.) [dalej: u.f.i.t.l.]. Przepisy tejże ustawy wskazują najogólniej rzecz ujmując, że obowiązkiem zarządcy drogi jest finansowanie budowy, przebudowy, remontu, utrzymania, ochrony i zarządzania drogami publicznymi, niemniej jednak nie precyzują one, jak daleko sięga przedmiotowy obowiązek, w tym w szczególności, czy obejmuje on obowiązek sfinansowania odszkodowania za działkę wydzieloną pod drogę na wniosek właściciela. 

Omówione przepisy u.d.p. zawierają postanowienia szczególne w stosunku do przepisów u.g.n. Ustawa ta, jako lex specialis nie wyłącza jednak stosowania przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami w ogóle, ale tylko w zakresie, w jakim przewiduje uregulowania odmienne.

W kontekście powyższego, zauważyć trzeba, iż w zakresie finansowania wywłaszczenia, art. 98 u.g.n.nie odsyła do przepisów u.d.p. i u.f.i.t.l. Zgodnie z art. 98 ust. 3 u.g.n. w sytuacji, gdy nie dojdzie do uzgodnienia odszkodowania pomiędzy byłym i nowym właścicielem nieruchomości, odszkodowanie ustala się i wypłaca według zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości (art. 128-135 u.g.n.). Zgodnie natomiast z art. 132 ust. 5 u.g.n. w sytuacji gdy wywłaszczenie następuje na rzecz Skarbu Państwa to Skarb Państwa reprezentowany przez starostę (odpowiednio prezydenta miasta na prawach powiatu) wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania. Przyjęta w art. 98 konstrukcja normatywna odesłania do zasad ustalania odszkodowania przewidzianych dla wywłaszczania nieruchomości, przemawia za przyjęciem stanowiska, że w sprawach opartych na podstawie tego przepisu nie znajdą zastosowania szczególne zasady finansowania inwestycji drogowych, a zatem, że podmiotem zobowiązanym do wypłaty odszkodowania za działkę przejętą na rzecz Skarbu Państwa będzie nie zarządca docelowej drogi, lecz starosta (odpowiednio prezydent miasta na prawach powiatu) wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej (tzn. zadania finansowane z dotacji celowej).

Zaprezentowane stanowisko interpretacyjne potwierdza analiza orzecznictwa5, gdzie podkreślono, że skoro wydzielenie nieruchomości pod drogę krajową następuje na podstawie art. 98 ustawy o gospodarce nieruchomościami, to również ustalenie i wypłata odszkodowania za nieruchomość, która przeszła na własność Skarbu Państwa, nastąpić powinny według zasad określonych w tej ustawie.

1 Dotyczy to także nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek użytkownika wieczystego, z tym że prawo użytkowania wieczystego działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne wygasa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne.

2 Wyrok NSA z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. akt I OSK 459/11, dostępny w CBOSA.

3 M. Wolanin, Nacjonalizacja działek drogowych przy podziale nieruchomości, cz. VI – ujęcie współczesne, Nieruchomości 2009, nr 3.

4Tamże;

5 Zob. np. wyrok NSA z dnia 11 października 2006 r., sygn. akt  I OSK 1342/05 oraz postanowienie NSA z dnia 18 listopada 2011 r., sygn. akt I OW 122/11.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Autor artykułu

Anna Kudra-Ostrowska

Doktor nauk prawnych, specjalizuje się w sprawach z zakresu prawa planowania i zagospodarowania przestrzennego i jemu pokrewnych (prawo budowlane, prawo geologiczne i górnicze, prawo ochrony środowiska, prawna ochrona krajobrazu, prawne uwarunkowania korzystania z dróg publicznych).

Więcej z Praktyki §

Wydarzenia PDS

Więcej wydarzeń

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj