Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie w sprawie przepisów nakładających na gminy obowiązek organizacji przetargów na odbiór odpadów komunalnych. 

W oczekiwaniu na wyrok

Powszechnie znane powiedzenie głosi, iż „nadzieja umiera ostatnia”. Idealnie oddaje ono postawę Prezydenta Miasta Inowrocławia, który jeszcze na początku mijającego tygodnia w wypowiedzi dla Serwisu Samorządowego PAP (artykuł: Trwają narady. Nie wiadomo dlaczego TK wyłączył wniosek Inowrocławia) zdawał się żywić nadzieję, iż Trybunał Konstytucyjny pozytywnie rozpatrzy wniosek Rady Miasta Inowrocław w sprawie tzw. ustawy śmieciowej. Stało się jednak inaczej. W dniu wczorajszym (tj. 6 marca 2014 roku) na stronach Trybunału Konstytucyjnego zostało opublikowane postanowienie TK z dnia 26 lutego 2014 r. umarzające postępowanie zainicjowane wnioskiem Rady Miasta Inowrocławia (sygn. K 52/12). Spełniła się tym samym prognoza sformułowana na łamach naszego Portalu zaraz po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 28 listopada 2013 roku (sygn. K 17/12). Wskazywaliśmy wówczas „Mając na względzie zakres wczorajszego wyroku, należy liczyć się z możliwością umorzenia postępowania w sprawie zainicjowanej wnioskiem Rady Miasta Inowrocław (sygn. K 52/12), który dotyczy wyłącznie przetargów.” (por. Trybunał Konstytucyjny zakwestionował część ustawy śmieciowej).

Przypomnijmy, iż Rada Miasta Inowrocławia w dniu 27 września 2012 roku złożyła wniosek o zbadanie zgodności art. 6d (obowiązek organizacji przetargu na odbiór albo odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych) w zakresie, w jakim nakłada na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta obowiązek zorganizowania przetargu na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości albo przetargu na odbieranie i zagospodarowanie tych odpadów, oraz art. 6e (obowiązek startu w przetargach spółek komunalnych) znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z art. 2, art. 9, art. 16 ust. 2, art. 91 ust. 3, art. 165 i art. 166 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 4 ust. 2 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego, sporządzonej w Strasburgu dnia 15 października 1985 roku. Był to jeden z czterech wniosków, które wpłynęły do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustawy śmieciowej (por. Rewolucja śmieciowa przed Trybunałem Konstytucyjnym). Jednocześnie był to jedyny wniosek, który nie został połączony do wspólnego rozpatrzenia podczas rozprawy w dniu 28 listopada 2013 roku. Trybunał Konstytucyjny orzekł wówczas między innymi, iż przepisy objęte wnioskiem Rady Miasta Inowrocławia (art. 6d ust. 1 i art. 6e ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach) są zgodne z art. 2 oraz z art. 16 ust. 2 zdanie drugie w związku z art. 166 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (szerzej: Trybunał Konstytucyjny zakwestionował część ustawy śmieciowej oraz Uzasadnienie wyroku TK w sprawie ustawy śmieciowej).

Umorzone postępowanie

Postanowienie z dnia 26 lutego 2014 r. (sygn. K 52/12) Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie (wszystkich piętnastu sędziów) umorzył w trybie art. art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym postępowanie zainicjowane wnioskiem Rady Miasta Inowrocławia. Zgodnie z tym przepisem Trybunał Konstytucyjny umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne.

W obszernym uzasadnieniu Trybunał Konstytucyjny odniósł się do wszystkich przepisów wskazanych przez Wnioskodawcę jako wzorzec kontroli zaskarżonych przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, tj.:

1. art. 2 Konstytucji RP (Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej);
2. art. 9 Konstytucji RP (Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego);
3. art. 16 ust. 2 Konstytucji RP (Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność);
4. art. 91 ust. 3 Konstytucji RP (Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami);
5. art. 165 Konstytucji RP (1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. 2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej);
6. art. art. 166 ust. 1 Konstytucji RP (Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne);
7. art. 4 ust. 2 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego (Społeczności lokalne mają - w zakresie określonym prawem - pełną swobodę działania w każdej sprawie, która nie jest wyłączona z ich kompetencji lub nie wchodzi w zakres kompetencji innych organów władzy).

Rozważając zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji RP, poprzez naruszenie zasady dostatecznej określoności przepisów, Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż zarzut ten pokrywa się z zarzutem naruszenia zasady określoności, sformułowanym we wniosku, który był przedmiotem rozpoznania Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z 28 listopada 2013 r., sygn. K 17/12. W konsekwencji pełny skład Trybunału Konstytucyjnego w całości podtrzymał w tym zakresie wcześniejsze stanowisko składu pięciu sędziów TK. Jednocześnie Trybunał wskazał, iż nie bada horyzontalnej niezgodności i niespójności w systemie źródeł prawa (niezgodności pomiędzy dwoma hierarchicznie równymi sobie aktami prawnymi – np. pomiędzy dwoma ustawami). Tym samym Trybunał nie odniósł się do zarzutów dotyczących sprzeczności pomiędzy ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach a ustawą Prawo zamówień publicznych.

Umarzając postępowanie w zakresie badania zgodności art. 6d ust. 1 i art. 6e ustawy o utrzymaniu czystości z art. 16 ust. 2 zdanie pierwsze oraz art. 165 Konstytucji RP, ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku, Trybunał wskazał, że Wnioskodawca nie uzasadnił, w jaki sposób zakwestionowane przepisy naruszają prawa majątkowe gminy, podważają jej osobowość prawną lub zamykają drogę sądową ochrony jej praw. Nie przedstawił on także wystarczających argumentów pozwalających na przeprowadzenie testu proporcjonalności pomiędzy celami ustawy a zastosowanymi środkami w zakresie przetargów.

Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż w jego ocenie wyrok z 28 listopada 2013 r., sygn. K 17/12, rozstrzygnął zagadnienie zgodności art. 6d ust. 1 i art. 6e ustawy o utrzymaniu czystości z art. 2 Konstytucji (zasada określoności) oraz z art. 16 ust. 2 zdanie drugie w związku z art. 166 ust. 1 Konstytucji (zasada samodzielności j.s.t.). Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 6d ust. 1 i art. 6e ustawy o utrzymaniu czystości nie naruszają zasady określoności oraz że przepisy te nie stanowią niedopuszczalnego konstytucyjnie ograniczenia zasady samodzielności JST Przed podjęciem decyzji o umorzeniu niniejszego postępowania Trybunał Konstytucyjny przeanalizował szczegółowo argumentację Trybunału Konstytucyjnego w wyroku o sygn. K 17/12 i skonfrontował podjęte w tamtej sprawie ustalenia z przedmiotem zaskarżenia i argumentami zawartymi we wniosku Rady Miasta Inowrocławia.

W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ziściła się przesłanka ne bis in idem (nie orzekanie dwukrotnie w tej samej sprawie), która uzasadnia, umorzenie postępowania w zakresie badania zgodności art. 6d ust. 1 i art. 6e ustawy o utrzymaniu czystości z art. 2 oraz z art. 16 ust. 2 zdanie drugie w związku z art. 166 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 4 ust. 2 EKSL ze względu na zbędność wydania wyroku. Trybunał zaznaczył przy tym, iż argumentacja Rady Miejskiej Inowrocławia jest bardziej szczegółowa, co nie wpływa jednakże na tożsamość obu spraw.

Trybunał Konstytucyjny odrębnie odniósł się do zarzutu naruszenia art. 9 i art. 91 ust. 3 Konstytucji RP. Jego zdaniem zarzut ten polega na nieporozumieniu i jest oczywiście bezzasadny, gdyż argumentacja podnoszona przez Wnioskodawcę nie uzasadnia tezy o konflikcie prawa krajowego z prawem unijnym. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego analiza przepisów prawa unijnego prowadzi do wniosku, iż formułę zamówień bezpośrednich traktować należy jako wyjątek od obowiązku stosowania reguł unijnego prawa zamówień publicznych. Możliwość udzielenia legalnego zamówienia bezpośredniego („in house”), na którą powołuje się Rada Miejska Inowrocławia, otwiera się dopiero wówczas, gdy prawo krajowe dopuszcza możliwość wykonywania zadań publicznych przez instytucję zamawiającą z użyciem własnych służb (np. zakładów budżetowych) lub jednostek prawnie odrębnych, lecz spełniających przesłanki zależności organizacyjnej i ekonomicznej. Przedmiot niniejszej sprawy stanowi natomiast norma określająca sposób zaspokajania potrzeb publicznych, polegający na obowiązku zorganizowania przetargu na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych (art. 6d ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości). W konsekwencji Trybunał stwierdził, iż w sposób oczywisty zakwestionowana regulacja odnosi się do problematyki innej niż europejskie prawo zamówień publicznych. Z przewidzianej w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE możliwości wprowadzenia zamówień bezpośrednich („in house”) nie wynika zakaz wprowadzania przez ustawodawcę krajowego procedur przetargowych w celu wyłonienia wykonawcy określonego zadania publicznego.

Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 lutego 2014 r. (sygn. K 52/12) kończy etap krajowych zmagań związanych z próbą uchylenia obowiązków przetargowych w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Ewentualna zmiana w tym zakresie może być już tylko wynikiem zmiany decyzji ustawodawcy, aczkolwiek w takim wypadku należy liczyć się z dalszymi postępowaniami przed Trybunałem Konstytucyjnym zainicjowanymi przez prywatnych przedsiębiorców. Nie można natomiast wykluczyć, iż jednostki samorządu terytorialnego będą starały się rozstrzygnąć przedmiotową kwestię przez trybunałami unijnymi. Droga w tym zakresie będzie jednak jeszcze bardziej skomplikowana, niż przed krajowymi organami wymiaru sprawiedliwości.

Odrębną kwestią pozostaje ocena działań Trybunału Konstytucyjnego polegająca na niepołączeniu do wspólnego rozpatrzenia wszystkich czterech wniosków. Dwa odrębne orzeczenia, wydawane w różnych trybach i przez różne składy, podważają zaufanie jednostek samorządu terytorialnego do jednego z najważniejszych organów władzy sądowniczej. W szczególności zaufanie to podważa rozpatrywanie wniosku Rady Miasta Inowrocław na posiedzeniu niejawnym, mimo iż wniosek ten był najlepiej uzasadniony – co z resztą przyznał sam Trybunał Konstytucyjny. Tym samym przedstawicieli Rady Miasta Inowrocław pozbawiono możliwości obrony własnych interesów w toku rozprawy przed Trybunałem, pozwalając, aby kluczowe kwestie rozpatrywane były w oparciu o słabiej przygotowane i uargumentowane wnioski.

Należy mieć nadzieję, iż sytuacje takie nie będą się powtarzały w przyszłości.

____________________________________________________________________________________

Jeśli interesuje Cię ta tematyka i potrzebujesz wsparcia merytorycznego, ODWIEDŹ STRONĘ:

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj