Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

W dniu 14 stycznia 2014 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, w którym stwierdził, że art. 34 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zakresie, w jakim określa opłatę stosunkową od skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych, jest zgodny z Konstytucją (sygn. akt: SK 25/11).

Przed przedstawieniem analizowanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego warto naświetlić obecnie obowiązującą regulację dotyczącą opłaty od skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej. Zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych [dalej jako: p.z.p.], zamawiającemu oraz wykonawcy ubiegającemu się o udzielenie zamówienia, a także uczestnikom postępowania odwoławczego przysługuje skarga do Sądu Okręgowego.

Od skarg w tych sprawach, pobierana jest opłata, która została określana w art. 34 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych [dalej jako: k.s.s.c.]. Zgodnie ze wskazanym przepisem, od skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej pobierana jest opłata stała w wysokości pięciokrotności wpisu wniesionego od odwołania w sprawie, której dotyczy skarga. Jeżeli jednak skarga dotyczy czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego podjętych po otwarciu ofert, pobierana jest opłata stosunkowa w wysokości 5 % wartości przedmiotu zamówienia w postępowaniu, którego skarga dotyczy, jednak nie więcej niż 5.000.000 złotych.

Ustawa k.s.s.c. nie definiuje pojęcia „wartość przedmiotu zamówienia” dlatego też uzasadnione jest posłużenie się w tym wypadku ustawą o zamówieniach publicznych. Opłata powinna być więc obliczana jako procent od szacunkowej wartości zamówienia przyjętej przez zamawiającego zgodnie z art. 32 p.z.p. Z treści ust. 1 tego przepisu wynika, iż podstawą ustalenia wartości zamówienia jest całkowite szacunkowe wynagrodzenie wykonawcy, bez podatku od towarów i usług, ustalone przez zamawiającego z należytą starannością.

Opłata ustalona na podstawie wyżej wymienionych przepisów, może niejednokrotnie być bardzo wysoka i tym samym przekraczać możliwości ekonomiczne skarżącego (dotyczy to zarówno potencjalnych wykonawców, jak i zamawiających). W skrajnym przypadku, opłata od skargi może bowiem wynieść wskazaną w ustawie maksymalną wysokość 5.000.000 złotych. Kwota ta może dla skarżącego okazać się barierą ekonomiczną niewspółmierną do wartości zaskarżenia. Pomimo więc, że skarżący mógłby mieć w danym wypadku słuszne podstawy do kwestionowania orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej, wysoka opłata może zniechęcić go do wniesienia skargi w postępowaniu o udzielenie zamówień o znacznej wartości.

Ponadto należy zauważyć, że zasadą wyrażoną w art. 13 ust. 1 k.s.s.c. jest, iż w przypadku spraw majątkowych pobiera się opłatę stosunkową (5%), jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100.000 złotych. Ustanowienie maksymalnego progu opłaty od skargi od orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej na poziomie 5 milionów jest więc co najmniej kontrowersyjne. Warto również zaznaczyć, że nawet korzystne rozstrzygnięcie dla wykonawcy nie gwarantuje mu należytej ochrony jego interesu majątkowego. Zgodnie bowiem z art. 192 ust. 6 p.z.p. zarówno Krajowa Izba Odwoławcza jak i Sąd Okręgowy nie mogą nakazać zawarcia umowy o zamówienie publiczne. Wymóg opłaty w wysokości wskazanej w art. 34 ust. 2 k.s.s.c. wydaje się być nie adekwatny do korzyści jakie może uzyskać wykonawca. Sami skarżący w postępowaniu, które w efekcie doprowadziło do wydania analizowanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, podnosili, iż art. 34 ust. 2 k.s.s.c. narusza zwłaszcza art. 45 ust. 1 Konstytucji wyrażający konstytucyjne prawo do sądu („Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.”) oraz art. 78 Konstytucji, który przedstawia ogólnie pojmowaną zasadę zaskarżalności wszelkich orzeczeń („Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji.”).

Pomimo kontrowersji, o których mowa była powyżej, Trybunał Konstytucyjny uznał jednak, że zaskarżony artykuł 34 ust. 2 k.s.s.c. jest zgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, oraz jest zgodny z art. 78 Konstytucji, a tym samym przepis ten nie narusza konstytucyjnego prawa do sądu oraz prawa do zaskarżania orzeczeń. Niestety w zakresie, w jakim art. 34 ust. 2 k.s.s.c. stanowi o opłacie w maksymalnej wysokości 5.000.000 złotych postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym zostało umorzone ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku. Sąd zajął się więc co do zasady jedynie, konstytucyjnością tego przepisu w odniesieniu do procentowego określenia wysokości wpisu. Na marginesie należy zaznaczyć, iż wyrok nie był jednomyślny, gdyż dwóch z pięciu sędziów zgłosiło zdania odrębne.

Jak wskazano w komunikacie zamieszczonym na stronie internetowej Trybunału, w wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że wybór metody ustalania opłaty sądowej w sprawach cywilnych należy do ustawodawcy, zaś mechanizm opłaty stosunkowej realizuje tradycyjnie funkcje kosztów sądowych, między innymi tzw. funkcji prewencyjnej, chroniąc wymiar sprawiedliwości przed zalewem spraw inicjowanych bez realnych podstaw. Podkreślił również, że art. 34 ust. 2 k.s.s.c. w zakresie, odnoszącym się do ustalonej w sposób procentowy opłaty stosunkowej, spełnia przesłanki sformułowane w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, jako swego rodzaju test konstytucyjności, wobec przepisów regulujących problematykę kosztów sądowych.

Konstytucyjność opłaty stosunkowej uwzględnia również specyfikę postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, jego złożony przedmiot oraz kompleksową regulację prawną, zapewniającą środki ochrony prawnej łącznie z uprawnieniem do zwrotu kosztów postępowania w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Natomiast wspólna dla kategorii spraw o prawa majątkowe wysokość procentowego określenia wysokości wpisu nie prowadzi do naruszenia istoty prawa do sądu w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Trybunał zwrócił również uwagę na fakt, iż ustawodawcza przewidział przepisy pozwalające na zwolnienie od kosztów sądowych, w tym również od opłaty od skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej, które mają łagodzić finansowe bariery m.in. wnoszenie skarg do sądu.

Trudno nie zgodzić się z zaprezentowaną argumentacją Trybunału Konstytucyjnego, odnośnie do konstytucyjności art. 34 ust. 2 k.s.s.c. w zakresie dotyczącym zastosowania przez ustawodawcę procentowego sposoby obliczania opłaty. Niemniej jednak żałować można, iż sąd nie podjął się weryfikacji w odniesieniu do maksymalnego progu opłaty od skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej, który wynosi 5.000.000 złotych. Wydaje się bowiem, iż w tym zakresie mogą istnieć wątpliwości co do konstytucyjności tego przepisu. 

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj