Do końca marca rady gmin powinny rozstrzygnąć o wyodrębnieniu w budżetach gmin środków stanowiących fundusz sołecki na rok 2015.

W związku ze zróżnicowanym poziomem zainteresowania poszczególnych sołectw realizacją przedsięwzięć w ramach funduszu, w praktyce pojawiają się pytania o możliwość objęcia uchwałą o jego wyodrębnieniu tylko tych sołectw, które wyrażą taką chęć.

Uchwała o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego

Na wstępie podkreślić należy, że podjęcie uchwały w przedmiocie wyodrębnienia w budżecie gminy funduszu sołeckiego jest obligatoryjne. Zarówno zgoda na taką formę gospodarki finansowej przez sołectwa, jak i jej brak powinny przyjąć formę uchwały. I choć z punktu widzenia idei funduszu sołeckiego najistotniejsza jest aktywność mieszkańców sołectw oraz ich prawo do wskazania przedsięwzięć, które chcą realizować ze środków funduszu, to wyłączną kompetencję do podjęcia decyzji o utworzeniu funduszu sołeckiego posiada rada gminy (niezależnie od stanowisk wyrażanych w tym zakresie przez mieszkańców poszczególnych sołectw).

Potencjalny udział mieszkańców w decydowaniu o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego

Mimo że od strony formalnoprawnej o utworzeniu funduszu sołeckiego arbitralnie rozstrzyga rada gminy, to doświadczenie pokazuje, że przy podejmowaniu tej decyzji radni powinni uwzględnić postulaty mieszkańców sołectw. Brak poparcia dla funduszu sołeckiego może być impulsem do podjęcia starań mających na celu przekonanie sceptycznie nastawionych do tego modelu gospodarowania środkami finansowymi gminy przez sołectwa. Z punktu widzenia sołectw najistotniejsze wydaje się to, że ich mieszkańcy sami mogą zadecydować, na co chcą przeznaczyć określoną pulę wyodrębnioną w budżecie gminy. Zasadniczą korzyścią na poziomie gminy jest z kolei zwrot z budżetu państwa części wydatków dokonanych w ramach funduszu (w wysokości nawet 30% wykonanych wydatków). Ewentualne obawy związane z realizacją przedsięwzięć w ramach funduszu sołeckiego można wyeliminować np. poprzez przeprowadzenie szkolenia w tym zakresie oraz zapewnienie wsparcia pracowników urzędu gminy na poszczególnych etapach aplikowania o środki funduszu sołeckiego.

Powyższe działania są ważne również dlatego, że nie jest możliwe objęcie uchwałą o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego tylko niektórych sołectw na terenie gminy. Rozstrzygnięcie rady gminy dotyczy niepodzielnie wszystkich sołectw i daje każdemu z nich możliwość złożenia wniosku zawierającego przede wszystkim wskazanie przedsięwzięcia przewidzianego do realizacji na obszarze danego sołectwa w ramach środków dla niego określonych.

Gospodarka finansowa sołectw na podstawie ustawy o samorządzie gminnym

Podjęcie przez radę gminy uchwały o niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego nie musi oznaczać pozbawienia sołectw uprawnień w zakresie prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy. Sołectwa mogą bowiem prowadzić gospodarkę finansową również na zasadach określonych w statucie gminy w oparciu o przepisy ustawy o samorządzie gminnym. Wymóg określenia w uchwale budżetowej uprawnień jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy wprowadza przy tym ustawa o finansach publicznych.    

Wskazuje się, że gospodarka finansowa sołectw może być jednocześnie oparta na rozwiązaniach zawartych w ustawie o funduszu sołeckim oraz w statucie gminy. W rezultacie możliwe jest zaproponowanie kilku konfiguracji w tym obszarze [por. Pismo Kolegium RIO w Szczecinie nr K-0542/61/JJ/09]. Warto przy tym jednak podkreślić, że to rada gminy zawsze będzie decydować o tym, czy sołectwa w ogóle będą prowadzić gospodarkę finansową, a jeżeli tak, to na jakich zasadach.