Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Możliwość bezprzetargowego powierzania realizacji zadań publicznych dotyczy także spółek komunalnych, w których pojedyncza gmina posiada mniejszościowy udział.

W nieprawomocnym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 22 sierpnia 2013 roku (II SA/Sz 274/13) poruszono interesującą kwestię współpracy pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego w formie spółek prawa handlowego.

Przedmiotowy wyrok zapadł w związku z zaskarżeniem przez podmiot prywaty uchwały Rady Gminy w sprawie powierzenia spółce Międzygminne Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Spółka z o.o. zadań własnych Gminy w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi oraz wyrażenia zgody na zawarcie przez Gminę umowy wykonawczej. Na mocy kwestionowanej uchwały Gmina powierzyła Spółce, w której posiadała wyłącznie 10,6% udziałów, realizację zadań własnych Gminy w zakresie zadań związanych z gospodarowaniem odpadami poprzez świadczenie usług publicznych w wykonaniu obowiązku służby publicznej polegającego na zagospodarowaniu i unieszkodliwianiu odpadów komunalnych z wykorzystaniem instalacji, urządzeń i wyposażenia Zakładu Gospodarki Odpadami.

Jednocześnie Spółce powierzono rozbudowę instalacji związanych z zagospodarowaniem i unieszkodliwianiem odpadów w ramach realizacji projektu finansowanego ze środków UE w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisku. W uchwale stwierdzono nadto, iż powierzane zadanie ma charakter usługi publicznej, świadczonej w ogólnym interesie gospodarczym i będzie realizowane w celu zaspokajania zbiorowych potrzeb Gminy jako element planu gospodarki odpadami dla województwa w ramach podstawowej działalności Spółki. Jednocześnie uchwalono, że powierzenie zadań następuje do 31 grudnia 2021 r. Rada Gminy jednocześnie wyraziła zgodę na zawarcie przez Gminę ze Spółką umowy wykonawczej (umowy o świadczenie usług publicznych), niezbędnej dla realizacji obowiązku służby publicznej polegającej na zagospodarowaniu i unieszkodliwianiu odpadów komunalnych z wykorzystaniem instalacji, urządzeń i wyposażenia Zakładu Gospodarki Odpadami.

Podmiot prywatny, prowadzący działalność rodzajowo identyczną do działalności prowadzonej przez Spółkę Międzygminną, po bezskutecznym wezwaniu Rady Gminy do usunięcia naruszenia prawa wniósł skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. W skardze zarzucono, iż zaskarżona uchwała narusza:

1. art. 6 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz art. 22 oraz 32 Konstytucji RP poprzez ograniczenie podmiotom gospodarczym brania udziału w obrocie gospodarczym niemające umocowania w ustawie;
2. art. 3 a ust. 1 i 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach poprzez jego nie zastosowanie i powierzenie w drodze uchwały utrzymania i eksploatacji regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych spółce komunalnej bez przeprowadzenia przetargu na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych;
3. art. 3 ust 3 pkt 15 c ustawy o odpadach poprzez jego nie zastosowanie i powierzenie utrzymania i eksploatacji regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych spółce komunalnej niespełniającej warunków prawnych i technicznych określonych w wymienionych przepisach prawa;
4. art. 4 ust 1 pkt 1 ustawy o gospodarce komunalnej poprzez jego zastosowanie i powierzenie zadań własnych Gminy spółce komunalnej, podczas gdy przepisy szczególne mianowicie art. 3a ustawy o utrzymaniu porządku w gminach przewidują obligatoryjne przeprowadzenie procedury przetargowej w tym zakresie.

W odpowiedzi na skargę Gmina wniosła o jej oddalenie, podnosząc szereg argumentów przemawiających na rzecz legalności podjętej uchwały. W szczególności wskazano, iż w przedmiotowej sprawie zastosowanie znajduje art. 19 ustawy z dnia 1 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, który jako przepis przejściowy wyłącza obowiązek stosowania konkurencyjnych trybów wyboru instalacji, o których mowa w art. 3a znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Jednocześnie Gmina podkreśliła, iż przedmiotowa uchwała dotyczy wyłącznie powierzeni zadania w postaci zagospodarowania odpadów komunalnych, nie zaś ich odbioru co do którego zastosowanie znajdują tryby przetargowe. Gmina wskazała także, że nie podjęcie zaskarżonej uchwały powodowałaby negatywne konsekwencje dla jej majątku. Zawarcie bowiem umowy wykonawczej, o której mowa w uchwale jest jednym z istotnych wymogów procedury uzyskania dofinansowania z programów pomocowych UE.

WSA w Szczecinie, oddalając skargę stwierdził, iż skarżący nie posiadają legitymacji skargowej, w związku z czym brak było podstaw do dokonywania przez Sąd pełnej oceny zaskarżonej uchwały pod względem jej zgodności z prawem. Nie mniej jednak twierdzenie to poprzedzone zostało analizą kilku interesujących kwestii.

Sąd I instancji przyjął, iż  istotne dla uznania legitymacji procesowej skarżących w przedmiotowej sprawie było ustalenie istnienia obowiązku po stronie Gminy do przeprowadzenia procedury przetargowej w zakresie realizacji zadań objętych zaskarżoną uchwałą.

Sąd, dokonując analizy przepisów ustawy o gospodarce komunalnej doszedł do wniosku, iż zadania własne, do których zaliczyć należy zadania objęte uchwałą, mogą być realizowane za pośrednictwem własnych jednostek organizacyjnych (samoistnych bądź niesamoistnych) albo za pomocą osób trzecim, którym w drodze umowy powierzono ich realizację. W pierwszym przypadku podstawą powierzenia wykonywania zadań jest sam akt organu gminy powołujący do życia daną jednostkę i określający przedmiot jej działania. Powołując się na wcześniejsze orzeczenia sądów administracyjnych, WSA przyjął, iż w takim zakresie nie stosuje się przepisów o zamówieniach publicznych i nie jest potrzebne zawieranie przez gminę umów z własną jednostką organizacyjną w zakresie zadań, dla których gmina powołała tę jednostkę.

Sąd, mając na względzie art. 10 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, który przewiduje wykonywanie zadań publicznych w drodze współdziałania między jednostkami samorządu terytorialnego, odniósł odpowiednio powyższe uwagi do realizacji zadań publicznych przez podmioty międzygminne. W konsekwencji Sąd I instancji przyjął, iż skoro dla realizacji wspólnego przedsięwzięcia jednostek samorządu terytorialnego polegającego na zagospodarowaniu i unieszkodliwianiu odpadów komunalnych z terenów tych jednostek została utworzona z majątków wymienionych jednostek spółka prawa handlowego, bez udziału w kapitale spółki podmiotów zewnętrznych, to nie było obowiązku wyboru podmiotu do realizacji tych konkretnych zadań w trybie przetargu.

Spółka międzygminna ma charakter regionalny, gdyż jej działanie obejmuje łączny obszar kilku jednostek samorządu terytorialnego – założycieli spółki i ma na celu świadczenie usług publicznych z zakresu gospodarki odpadami na rzecz wspólników. Jednocześnie podkreślić należy, iż jednostki samorządu terytorialnego (wspólnicy) mają pełną kontrolę nad działalnością ich spółki w zakresie wykonania powierzonego zadania w ramach zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego. Szczegółową realizację wspólnego przedsięwzięcia będzie określać tzw. umowa wykonawcza zawarta pomiędzy zamawiającymi jednostkami, a spółką jako wykonawcą. Ponadto, spółka utworzona wyłącznie z majątku wspólników – jednostek samorządu terytorialnego - jest ze swej istoty podmiotem ekonomicznie zależnym od założycieli.

Interpretacja zaprezentowana przez Sąd oznacza, iż w stosunku do międzygminnej spółki komunalnej, jak i poszczególnych jej wspólników będących jednostkami samorządu terytorialnego bez względu na ilość posiadanych udziałów, znajdować będzie zastosowanie konstrukcja tzw. „zamówienia in-house” wynikającą z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Niezależnie od rozważań Sądu przedmiotowa sprawa dowodzi słuszności postulatu o wyraźne uregulowanie w ustawie instytucji tzw. „zamówienia in-house” co korzystnie wpłynie na przejrzystość stosunków gospodarczych pomiędzy podmiotami komunalnymi.

Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 22 sierpnia 2013 roku (II SA/Sz 274/13) nie jest prawomocny.

W powyższym zakresie zobacz również artykuł pt. „Bezprzetargowe zagospodarowanie i unieszkodliwianie odpadów komunalnych”.

Jeśli interesuje Cię ta tematyka i potrzebujesz wsparcia merytorycznego, czytaj dalej. 

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj