Obserwuj

Bądź na bieżąco z prawem samorządowym. Zamów bezpłatny cotygodniowy newsletter.






Działy:
  • Gospodarka komunalna

    W dziale "GOSPODARKA KOMUNALNA" publikowane są artykuły dotyczące spółek komunalnych oraz zakładów budżetowych, jak również artykuły dotyczące poszczególnych działów gospodarki komunalnej, w tym gospodarki odpadami komunalnymi, gospodarki wodno-ściekowej, transportu publicznego.

  • Podatki

    W dziale "PODATKI" publikowane są artykuły dotyczące podatków i opłat publicznoprawnych, m.in. dotyczące podatku VAT, podatku od nieruchomości, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i innych.

  • Finanse publiczne

    W dziale "FINANSE PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące szeroko pojmowanych zagadnień związanych z finansami publicznymi, m.in. artykuły dotyczące dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz dyscypliny finansów publicznych.

  • Zamówienia publiczne

    W dziale "ZAMÓWIENIA PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące problematyki zamówień publicznych, m.in. dotyczące sytuacji podmiotów komunalnych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Prezentowane są także najnowsze orzeczenie KIO oraz sądów w zakresie prawa zamówień publicznych.

  • Prawo cywilne

    W dziale "PRAWO CYWILNE" publikowane są artykuły dotyczące zagadnień cywilnoprawnych, m.in. umów oraz sporów przed sądami powszechnymi, których stroną są podmioty komunalne.

  • Nieruchomości

    W dziale "NIERUCHOMOŚCI" publikowane są artykuły dotyczące nieruchomości komunalnych oraz spraw związanych z innymi nieruchomościami, w których występują organy samorządu terytorialnego. Artykuły dotyczą w szczególności gospodarki nieruchomościami i planowania przestrzennego.

  • Procedury administracyjne

    W dziale "PROCEDURY ADMINISTRACYJNE" publikowane są artykuły dotyczące procedur, które prowadzone są przez organy samorządu terytorialnego. W szczególności artykuły dotyczą ogólnej procedury administracyjnej (KPA - Ordynacja podatkowa), procedury sądowoadministracyjnej, procedury uchwałodawczej oraz dostępu do informacji publicznej.

  • Ustrój

    W dziale "USTRÓJ" publikowane są artykuły dotyczące ustroju podmiotów komunalnych, w tym zagadnienia dotyczące statusu prawnego organów jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych czy radnych.

  • Inne

    W dziale "INNE" publikowane są artykuły związane z funkcjonowaniem podmiotów komunalnych, które ze względu na swoją tematykę nie zostały zakwalifikowane do innych kategorii.

02.01.2014

Pożądany status miasta na prawach powiatu

UWAGA: TEN ARTYKUŁ MA WIĘCEJ NIŻ 3 MIESIĄCE.
SPRAWDŹ AKTUALNY STAN PRAWNY LUB SKONTAKTUJ SIĘ Z AUTOREM.
drukuj mail Share

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

W toczonej obecnie dyskusji nad reformą samorządową powinno rozwiązać się problem możliwości uzyskania przez zainteresowane miasta praw powiatu.

Prace nad dwoma projektami ustaw samorządowych (tzw. projektem prezydenckim, oraz projektem przygotowanym przez zespół Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji) rodzą ożywioną dyskusję nie tylko na temat proponowanych w nich rozwiązań prawnych, ale również w zakresie braku propozycji rozwiązań, których potrzeba istnienia jest od wielu lat zgłaszana przez polskie środowiska samorządowe i niedostrzegana przez ośrodki centralne. Kwestią, którą pomijają projektodawcy obu wspomnianych ustaw, jest m.in. problematyka uzyskania przez zainteresowane miasta statusu miast na prawach powiatu.

Historyczny wymiar statusu miasta na prawach powiatu

Regulacja prawna w zakresie miast na prawach powiatu jest wysoce lakoniczna. Problematyce tej poświęcone są wprost jedynie dwa artykuły ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym [dalej: u.s.p.].

O statusie miasta na prawach powiatu traktuje art. 91 u.s.p. Zgodnie z jego aktualnym brzmieniem prawa powiatu przysługują miastom 3 kategorii:

- po pierwsze, miastom, które w dniu 31 grudnia 1998 r. liczyły więcej niż 100.000 mieszkańców,

- po drugie, miastom, które z dniem 31 grudnia 1998 r. przestały być siedzibami wojewodów, chyba że na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw powiatu (z prawa do złożenia wniosku o zaniechanie nadania statusu miasta na prawach powiatu skorzystały trzy miasta wojewódzkie: Piła, Sieradz oraz Ciechanów),

- po trzecie, miastom, którym nadano status miasta na prawach powiatu, przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego kraju na powiaty.

Obecne brzmienie art. 91 u.s.p. obowiązuje od 2001 r. W swej pierwotnej wersji art. 911 wskazywał, że miastem na prawach powiatu jest miasto liczące więcej niż 100.000 mieszkańców, nie ograniczając tego warunku żadną cezurą czasową oraz miasto, które przestało być siedzibą wojewody z dniem 31 grudnia 1998 r. Omawiany przepis uprawniał także Radę Ministrów do nadania statusu miasta na prawach powiatu miastu liczącemu mniej niż 100.000 mieszkańców, na wniosek właściwej rady miejskiej, jeżeli miasto to miało niezbędną infrastrukturę do wykonywania zadań powiatowych, a nadanie tego prawa nie ograniczało wspólnotom samorządowym, wchodzącym w skład dotychczasowego powiatu, dostępu do usług publicznych o charakterze powiatowym, a także do odstąpienia od nadania miastu liczącemu więcej niż 100.000 mieszkańców praw powiatu, jeżeli nadanie tego prawa mogłoby ograniczyć wspólnotom samorządowym, wchodzącym w skład dotychczasowego powiatu, dostęp do usług publicznych o charakterze powiatowym. W swej pierwotnej treści art. 91 u.s.p. obowiązywał wyłącznie dwa lata. Z dniem 30 maja 2001 r., na mocy ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o zmianie ustaw: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym, o samorządzie województwa, o administracji rządowej w województwie oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2001 r. Nr 45, poz. 497), pozbawiano Radę Ministrów jej dotychczasowych uprawnień, w tym prawa do nadawania miastom praw powiatu, a także ograniczono cezurą czasową kryteria merytoryczne uzyskania statusu miasta na prawach powiatu.

Analiza aktualnego brzmienia art. 91 u.s.p. prowadzi do wniosku, że ma on wartość li tylko historyczną, stanowiąc regulację poprzestającą na wskazaniu kategorii miast, które zdążyły uzyskać prawa powiatu do dnia 30 maja 2001 r. i ich nie utraciły do tej pory. Zacytowany art. 91 u.s.p. nie wskazuje bowiem na tryb uzyskania statusu miasta na prawach powiatu, a kryteria merytoryczne uzyskania tego statusu odnosi do ściśle określonego punktu czasowego: dnia  31 grudnia 1998 r.

Przepis art. 91 u.s.p. nie stwarza zatem możliwości wystąpienia o nadanie statusu miasta na prawach powiatu ani też odwrócenia skutku prawnego dokonanej już czynności prawnej w postaci złożenia wniosku przez radę miasta, które było siedzibą województwa, o odstąpienie nadania statusu miasta na prawach powiatu.

Również i inne przepisy ustawy ustrojowej nie stwarzają podstawy prawnej ani nie formułują trybu uzyskania statusu miasta na prawach powiatu.
W szczególności podstaw do takich działań nie stwarzają przepisy dotyczące dokonywania zmian w podziale terytorialnym państwa na powiaty (tj. przepisy dotyczące tworzenia, łączenia, znoszenia i zmiany granic powiatów). W konsekwencji uznać trzeba, że na dzień dzisiejszy tego rodzaju transformacja nie jest możliwa. Zmiany w strukturze administracji samorządowej, podobnie zresztą zmiany w podziale terytorialnym państwa, muszą mieć wyraźną podstawę prawną w akcie rangi ustawowej.

Tezę z przeprowadzonej analizy art. 91 u.s.p. potwierdzają stanowiska ministerialne zawarte w licznych odpowiedziach na zapytania i interpelacje poselskie, w których konsekwentnie wyklucza się możliwość uzyskania po 2001 r. statusu miasta na prawach powiatu przez zainteresowane nim miasta jako że art. 91 u.s.p. był przepisem o jednokrotnym zastosowaniu2.

Szczególny przypadek Wałbrzycha

Na dzień dzisiejszy Wałbrzych jest jedynym miastem w Polsce, któremu udało się uzyskać status miasta na prawach powiatu. Droga do grodzkości Wałbrzycha miała jednak charakter wyjątkowy, jako że Wałbrzych odzyskał utracony wcześniej status miasta na prawach powiatu, stąd też inne zainteresowane prawami powiatu miasta nie mogą z niej skorzystać.

Wałbrzych uzyskał status miasta na prawach powiatu, zgodnie z reformą samorządowa, w 1999 r. jako była stolica województwa. W 2002 r. utracił atrybut grodzkości na skutek rozporządzenia Rady Ministrów z 25 czerwca 2002 roku w sprawie połączenia miasta na prawach powiatu Wałbrzych z powiatem wałbrzyskim oraz ustalenia granic niektórych powiatów (Dz. U. Nr 93, poz. 821). Rada Powiatu Wałbrzyskiego zaskarżyła przedmiotowe rozporządzenie Rady Ministrów do Trybunału Konstytucyjnego, wykazując szereg naruszeń prawa – jednakże wniosek w tej sprawie został wycofany przez ówczesnego komisarza rządowego i ostatecznie Trybunał Konstytucyjny umorzył przedmiotową sprawę.

Po wieloletniej walce o odzyskanie statusu miasta na prawach powiatu Wałbrzych odniósł sukces. 1 sierpnia 2009 r. dokonano nowelizacji u.s.p. ustawą z dnia 23 stycznia  2009 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w organizacji i podziale zadań administracji publicznej w województwie (Dz. U. Nr  92 poz. 753), która stworzyła możliwości prawne do odzyskania przez Wałbrzych statusu miasta na prawach powiatu. W u.s.p. dodano wtenczas art. 3 ust. 5 pkt 3 zgodnie z którym „Przez dzielenie powiatów należy również rozumieć wyłączenie jednej lub więcej gmin z terytorium powiatu z jednoczesnym przywróceniem statusu miasta na prawach powiatu miastu, które w trybie ust. 4 zostało połączone z powiatem mającym siedzibę władz w tym mieście.

Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 lipca 2012 r. w sprawie przywrócenia miastu Wałbrzych statusu miasta na prawach powiatu oraz ustalenia granic powiatu wałbrzyskiego (Dz. U. z 2012 r., poz. 853) Wałbrzych odzyskał status miasta na prawach powiatu z dniem 1 stycznia 2013 r. Zgodnie z uzasadnieniem do rozporządzenia przywrócenie miastu Wałbrzych statusu miasta na prawach powiatu umożliwić ma mu efektywniejsze wykonywanie na jego obszarze zadań publicznych z zakresu zarządzania drogami publicznymi, pomocy społecznej, oświaty, kształtowania rynku pracy oraz bezpieczeństwa publicznego. Ponadto wprowadzona zmiana pozwolić ma na zwiększenie możliwości uzyskania przez Wałbrzych wsparcia finansowego ze środków pomocowych Unii Europejskiej.

Wprowadzony nowelizacją z 2009 r. art. 3 ust. 5 pkt 3 u.s.p. nie rozwiązuje problemu grodzkości. Przepis ten nie znajduje bowiem zastosowania do prób uzyskania statusu miasta na prawach powiatu przez zainteresowane nim miasta. Miasto Wałbrzych było jedynym miastem, które utraciło status miasta na prawach powiatu w związku z trybem połączenia powiatu grodzkiego i ziemskiego zgodnie z art. 3 ust. 4 u.s.p. Inne miasta, tj. miasta które nigdy statusu miasta na prawach powiatu nie uzyskały, lub też w trakcie reformy dobrowolnie z tego statusu zrezygnowały, nie mają zatem możliwości skorzystania z dobrodziejstwa art. 3 ust. 5 pkt 3 u.s.p.

Potrzeba regulacji prawnej

Od lat obserwujemy liczne, nieskuteczne próby lobbingu środowisk samorządowych zmierzające do znowelizowania u.s.p. w ten sposób, by status miasta na prawach powiatu był instytucją dostępną dla wszystkich zainteresowanych nim miast, które są w stanie realizować zadania publiczne o charakterze powiatowym na poziomie gwarantującym równy i powszechny dostęp do usług wspólnotom samorządowym. W 2008 r. z szeroko zakrojonymi działaniami w omawianym zakresie występowało Miasto Inowrocław, które wraz z innymi miastami prezydenckim
w maju 2008 r. przesłało do rządu stanowisko prezydentów miast dotyczące reformy administracji samorządowej3. Działania te nie odbiły się jednak oczekiwanym echem na scenie parlamentarnej. Obecnie postulaty w omawianej materii formułuje m.in. Związek Miast Polskich4.

W toczonej obecnie dyskusji nad reformą samorządową proponowaną wspomnianymi na wstępie projektami ustaw samorządowych problem miast na prawach powiatu nie powinien być pomijany jako mniej ważny, czy mniej naglący. Oba projekty ustaw samorządowych dotyczą kwestii ustrojowych, w które wpisuje się także problematyka statusu miasta na prawach powiatu. Założeniem reform jest ich całościowy i kompleksowy charakter. Pominięcie teraz niektórych problemów skutkować może tym, że za czas niedaleki konieczne będzie przeprowadzenie kolejnej reformy zreformowanych ustaw.

Przypisy:

1 W swej pierwotnej wersji art. 91 brzmiał: „Art. 91. 1. Miastem na prawach powiatu jest miasto liczące więcej niż 100.000 mieszkańców oraz miasto, które przestało być siedzibą wojewody z dniem 31 grudnia 1998 r. 2. Na wniosek właściwej rady miejskiej miasta, które przestało być siedzibą wojewody z dniem 31 grudnia 1998 r., Rada Ministrów odstępuje od nadania temu miastu statusu miasta na prawach powiatu. 3. Rada Ministrów może: 1)   odstąpić od nadania miastu liczącemu więcej niż 100.000 mieszkańców praw powiatu, jeżeli nadanie tego prawa mogłoby ograniczyć wspólnotom samorządowym, wchodzącym w skład dotychczasowego powiatu, dostęp do usług publicznych o charakterze powiatowym, 2)   nadać, na wniosek właściwej rady miejskiej, miastu liczącemu mniej niż 100.000 mieszkańców prawa powiatu, jeżeli miasto to ma niezbędną infrastrukturę do wykonywania zadań powiatowych, a nadanie tego prawa nie ograniczy wspólnotom samorządowym, wchodzącym w skład dotychczasowego powiatu, dostępu do usług publicznych o charakterze powiatowym. 4. W sprawach, o których mowa w ust. 3, Rada Ministrów rozstrzyga po zapoznaniu się z opiniami zainteresowanych rad gmin, rady powiatu oraz właściwego sejmiku województwa. Nie dotyczy to pierwszego podziału administracyjnego kraju na powiaty. 5. Ilekroć w przepisach jest mowa o powiecie, rozumie się przez to również miasto na prawach powiatu”.

2 Zob. np. odpowiedź na interpelację nr 399 w sprawie nadania Inowrocławiowi statusu miasta na prawach powiatu z dnia 21 lutego 2006 r. , dostępna pod adresem WWW:

http://www.gover.pl/k5/poslowie/szczegolyInterpelacji/posel/markowski-tomasz/interpelacja/zapytanie-w-sprawie-nadania-inowroclawowi-statusu-miasta-na-prawach-powiatu

odpowiedź na interpelację nr 1560 w sprawie nadania powiatom grodzkim uprawnień powiatów ziemskich z dnia 18 lutego 2008 r., dostępna pod adresem WWW:

http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/03356903

odpowiedź na interpelację nr 1675 w sprawie nadania wszystkim tzw. miastom prezydenckim statusu miast na prawach powiatu z dnia 28 marca 2008 r. , dostępna pod adresem WWW:

http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/2651203F

odpowiedź na zapytanie nr 1096 w sprawie nadania wszystkim tzw. miastom prezydenckim statusu miast na prawach powiatu z dnia 31 marca 2008 r., dostępna pod adresem WWW:

http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/5C7532E7

odpowiedź na interpelację nr 21221 w sprawie umożliwienia uzyskania statusu miasta na prawach powiatu przez miasta, w których na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw powiatu, dostępna pod adresem WWW: http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/6013017F

3 Zob. http://www.um.zawiercie.eu/aktualnosci/283

4 Zob. LINK

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj
DZIAŁY:
Ustrój

Autor artykułu

Anna Kudra-Ostrowska

Doktor nauk prawnych, specjalizuje się w sprawach z zakresu prawa planowania i zagospodarowania przestrzennego i jemu pokrewnych (prawo budowlane, prawo geologiczne i górnicze, prawo ochrony środowiska, prawna ochrona krajobrazu, prawne uwarunkowania korzystania z dróg publicznych).

Więcej z Przepisów §

Wydarzenia PDS

Więcej wydarzeń

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj