Ponadregionalna spalarnia w senackiej nowelizacji ustawy o odpadach

Do Sejmu trafił senacki projekt nowelizacji ustawy o odpadach[1] zakładający możliwość tworzenia ponadregionalnych spalarni.

Przystępując do syntetycznej analizy zapisów projektu senackiego na wstępie wskazać trzeba, że w przypadku wejścia w życie przepisów tego projektu art. 35 u.o. wzbogacony zostanie m.in. o ust. 6a, z którego wynikać będzie, że „Ponadregionalną instalacją do przetwarzania odpadów komunalnych jest spalarnia odpadów komunalnych zwana dalej ponadregionalną spalarnią odpadów komunalnych o mocy przerobowej wystarczającej do przyjmowania i przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych zebranych z obszaru zamieszkałego przez co najmniej 500 tys. mieszkańców, spełniająca wymagania najlepszej dostępnej techniki”.

Warto w tym miejscu podkreślić, że definicja ponadregionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych uległa zmianie w toku prac nad projektem. W porównaniu do pierwotnego brzmienia projektu zrezygnowano bowiem z dopuszczenia możliwości spalania w ponadregionalnych instalacjach „frakcji palnej wydzielonej z odpadów komunalnych”, pozostawiając jako jedyne dopuszczalne „paliwo” zmieszane odpady komunalne. W związku z rezygnacją z możliwości spalania „frakcji palnej wydzielonej z odpadów” instalacje ponadregionalne nie będą mogły być odbiorcami „produktów” instalacji MBP, a wręcz założyć można, że będą ich faktycznymi konkurentami w walce o dostęp do strumienia zmieszanych odpadów komunalnych.

Do art. 20 odnoszącego się do zasady bliskości dodany zostanie ust. 10 w brzmieniu:
„W przypadku przekazywania zmieszanych odpadów komunalnych do spalarni odpadów komunalnych wskazanej jako instalacja ponadregionalna do obsługi danego regionu gospodarki odpadami komunalnymi w uchwale w sprawie wykonania wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, nie stosuje się ust. 7 i 8”. Co więcej w przypadku wejścia w życie projektu senackiego do art. 35 u.o. dodany zostanie także ust. 4b o następującej treści: „Wojewódzki plan gospodarki odpadami może wskazywać spalarnię odpadów komunalnych jako ponadregionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych pochodzących z więcej niż jednego regionu gospodarki odpadami komunalnymi. Spalarnia odpadów komunalnych stanowiąca instalację ponadregionalną może obsługiwać regiony gospodarki odpadami komunalnymi z innych województw, jeżeli przewiduje to wojewódzki plan gospodarki odpadami województwa, na obszarze którego jest położona spalarnia odpadów komunalnych, oraz wojewódzki plan gospodarki odpadami województwa, z którego odpady będą przekazywane”. Z kolei po ust. 5 dodany zostanie ust. 5a w brzmieniu: „Region gospodarki odpadami komunalnymi może obejmować sąsiadujące ze sobą gminy z różnych województw, jeżeli przewidują to wojewódzkie plany gospodarki odpadami tych województw”. Projektodawcy, uzasadniając powyższe propozycje m.in. podnoszą, że zmiany w zakresie instalacji do termicznego przekształcania odpadów mają „na celu przede wszystkim zapewnienie racjonalnej gospodarki odpadami komunalnymi, jak również zapewnić strumień odpadów potrzebny do funkcjonowania takich instalacji” (zob. s. 3 Uzasadnienia).

Na tle zaprezentowanych powyżej propozycji sformułować należy następujące uwagi:

• wprowadzenie instytucji „instalacji ponadregionalnej” oraz umożliwienie tworzenie regionów skupiających sąsiadujące ze sobą gminy z różnych województw, w oczywisty sposób wpłynie na kształt aktualnie budowanych i funkcjonujących lokalnych i regionalnych systemów gospodarki odpadami; rzecz jasna trudno jest w tym momencie prognozować jakie będą tego efekty, zwłaszcza finansowe, niemniej nie sposób oprzeć się przekonaniu, że racjonalność ekonomiczna wielu prowadzonych obecnie inwestycji (często współfinansowanych ze środków wspólnotowych) wymagać będzie – w przypadku wejścia w życie przepisów projektu senackiego – ponownej weryfikacji, z wszelkimi tego, także negatywnymi, konsekwencjami;

• sygnalizować wypada, że przyznanie statusu instalacji ponadregionalnej wyłącznie spalarniom (tym samym takie instalacje jak np. regionalne instalacje mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów nie mają szans na uzyskanie omawianego tutaj statusu) może nie tylko spowodować debatę na temat zgodności „nowych” zapisów z przepisami dotyczącymi ochrony konkurencji i przeciwdziałania praktykom monopolistycznym^[2], ale może także dać asumpt do podejmowania bardziej zdecydowanych działań przed organami powołanymi do ochrony konkurencji;
• mając na względzie aktualne brzmienie art. 17 u.o., stwierdzić należy, że w tej części projektu senackiego, która odnosi się do instalacji ponadregionalnych brakuje zapisów precyzujących wpływ prawem określonej hierarchii sposobów postępowania z odpadami na funkcjonowanie ponadregionalnej spalarni. Oczekiwać należałoby w tej kwestii wprowadzenia zapisów precyzujących zagadnienie przestrzegania wspomnianej hierarchii (chodzi tutaj np. o rozstrzygnięcie, czy przekazywanie zmieszanych odpadów komunalnych do spalarni może, czy też nie może w określonych sytuacjach naruszać hierarchię sposobów postępowania z odpadami). Nadto wypada rozstrzygnąć kwestię tzw. Pierwszeństwa, sprowadzającą się do udzielenia odpowiedzi na pytanie, do jakiej instalacji – regionalnej czy może ponadregionalnej – w pierwszej kolejności mają być przekazywane odpady;
• konfrontując aktualne brzmienie art. 38 ust. 4^[3] u.o. oraz brzmienia art. 94 Konstytucji RP i art. 89 ust. 1^[4] ustawy o samorządzie województwa z brzmieniem „nowego” ust. 5a dodanego do art. 35, należy zasygnalizować niebezpieczeństwo powstania sporów o charakterze ustrojowym („konstytucyjnym”) co do możliwości obejmowania uchwałą w sprawie w.p.g.o., a następnie uchwałą w sprawie wykonania w.p.g.o. instalacji znajdujących się poza obszarem działania danego sejmiku! W Naszej ocenie celem uniknięcia wspomnianego niebezpieczeństwa, konieczna jest bardziej pogłębiona refleksja nad funkcjonowanie „dużych” – tj. skupiających gminy z różnych województw – regionów, której efektem winna być nie tylko nowela ustawy o odpadach, ale także równoległa nowela przepisów ustawy o samorządzie województwa odnoszących się do kwestii stanowienia prawa miejscowego przez organy samorządu województwa. Alternatywnie należy rozważyć zmianę rangi uchwały w sprawie wykonania w.p.g.o. poprzez odebranie jej statusu aktu prawa miejscowego.