Petycje coraz bliżej

Parlament zakończył prace nad ustawą o petycjach, która będzie znajdować zastosowanie także w przypadku jednostek samorządu terytorialnego.

W artykule „Ustawa o petycjach na legislacyjnej ścieżce” szczegółowo opisaliśmy senacki projekt ustawy o petycjach, który w połowie grudnia 2013 roku trafił do Sejmu. Po ponad 7 miesiącach procedowania parlament zakończył nad nią prace i skierował uchwaloną ustawę do podpisu przez Prezydenta RP.

Przypomnijmy, że ustawa ma określać zasady składania i rozpatrywania petycji oraz sposób postępowania organów w sprawach dotyczących petycji.

Podmiotem wnoszącym petycję będzie mogła być każda osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna niebędącą osobą prawną lub grupa tych podmiotów, przy czym petycję będzie można wnieść zarówno w interesie własnym, interesie publicznym (bliżej nieokreślonej grupy osób) bądź w imieniu osób trzecich (za ich zgodą).

Adresatem petycji mają zaś być organy władzy publicznej, a także organizacje lub instytucje społeczne, które wykonują zadania zlecone z zakresu administracji publicznej. Nie ulega wątpliwości, iż do katalogu tego zaliczyć należy organy jednostek samorządu terytorialnego wszystkich trzech szczebli. Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na art. 9 ust. 2 uchwalonej ustawy, który przewiduje, iż petycja złożona do organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego jest rozpatrywana przez ten organ, chyba że w statucie tej jednostki zostanie wskazany organ wewnętrzny tego organu stanowiącego właściwy w tym zakresie. Przykładowo statut danej jednostki samorządu terytorialnego może przewidywać, iż petycja zostanie rozpatrzona przez jedną z komisji (stałych lub nadzwyczajnych).

Uchwalona ustawa przewiduje otwarty zakres przedmiotowy petycji, stanowiąc, iż jej przedmiotem może być żądanie, w szczególności zmiany przepisów prawa, podjęcia rozstrzygnięcia lub innego działania w sprawie dotyczącej podmiotu wnoszącego petycję, życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego, mieszczących się w zakresie zadań i kompetencji adresata petycji.

Podobnie jak w przypadku postępowania skargo-wnioskowego regulowanego przepisami ustawy Kodeks postępowania administracyjnego o tym, czy pismo jest petycją, decydować ma treść żądania, a nie jego forma zewnętrzna.

Ustawa o petycjach szczegółowo reguluje także kwestie proceduralne związane z wnoszeniem oraz rozpatrywaniem petycji. Petycja będzie mogła być wnoszona wyłącznie w formie pisemnej albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej, co jednoznacznie wykluczy możliwość jej składania ustnie (do protokołu). Petycja zawierać musi oznaczenie adresata (wraz z miejscem zamieszkania) i nadawcy oraz określenie przedmiotu petycji. Brak jest przy tym wymogu szczegółowego uzasadnienia bądź udokumentowania składanych żądań. Petycje anonimowe (niezawierające wymaganych przez prawo danych podmiotu wnoszącego petycję) pozostawiane będą bez rozpatrzenia. Pozostałe braki będą mogły być usunięte na wezwanie podmiotu, do którego wniesiono petycję, w ciągu 14 dni od otrzymania wezwania. Nieuzupełnienie braków petycji skutkować będzie jej nierozpatrzeniem.

Podmiot, do którego została skierowana petycja, zobowiązany został do rozpatrzenia jej w ciągu trzech miesięcy, liczonych od dnia jej utrzymania bądź uzupełnienia stwierdzonych w niej braków formalnych. Ustawa przewiduje przy tym, iż w przypadku wystąpienia okoliczności niezależnych od podmiotu rozpatrującego petycję uniemożliwiających rozpatrzenie petycji w ww. terminie, termin ten ulega przedłużeniu, nie dłużej jednak niż do 3 miesięcy.

Podmiot rozpatrujący petycję zobowiązany został zawiadomić podmiot wnoszący petycję o sposobie jej załatwienia wraz z uzasadnieniem w formie pisemnej albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Jednocześnie w ustawie zastrzeżono, iż sposób załatwienia petycji nie może być przedmiotem skargi.

Wyjątki od powyższej reguły, polegające na rozpatrzeniu sprawy bez rozpoznania, związane są z nieusunięciem w wyznaczonym terminie braków formalnych petycji lub z rozpatrywaniem ponownie petycji, jeżeli w petycji nie powołano się na nowe fakty lub dowody nieznane podmiotowi właściwemu do rozpatrzenia petycji. W takiej sytuacji podmiot właściwy do rozpatrzenia petycji będzie niezwłocznie informował podmiot wnoszący petycję o pozostawieniu petycji bez rozpatrzenia i poprzednim sposobie załatwienia petycji.

Niezależnie od powyższych obowiązków podmioty właściwe do rozpatrzenia petycji, corocznie, w terminie do dnia 30 czerwca, umieszczać będą na swoich stronach internetowych lub stronach internetowych urzędów je obsługujących zbiorczą informację o petycjach rozpatrzonych w roku poprzednim. Informacja ta zawierać będzie w szczególności dane dotyczące liczby, przedmiotu oraz sposobu załatwienia petycji.

W zakresie nieuregulowanym w nowej ustawie zastosowanie znajdą przepisy ustawy Kodeks postępowania administracyjnego.

Niestety w uchwalonej ustawie nie uniknięto większości mankamentów opisanych w artykule „Ustawa o petycjach na legislacyjnej ścieżce”. Skłania to do podtrzymania negatywnej oceny związanej z ustawą o petycjach. Czas pokaże, w jaki sposób będzie ona interpretowana przez organy władzy publicznej oraz sądy administracyjne, a przede wszystkim, czy pozwoli ona na osiągnięcie celów zakładanych przez projektodawców i ustawodawcę.