Test wypłacalności a odpowiedzialność członków zarządu sp. z o.o.

W dniu 20 maja b.r. Rada Ministrów przyjęła projekt założeń nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, który przewiduje istotne zmiany w funkcjonowaniu spółek z o.o.

Krótko po tym fakcie, w komunikatach prasowych i komentarzach specjalistów, główny nacisk kładziony był na znaczącą zmianę w podejściu projektodawcy do kapitału zakładowego spółki z o.o., który – w przewidywanym nowym typie spółki z o.o. – wspólnicy będą mogli określić na poziomie symbolicznej złotówki. Zwracano również uwagę na plany wprowadzenia tzw. testu wypłacalności, który będzie przeprowadzany przez członków zarządu przy okazji każdej wypłaty na rzecz wspólników i pełnić ma funkcję zabezpieczającą interesy wierzycieli spółki. Jako znaczące udogodnienie dla przedsiębiorców wskazywano jednocześnie na zakładaną możliwość zawiązywania spółek osobowych: jawneji komandytowej, poprzez wykorzystanie wzorca umowy zamieszczonego w systemie teleinformatycznym (podobnie jak jest to już możliwe dla spółki z o.o.).

Z punktu widzenia odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o., kluczowe znaczenie ma przewidziany w założeniach nowelizacji test wypłacalności, który sprowadza się w swojej istocie do nałożenia na członków zarządu dodatkowego obowiązku polegającego na każdorazowym podejmowaniu uchwały poprzedzającej wypłatę na rzecz wspólników. Zgodnie z uzasadnieniem założeń nowelizacji: „każda wypłata na rzecz wspólników pod tytułem korporacyjnym wymagałaby złożenia przez zarząd oświadczenia, że spełnienie świadczenia przez spółkę nie doprowadzi do utraty przez nią zdolności do wykonywania zobowiązań, w toku zwykłej działalności, na przestrzeni jednego roku. Oświadczenie zarządu nie stanowiłoby gwarancji rezultatu, lecz oświadczenie wiedzy (prognozę). Zarząd odpowiadałby wobec spółki za dołożenie należytej staranności przy podejmowaniu uchwały zawierającej taką prognozę. Uchwała zarządu, stwierdzająca dopuszczalność wypłaty na rzecz wspólników pod tytułem korporacyjnym, podlegałaby złożeniu w sądzie rejestrowym w terminie 7 dni od dnia jej podjęcia”.

Abstrahując od rzeczywistej doniosłości testu wypłacalności dla zabezpieczenia interesów wierzycieli spółki (której znaczenie poddało w wątpliwość m.in. Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia) warto rozważyć znaczenie jego przeprowadzania dla członków zarządu spółki z o.o. w kontekście ich ewentualnej odpowiedzialności wobec spółki.

W pierwszej kolejności, rozważając przesłanki uzasadniające podjęcie przez zarząd uchwały, należy wskazać, że obowiązek przeprowadzenia testu wypłacalności będzie aktualizował się z chwilą powzięcia zamiaru dokonania wypłaty na rzecz wspólników. Wypada podkreślić, że projekt założeń nie przewiduje takiego obowiązku w przypadku dokonywania wypłat na rzecz innych podmiotów, np. spółek zależnych. W związku z powyższym, należy przyjąć, że w przypadku dokonania wypłaty na rzecz podmiotu innego niż wspólnicy a bez uprzedniego podjęcia uchwały, członkowie zarządu nie będą odpowiadali, choćby taka wypłata skutkowała utratą zdolności spółki do wykonywania jej zobowiązań.

Po drugie, wątpliwości budzi formalny aspekt składania oświadczenia i podejmowania uchwały przez zarząd. Projekt założeń nie wskazuje precyzyjnie, czy oświadczenie zarządu powinno zostać podpisane przez wszystkich jego członków i czy uchwała zarządu powinna zostać podjęta jednogłośnie. W związku z powyższym otwarta pozostaje kwestia ewentualnej odpowiedzialności tych członków zarządu, którzy nie podpisali oświadczenia bądź nie brali udziału w głosowaniu, głosowali przeciw bądź wstrzymali się od głosu. Czy także oni będą odpowiadać wobec spółki w przypadku stwierdzenia, że oświadczenie oraz uchwała zostały przyjęte bezpodstawnie? Projekt nie rozstrzyga tej wątpliwości.

Niewątpliwie, w przypadku wejścia w życie przepisów opartych na przedstawionych powyżej założeniach, członkowie zarządu będą musieli w codziennej pracy wykazywać się co najmniej takim samym stopniem staranności wynikającym z zawodowego charakteru pełnionej funkcji, do którego dochowania zobowiązani są na podstawie aktualnie wiążących regulacji. Z pewnością przed podjęciem decyzji o dokonaniu wypłaty na rzecz wspólników członkowie zarządu będą wyjątkowo dokładnie analizować jej dopuszczalność z punktu widzenia kondycji finansowej spółki.

Rzetelna ocena sytuacji spółki dokonana przez zarząd będzie niezbędna również dlatego, że nie będzie ona podlegała weryfikacji przez sąd rejestrowy, któremu – według projektu założeń nowelizacji – nie zostaną przypisane żadne dodatkowe uprawnienia ani obowiązki w zakresie badania zasadności podjęcia złożonej przez zarząd uchwały. Takie ukształtowanie zasad przeprowadzania testu wypłacalności – z uwagi na ewentualną odpowiedzialność członków zarządu wobec spółki – może skutkować podjęciem przez nich racjonalnej decyzji o uprzednim zasięgnięciu opinii wyspecjalizowanego podmiotu zewnętrznego. Należy bowiem pamiętać, że zasadniczą przesłanką odpowiedzialności członków zarządu wobec spółki ma być niedochowanie przez nich należytej staranności przy podejmowaniu uchwały zawierającej prognozę sytuacji finansowej spółki.

Komentowane założenia mają stanowić podstawę nowelizacji, której wejście w życie ma następować dwuetapowo, tj. w styczniu 2015 r. oraz styczniu 2016 r. O ile prace nad projektem będą kontynuowane, nie można wykluczyć, że ostateczna treść ustawy będzie sformułowana w sposób rozwiewający wyżej przedstawione wątpliwości. Do tego czasu członkowie zarządu powinni mieć na uwadze, że po dokonanej nowelizacji, w stosunkowo niedalekiej perspektywie, mogą być konfrontowani z sytuacją stanowiącą nowe źródło ich ewentualnej odpowiedzialności cywilnej.