Czy gminy muszą płacić za oświetlenie wszystkich dróg publicznych na swoim terenie?

Kwestia płacenia za oświetlenie wszystkich dróg publicznych znajdujących się na terenie gmin od dłuższego czasu budzi wiele kontrowersji.

Istotny w tym kontekście jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2014 r. (sygn. II CSK 183/13), w którym to Sąd stwierdził, że gminy muszą płacić za oświetlenie wszystkich bezpłatnych dróg publicznych znajdujących się na ich terenie.

Sprawa dotyczyła oświetlenia węzła drogowego znajdującego się w ciągu drogi krajowej. Gmina, na terenie której znajdował się ten węzeł odmówiła płacenia za jego oświetlenie, twierdząc, że na węźle znajduje się zbyt duża ilość punktów świetlnych oraz, że koszt ich finansowania jest zbyt dużym obciążeniem dla budżetu gminy. W związku z tym za oświetlenie płaciła Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA), która następnie pozwała gminę do sądu, żądając zwrotu poniesionych na ten cel kosztów.

Gmina z kolei twierdziła, że węzeł drogowy, którego sprawa dotyczy znajduje się w ciągu drogi ekspresowej, a oświetlenie tej kategorii dróg nie należy do zadań gminy. Twierdzenie to zostało jednak zakwestionowane na już wcześniejszych etapach postępowania sądowego, gdzie wskazano, że droga publiczna, w ciągu której położony jest przedmiotowy węzeł po pierwsze nie mieści się w pojęciu drogi ekspresowej, a po drugie nie spełnia kryteriów uznania jej za taką drogę.

Ponadto gmina twierdziła, iż obowiązek finansowania dróg publicznych znajdujących się na jej terenie może dotyczyć wyłącznie dróg, których oświetlenie gmina sama zaplanowała.

W wyroku z dnia 31 stycznia 2014 r. (sygn. II CSK 183/13) Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym sprawy zaopatrzenia w energię elektryczną, należą do zadań własnych gminy. Z kolei art. 7 ust. 2 ustawy wskazuje, że odrębne ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.

I tak, zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 3 Prawa energetycznego do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy, z wyłączeniem autostrad i dróg ekspresowych w rozumieniu przepisów o autostradach płatnych, o czym stanowi ust. 3 tego przepisu.

W związku z powyższym SN stwierdził, że gmina nie miała żadnych podstaw prawnych do uchylenia się od opłat za finansowanie przedmiotowego węzła zwłaszcza, że obowiązujące przepisy prawa w sposób wyraźny wskazują na taki obowiązek oraz precyzują warunki techniczne, które w tym zakresie muszą być spełnione dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkownikom drogi.

Sąd ponadto wskazał, że, jeżeli na gminie z mocy ustawy ciążył obowiązek finansowania oświetlenia danego węzła drogowego, to odmowa wykonania nałożonego ustawą obowiązku nie może być poczytana, w myśl przepisu art. 754 Kodeksu cywilnego, za zgodną z ustawą. Ponadto odmowa taka, sprzeczna z ustawą, oznacza, że przesłanka uwalniająca ją od obowiązku zwrotu GDDKiA poniesionych przez nią wydatków, nie wystąpiła. A ponieważ odmowa ta jest sprzeczna z prawem nie można tym samym mówić, iż może być ona kwalifikowana jako zgodna z zasadami współżycia społecznego.

W związku z powyższym Sąd Najwyższy nie znalazł podstaw do uwolnienia gminy od obowiązku finansowania węzła drogowego znajdującego się w ciągu drogi krajowej.

Więcej informacji na temat finansowania oświetlenia dróg publicznych można znaleźć w artykule dr. J. Bujnego, pt. „Finansowanie oświetlenia dróg publicznych” opublikowanym w czasopiśmie „Przegląd Komunalny” w nr 4/2014.