„Janosikowe” ponownie w Trybunale Konstytucyjnym

TK stwierdził, że brak zagwarantowania województwom zachowania istotnej części dochodów własnych do realizacji zadań własnych jest niezgodny z Konstytucją RP.

Wyrokiem z dnia 4 marca 2014 r. (sygn. K 13/11) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 31 oraz art. 25 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w zakresie, w jakim nie gwarantują województwom zachowania istotnej części dochodów własnych dla realizacji zadań własnych, są niezgodne z art. 167 ust. 1 i 2 w związku z art. 166 ust. 1 Konstytucji RP oraz nie są niezgodne z art. 9 ust. 5 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego. Ponadto, Trybunał stwierdził, że zakwestionowane przepisy tracą moc obowiązującą z upływem osiemnastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

Sprawę do Trybunału Konstytucyjnego skierował wnioskiem z dnia 25 lutego 2010 r. Sejmik Województwa Mazowieckiego (wniosek uzupełniony pismem z dnia 16 sierpnia 2010 r.).

Trybunał, rozpatrując sprawę wskazał, że dokonując oceny zakwestionowanych regulacji, miał na względzie zarówno sytuację finansową wnioskodawcy, jak i znaczenie mechanizmu poziomego wyrównania dochodów dla ogółu jego uczestników (zarówno podmiotów zobowiązanych do płacenia „janosikowego”, jak i beneficjentów tych wpłat). Ponadto wskazał, że ustawodawca, wprowadzając „janosikowe”, powinien brać pod uwagę występujące cyklicznie w gospodarce fazy koniunktury i dekoniunktury, zwłaszcza, jeśli podstawą dochodów własnych danego szczebla JST uczynił dochody podatkowe o dużej wrażliwości na tego rodzaju wahania, a więc podatki dochodowe CIT i PIT. W związku z tym brak jakichkolwiek regulacji zabezpieczających samorząd przed nadmiernym ubytkiem dochodów własnych w okresie takich zmian, powoduje, że mechanizm „janosikowego” określony w art. 31 i art. 25 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego jest niezgodny z art. 167 ust. 1 i 2 w związku z art. 166 ust. 1 Konstytucji RP.

Uzasadniając swój wyrok, TK uznał, że brak jakichkolwiek ograniczeń w odbieraniu JST ustawowo zagwarantowanych środków (z uwagi na brak w obecnie obowiązujących przepisach granicy wpłaty, którą mają dokonać JST) prowadzi do tego, że ustawowe zagwarantowanie dochodów własnych JST okazuje się iluzoryczne.

Ponadto, Trybunał uznał za konieczne odroczenie na okres osiemnastu miesięcy utraty mocy obowiązującej zaskarżonych i uznanych za niezgodne z Konstytucją RP przepisów ze względu na skomplikowaną materię ustrojową, jakiej dotyczyły.

Niniejszy wyrok Trybunału Konstytucyjnego jest kolejnym dotyczącym „janosikowego”. W wyroku z dnia 31 stycznia 2013 r. (sygn. K 14/11) Trybunał uznał, że zaskarżone przez Radę Miasta Stołecznego Warszawy oraz Radę Miasta Krakowa przepisy określające sposób identyfikowania podmiotów zobowiązanych do dokonywania wpłat wyrównawczych oraz sposób kalkulacji tych wpłat, a także przepisy, według których identyfikuje się beneficjentów części równoważącej subwencji ogólnej dla gmin i powiatów są zgodne z Konstytucją RP i nie naruszają zasad konstytucyjnych ani nadmiernie nie ingerują z samodzielność samorządów. Jednakże w toku rozpatrywania tej sprawy TK stwierdził szereg nieprawidłowości w systemie „janosikowego”, które zostały przedstawione w postanowieniu sygnalizacyjnym z dnia 26 lutego 2013 r. skierowanym do Sejmu RP (sygn. S 1/13) – patrz: artykuł z dnia 3 czerwca 2013 r., pt. „Janosikowe” wymaga zmian.

Szczegółowe motywy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 marca 2014 r. (sygn. K 13/11) zostaną przedstawione w pisemnym uzasadnieniu, na które musimy jeszcze poczekać.