Nowelizacja samorządowa – zmiany również w podatkach! – część I

Przygotowany przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji projekt nowelizacji ustaw samorządowych przewiduje liczne zmiany również w podatkach samorządowych.

O projekcie ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw opracowanym przez MAiC pisaliśmy już na łamach Prawa dla Samorządu (zob. Ministerialne propozycje zmian prawa samorządowego). Niniejszy artykuł stanowi pierwszą część szczegółowej analizy najważniejszych proponowanych zmian w zakresie podatków samorządowych.

W zamyśle projektodawcy, celem nowelizacji jest m.in. usprawnienie funkcjonowania i organizowania zadań, które gminy świadczą na rzecz obywateli. Z uwagi na fakt, że usługi publiczne na rzecz mieszkańców są finansowane z podatków samorządowych, podjęte działania w założeniu mają zwiększyć wydajność źródeł dochodów własnych samorządu.

Szczególnie istotne zmiany dotyczą ustawy o podatkach i opłatach lokalnych [dalej: u.p.o.l.]. Wiele propozycji zmierza w kierunku wyeliminowania wątpliwości pojawiających się na gruncie podatku od nieruchomości. W słowniczku ustawowym zmianie ulegną istotne z punktu widzenia przedmiotu opodatkowania definicje. O ile zmiana definicji budynku ma charakter wyłącznie doprecyzowujący, o tyle zmiana w definicji budowli jest zupełnie nowym rozwiązaniem. Przy definiowaniu budowli wykorzystana zostanie Klasyfikacja Środków Trwałych [dalej: KŚT]. Zasadność tej zmiany projektodawca uzasadnia tym, że środki trwałe są ujmowane w ewidencji prowadzonej przez przedsiębiorcę w oparciu o KŚT. Konsekwencją powyższego będzie możliwość wystąpienia – w sprawach wątpliwych – z wnioskiem do Urzędu Statystycznego w Łodzi w kwestii kwalifikacji obiektu budowlanego na gruncie KŚT. Obiekty budowlane uznawane za budowle będą wymienione w załączniku nr 1 do ustawy zatytułowanym „Tabela obiektów”. Dodatkowo do budowli zaliczane będą tak, jak obecnie urządzenia budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego: przyłącza, urządzenia instalacyjne, ogrodzenia, place postojowe i place pod śmietnikami.

Wpływ na powyższą zmianę miał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 września 2011 r. (sygn. P 33/09). TK zwrócił uwagę, że definicja budowli zawarta w u.p.o.l., odwołująca się do przepisów prawa budowlanego budzi istotne zastrzeżenia i wskazane byłoby opracowanie autonomicznych definicji, gdyż w prawie podatkowym obowiązują wyższe standardy jednoznaczności i określoności przepisów prawnych w stosunku do przepisów prawa administracyjnego.

Znaczącą zmianą będzie także doprecyzowanie pojęcia „względów technicznych” wyłączających kwalifikację gruntów, budynków i budowli, jako związanych z działalnością gospodarczą (co z kolei rzutuje bądź na dopuszczalność opodatkowania, bądź na wysokość stawki podatku). Projektowane rozwiązanie zakłada, że o „względach technicznych” mówić będzie można wyłącznie w odniesieniu do budynków i budowli i tylko w przypadkach, gdy została wydana decyzja ostateczna organu nadzoru budowlanego nakazująca rozbiórkę.

prócz powyższych zmian definicyjnych, planowane jest również wprowadzenie pojęcia garażu, który będzie zdefiniowany jako budynek lub jego część przeznaczona konstrukcyjnie do przechowywania i niezawodowej obsługi samochodów osobowych. Wprowadzenie tej definicji jest niezbędne do uregulowania zmodyfikowanych zasad opodatkowania przedmiotów opodatkowania we współwłasności. Obecnie, jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub współposiadaczach. Oznacza to, że każdy ze współwłaścicieli jest zobowiązany do zapłaty podatku od całej nieruchomości (a nie według swojego udziału), a zapłacenie podatku przez któregokolwiek ze współwłaścicieli zwalnia z tego obowiązku pozostałych.

W praktyce stosowanie zasad odpowiedzialności solidarnej powoduje wiele konfliktów między podatnikami a organami podatkowymi, gdyż podatnicy nie akceptują zasad odpowiedzialności solidarnej. Sytuacją, która budzi najwięcej kontrowersji jest stosowanie zasad odpowiedzialności solidarnej w przypadku wyodrębnionych prawnie garaży wielostanowiskowych w budownictwie wielomieszkaniowym. Stąd zaproponowana przez MAiC zmiana przepisu polegająca na zniesieniu zasady solidarnej odpowiedzialności w przypadku współwłasności w częściach ułamkowych garażu stanowiącego odrębny przedmiot własności. Po wejściu w życie zmian, obowiązek podatkowy będzie ciążył na współwłaścicielach w zakresie odpowiadającym ich udziałowi w prawie własności. Ponadto przepisy będą przewidywały wprost, że garaże opodatkowane będą według stawki odpowiedniej dla budynków pozostałych, a nie dla budynków mieszkalnych.

Istotne zmiany przewidziano również w zakresie dotychczasowych zwolnień podatkowych. Zniesione zostanie zwolnienie w podatku od nieruchomości przedmiotów opodatkowania znajdujących się w parkach narodowych. Wyłączone ze zwolnienia będą również grunty pokryte wodami jezior oraz grunty zajęte pod sztuczne zbiorniki wodne, których właścicielem jest Skarb Państwa, a które przekazane zostały innym podmiotom w posiadanie zależne. Podobnie ze zwolnienia nie będą mogły korzystać nieruchomości stowarzyszenia wykorzystywane jednocześnie nie tylko na prowadzenie działalności statutowej, ale także działalności gospodarczej.

Przewiduje się też zmiany dotyczące wymiaru i poboru „drobnych” zobowiązań podatkowych: podatek, którego wysokość nie będzie przekraczać 100 zł, płatny będzie jednorazowo, w terminie płatności pierwszej raty; kwot podatku nieprzekraczających kosztów doręczenia listu poleconego w ogóle nie będzie się pobierać (ani doręczać decyzji dotyczących takiego zobowiązania).

Natomiast najważniejsze zmiany w opłatach lokalnych będą dotyczyły wprowadzenia możliwości fakultatywnego poboru przez gminy opłat: targowej, miejscowej i uzdrowiskowej. Powodem proponowanych zmian jest fakt, że w niektórych gminach opłaty te mają marginalne znaczenie, a gminy, będąc zobowiązane do ich poboru, często ponoszą koszty, które nie odpowiadają uzyskanym wpływom.

Planowane zmiany z założenia mają być rozwiązaniem korzystnym dla gmin. Mają zwiększyć dochody, racjonalność podejmowanych działań, rozstrzygnąć wątpliwości interpretacyjne oraz zminimalizować ilość pojawiających się sporów. W drugiej części artykułu przeanalizowane zostaną planowane zmiany w pozostałych podatkach samorządowych: zarówno pobieranych przez gminy (w podatku rolnym, leśnym), jak i pobieranych przez urzędy skarbowe (w podatku od spadków i darowizn oraz od czynności cywilnoprawnych).