Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Sołectwa mogą być powoływane wyłącznie na obszarach o charakterze wiejskim, a więc również w granicach administracyjnych miast.

Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu (wyroki z dnia 16 sierpnia 2013 r., sygn. II SA/Po 681/13, II SA/Po 682/13, II SA/Po 683/13, II SA/Po 684/13, II SA/Po 685/13, II SA/Po 686/13) sołectwa mogą być powoływane wyłącznie na obszarach o charakterze wiejskim (czyli przestrzennie wyodrębnionych obszarach zabudowy zwartej lub rozproszonej o istniejących funkcjach rolniczych). Bez znaczenia jest fakt czy obszary te znajdują się w granicach administracyjnych miasta, czy też poza tymi granicami.

Wyroki zapadły w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Uchwały Rady Miejskiej i rozstrzygnięcia nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego

Uchwałami z marca 2013 r. Rada Miejska utworzyła 6 jednostek pomocniczych w postaci sołectw na swoim terenie. Rozstrzygnięciami nadzorczymi z kwietnia 2013 r. Wojewoda Wielkopolski stwierdził nieważność wszystkich uchwał ze względu na istotne naruszenie prawa.

W uzasadnieniu organ nadzoru wskazał, że co prawda nie ma w obowiązującym porządku prawnym legalnej definicji „sołectwa”, jednakże jego etymologia pozwala przyjąć, że jest to wieś lub kilka sąsiadujących ze sobą wsi. W związku z tym nie ma prawnych możliwości utworzenia sołectw na terenach gmin miejskich. Taka możliwość występuje wyłącznie w przypadku gmin wiejskich, a dla gmin miejskich przeznaczone jest tworzenie innych jednostek pomocniczych, takich jak dzielnice i osiedla. Wojewoda wskazał również, powołując się na informacje prasowe, że utworzenie przez Radę Miejską sołectw na swoim terenie było spowodowane możliwością wyodrębnienia funduszu sołeckiego.

Zdaniem Wojewody Wielkopolskiego, również przepisy ustawy o funduszu sołeckim, a zwłaszcza uzasadnienie do tej ustawy, potwierdzają jego stanowisko, że sołectwa mogą być tworzone wyłącznie na obszarach wsi, czyli obszarach wiejskich i niezurbanizowanych.

Gmina zaskarżyła wszystkie rozstrzygnięcia nadzorcze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu twierdząc, że na terenie miasta mogą być tworzone sołectwa, a gmina posiada pełną swobodę w zakresie powoływania dowolnych jednostek pomocniczych, w tym sołectw na całym jej terenie.

Rozstrzygnięcie sądu administracyjnego

Wyrokami z dnia 16 sierpnia 2013 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu (sygn. II SA/Po 681/13, II SA/Po 682/13, II SA/Po 683/13, II SA/Po 684/13, II SA/Po 685/13, II SA/Po 686/13) uchylił rozstrzygnięcia nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego z kwietnia 2013 r. stwierdzające nieważność uchwał Rady Miejskiej w sprawie utworzenia jednostek pomocniczych w postaci sołectw, jednakże częściowo z innych przyczyn niż wskazanych przez Gminę.

WSA w Poznaniu wskazał, że art. 5 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym stanowi, iż gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnice, osiedla i inne. Ponadto, jak wskazuje sąd, z kontekstu językowego wynika, że sołectwa, odmiennie niż dzielnice i osiedla, mogą być tworzone wyłącznie na terenach o charakterze wiejskim. Nie oznacza to jednak, że sołectwa nie mogą być tworzone na obszarach wchodzących formalnie w skład miast. Ponieważ ustawa o samorządzie gminnym nie zawiera definicji pojęć „sołectwo” czy też „wieś” oraz „obszar o charakterze wiejskim” należy posłużyć się rozumieniem tych pojęć w powszechnym języku. I tak zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu przez obszar o charakterze wiejskim rozumieć należy wyodrębniony przestrzennie obszar zabudowy mieszkaniowej i gospodarczej zamieszkały przez ludność trudniącą się produkcją rolną. Co za tym idzie nie można z góry wykluczyć, iż taki wyodrębniony przestrzennie obszar o charakterze wiejskim znaleźć się może w administracyjnych granicach miasta.

Argumentując swoje stanowisko, Sąd wskazał również na brzmienie art. 4 ust. 1 ustawy o funduszu sołeckim, gdzie wyraźnie jest wskazane, że podstawowym warunkiem uzyskania środków z funduszu jest złożenie do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przez sołectwo wniosku. Prezydent miasta jest organem wykonawczym w miastach powyżej 100 tysięcy mieszkańców, w związku z tym, jeżeli jest on wskazany jako organ, do którego należy kierować wnioski o przyznanie środków z funduszu sołeckiego, to bez żadnych wątpliwości należy stwierdzić, że już sam ustawodawca dopuścił możliwość tworzenia sołectw, jako jednostek pomocniczych, w miastach (nawet tych największych).

WSA w Poznaniu wskazał przy tym, że nie można wykluczyć sytuacji, że również na terenie miasta występuje obszar o charakterze wiejskim, co, zdaniem Sądu, prowadzi do wniosku, że sołectwa mogą być powoływane wyłącznie na obszarach o charakterze wiejskim, to jest przestrzennie wyodrębnionych obszarach zabudowy zwartej lub rozproszonej o istniejących funkcjach rolniczych, przy czym irrelewantnym prawnie jest czy obszary te znajdują się w granicach administracyjnych miasta, czy też poza tymi granicami.

Na zakończenie, Sąd wskazał, że zdaje sobie sprawę z praktycznych problemów, jakie pojawiają się przy ocenie czy dany obszar ma charakter wiejski, czy też takiego charakteru jest pozbawiony. Jednakże zdaniem WSA w Poznaniu, trudności w stosowaniu prawa z powodu nieprecyzyjności przepisów, nie mogą zwalniać organów władzy publicznej od obowiązku jego przestrzegania.

Pomimo korzystnego dla Gminy rozstrzygnięcia, konieczne wydaje się złożenie skargi kasacyjnej przez Gminę zamierzającą w przyszłości tworzyć sołectwa na całym swoim terenie (patrz: M. Kiełbus, „Jeśli korzystny wyrok okazuje się przegraną”, Rzeczpospolita z dnia 14 sierpnia 2008 r.).

Wszystkie wyroki są nieprawomocne.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj