Od sposobu formułowania przez jednostki samorządu terytorialnego kryteriów i opisu przedmiotu zamówienia publicznego, w tym zasad ustalania wynagradzania, niejednokrotnie zależy przyszła jakość świadczonej pomocy prawnej bądź doradztwa podatkowego w sprawach obejmujących rozliczenia prawnopodatkowe JST.

Radców prawnych – niezależnie od formy, w której wykonują oni swój zawód – obowiązują jednoznacznie określone zasady dotyczące kształtowania wynagrodzenia za świadczoną pomoc prawną (obejmującą również zawodowe wykonanie doradztwa podatkowego). Nieuwzględnienie tych reguł przy konstruowaniu warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego powoduje, że najkorzystniejsze bądź jedyne oferty na realizację usług - niejednokrotnie przedmiotowo obejmujących wyłącznie doradztwo podatkowe bądź pomoc prawną – składają oferenci nierealizujący zawodowo pomocy prawnej i doradztwa podatkowego.

Czy zatem takie kształtowanie kryteriów przedmiotu zamówienia prowadzi do wyboru rzeczywiście najlepszego wykonawcy, realizującego pomoc prawną bądź doradztwo podatkowe zawodowo i profesjonalnie?

Zawodowe wykonanie pomocy prawnej objęte jest reglamentacją prawną dotyczącą zasad wykonania zawodu radcy prawnego, w tym form realizacji pomocy prawnej, oraz organizacji i działania samorządu radców prawnych. Częścią tej reglamentacji, gwarantującej również dbałość o interesy klienta, jest Kodeks Etyki Radcy Prawnego, zawierający zasady etyki zawodowej radców prawnych.

Zgodnie z zapisami Kodeksu, radcom prawnym nie wolno zawierać z klientem umowy, na mocy której klient zobowiązuje się zapłacić wynagrodzenie jedynie proporcjonalnie do osiągniętego wyniku (tzw. pactum de quota litis). Dopuszczalna jest natomiast taka umowa, w której przewiduje się dodatkowe honorarium za pomyślny wynik sprawy. A zatem możliwe jest ustanowienie wynagrodzenia proporcjonalnego, jednakże wyłącznie jako elementu dodatkowego, poza wynagrodzeniem podstawowym.

W praktyce zdarza się, że proponowane przez jednostki samorządu terytorialnego kryteria przedmiotu zamówienia zawarte w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, na realizację usług prawniczych obejmujących rozpoznanie obowiązków prawnopodatkowych, a także zastępstwo procesowe klienta w toku rozliczeń jednostki jako podatnika należności podatkowej (a zatem w istocie obejmujących zawodowe wykonanie doradztwa podatkowego, pomocy prawnej), zakładają ustalenie wynagrodzenia jedynie proporcjonalnie do odzyskanej kwoty należności (np. procent od odzyskanego VAT).

Z punktu widzenia Kodeksu Etyki Radcy Prawnego oraz ustawy o radcach prawnych udział radców prawnych – w formach ustawowych umożliwiających zawodowe wykonanie pomocy prawnej – w tego typu postępowaniach, stanowiłby działania oceniane jako nieprofesjonalne. Zawarcie umowy, na mocy której honorarium zostałoby wypłacone jedynie w wypadku odzyskania VAT i wyłącznie proporcjonalnie do odzyskanej kwoty stanowiłoby bowiem odstępstwo od zasad etyki. Jednocześnie jako działanie nieodpowiadające zasadom etyki radcy prawnego stanowiłoby przy tym ewentualną przesłankę pociągnięcia radcy prawnego do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Aktualnie (jak wynika z Serwisu Informacyjnego Krajowej Izby Radców Prawnych – Dziennika Radca Prawny) w samorządzie radców prawnych trwają co prawda prace nad Kodeksem Etyki, także w zakresie zapisów alternatywnych rozwiązań – względem obecnych – dotyczących kwestii pactum de quota litis. Dopóki jednak rozwiązania alternatywne nie zostaną zaaprobowane i ogłoszone w sposób ustawowo przewidziany, stosowanie jedynie proporcjonalnego wynagrodzenia, stanowić będzie wyraz działań sprzecznych z Kodeksem Etyki (traktowanych zatem jako nieprofesjonalne).

Rozliczenie podatku od towarów i usług JST – jako materia szczególnie skomplikowana i niejednokrotnie będąca skutkiem przyjętych rozwiązań konstrukcyjnych w samorządzie (które jednak nie mogą pozostawać w sprzeczności z prawem cywilnym oraz administracyjnym) – wymaga podejścia zawodowego i profesjonalnego. Warto zatem zastanowić się, czy słuszne i zasadne jest – także w kontekście interesu JST - postępowanie eliminujące ustawowe bezpośrednie formy udziału radców prawnych w postępowaniu, zawodowo wykonujących pomoc prawną i doradztwo podatkowe, z uwagi na przyjęte kryteria udziału w zamówieniu publicznym obejmujące jedynie wynagrodzenie procentowe (proporcjonalne). 

Więcej na ten temat można przeczytać w artykule pt.: Dlaczego "doradca podatkowy" nawiązując relacje z klientem samorządowym nie może kształtować wynagrodzenia jedynie od sukcesu.