W związku z nowelizacją art. 402 ust. 6 Prawa ochrony środowiska pojawił się problem z przekazywaniem wpływów z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska.

Dnia 23 stycznia 2013 r. weszła w życie ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, która nadała nowe brzmienie przepisowi art. 402 ust. 6 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.) [dalej: p.o.ś.]. Stanowi on, że wpływy z tytułu opłat i kar za składowanie i magazynowanie odpadów stanowią w 50% dochód budżetu gminy, a w 10% dochód budżetu powiatu, na których obszarze są składowane odpady. Jeżeli składowisko odpadów jest zlokalizowane na obszarze więcej niż jednego powiatu lub więcej niż jednej gminy, dochód podlega podziałowi proporcjonalnie do powierzchni zajmowanych przez składowisko na obszarze tych powiatów i gmin. Wraz z wejściem w życie nowej ustawy o odpadach zostało do niego dodane zdanie stanowiące, że w przypadku, gdy gmina należy do związku międzygminnego, którego zadaniem statutowym jest gospodarka odpadami, wpływy należne gminie stanowią wyłączny dochód budżetu tego związku międzygminnego i są przeznaczone na jego cele statutowe. W związku z tym pojawia się problem, czy w każdym przypadku gminy będące członkami takiego związku międzygminnego zobowiązane są do przekazywania wpływów, które dotychczas im przysługiwały, na rzecz tego związku. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, na co wskazują liczne zapytania i interpelacje poselskie kierowane do Ministerstwa Środowiska, jak również dwa wniesione poselskie projekty zmiany ustawy – Prawo ochrony środowiska (SLD i PO), które mają na celu przywrócenie art. 402 ust. 6 p.o.ś. brzmienia sprzed dnia 23 stycznia 2013 r.

Nowelizacja art. 402 ust. 6 p.o.ś. prowadzi do sytuacji, w której gmina należąca do związku gmin powołanego do realizacji zadań związanych z gospodarką odpadami, zdaniem Ministerstwa Środowiska, traci należne jej dotychczas wpływy z tytułu opłat i kar za składowanie i magazynowanie odpadów na rzecz związku. Konsekwencją tego jest uszczuplenie dochodu jednostki samorządu terytorialnego przeznaczanego na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej nałożonych na nią przepisami Prawa ochrony środowiska. Z uwagi jednak na to, że ministerialne interpretacje (w ogóle jakiekolwiek interpretacje przepisów prawnych) nie są wiążącym źródłem prawa, lecz jedynie wskazówką, jak te przepisy można rozumieć, nie można przesądzić o właściwym rozumieniu przepisu art. 402 ust. 6 p.o.ś., póki nie stanie się on przedmiotem orzecznictwa.

Jak informuje Ministerstwo Środowiska, początkowo projekt nowej ustawy o odpadach nie zawierał propozycji zmiany przepisu art. 402 ust. 6 p.o.ś. Zmiana polegająca na dodaniu do tego przepisu zdania dotyczącego przekazywania wpływów z tytułu opłat i kar za składowanie i magazynowanie odpadów na rzecz związku międzygminnego została wprowadzona w trakcie prac parlamentarnych nad tą ustawą. Jest ona konsekwencją przyjęcia propozycji zgłoszonej w toku prac podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia rządowego projektu ustawy o odpadach przez Związek Komunalny Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gmina” z siedzibą w Kaliszu. Jak podaje Ministerstwo, uzasadnieniem tej propozycji było wskazanie, iż rozwiązanie takie pozwoli skierować znaczący strumień środków finansowych do instytucji odpowiedzialnych za koordynowanie i zarządzanie kompleksową gospodarką odpadami w ramach regionu, co przełoży się na sprawniejsze funkcjonowanie nowego systemu z korzyścią dla wszystkich gmin tworzących związek międzygminny w regionalnych strukturach gospodarowania odpadami (patrz: odpowiedzi na interpelację poselską nr 17224 oraz zapytanie poselskie nr 4296).

O tym, czy związek gmin powołany do realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami otrzyma wpływy z tytułu opłat za składowanie i magazynowanie odpadów, które do tej pory były należne gminie, na terenie której są składowane te odpady, powinien zależeć od tego, czy taki związek przejął od danej gminy zadania, które mogą być z tej opłaty finansowane. W związku z tym, wpływy z takich opłat nie mogą stanowić dochodu budżetu związku międzygminnego, którego zadaniem przejętym od gmin-członków tego związku nie jest składowanie odpadów, ponieważ wpływ ten jest należny gminie, na terenie której takie składowisko jest zlokalizowane oraz na której spoczywają obowiązki minimalizowania uciążliwości związanych ze składowaniem odpadów.

Inne stanowisko w tej sprawie zajmuje Ministerstwo Środowiska. W odpowiedzi na zapytanie poselskie nr 4296 poseł Bożeny Szydłowskiej, podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska wskazał, że obowiązujący po nowelizacji od dnia 23 stycznia 2013 r. przepis art. 402 ust. 6 p.o.ś. nie uwzględnia sytuacji, w której gmina przekazała związkowi międzygminnemu tylko część zadań z zakresu gospodarki odpadami, a pozostałe zadania (np. związane ze składowaniem odpadów) realizuje sama, gdyż w takim przypadku wpływy należne gminie również stanowią wyłączny dochód budżetu związku międzygminnego. Ze stanowiskiem tym nie sposób się zgodzić zarówno z uwagi na to, że wpływy te powinny być przekazywane wyłącznie w przypadku realizowania przez związek zadań, które mogą być finansowane z wpływów z tytułu opłat i kar za składowanie i magazynowanie odpadów, jak również z uwagi na brzmienie art. 167 ust. 1 Konstytucji RP, który stanowi, że jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.

Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 402 ust. 1 p.o.ś. wpływy z tytułu opłat za składowanie i magazynowanie odpadów należne związkowi międzygminnemu przekazywane są przez zarząd województwa lub wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska na rachunek bankowy gminy, na terenie której zlokalizowane jest składowisko odpadów, a ta powinna je przekazać związkowi międzygminnemu, którego jest członkiem. Obecnie obowiązujące przepisy nie zawierają upoważnienia do bezpośredniego przekazywania tych opłat na rachunek związku międzygminnego.

Problem w interpretowaniu przepisu art. 402 ust. 6 p.o.ś. powoduje, że wiele gmin należących do związków międzygminnych ma zamiar wystąpić ze związków, nie chcąc stracić wpływów z tytułu opłat za składowanie i magazynowanie odpadów, jakie dotychczas im przysługiwały.

W związku z wyżej przedstawionymi wątpliwościami dotyczącymi stosowania tego przepisu zasadne wydaje się przywrócenie stanu sprzed 23 stycznia 2013 r. z uwagi na to, że w wielu sytuacjach przekazywanie środków dotychczas należnych gminom na rzecz związków międzygminnych jest niczym nieuzasadnione, zwłaszcza w sytuacjach, gdy związki te nie ponoszą żadnych nakładów finansowych związanych z funkcjonowaniem takiego składowiska odpadów. Ministerstwo Środowiska w pełni popiera propozycję, nie tyle powrotu do brzmienia tego przepisu sprzed jego nowelizacji, lecz jego modyfikację, która pozwoli, aby wpływy te mogły być, w pewnych tylko sytuacjach, dochodem związku międzygminnego.

Obecnie prace nad obydwoma poselskimi projektami nowelizacji Prawa ochrony środowiska, zakładającymi przywrócenie brzmienia art. 402 ust. 6 sprzed 23 stycznia 2013 r. są na początkowym etapie ich uchwalania. Projekt SLD jest bardziej zaawansowany, ponieważ został już skierowany do I czytania w Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej. Z kolei projekt PO znajduje się obecnie na etapie opiniowania i konsultacji.

Jeśli interesuje Cię ta tematyka i potrzebujesz wsparcia merytorycznego, czytaj dalej.