Obserwuj

Bądź na bieżąco z prawem samorządowym. Zamów bezpłatny cotygodniowy newsletter.






Działy:
  • Gospodarka komunalna

    W dziale "GOSPODARKA KOMUNALNA" publikowane są artykuły dotyczące spółek komunalnych oraz zakładów budżetowych, jak również artykuły dotyczące poszczególnych działów gospodarki komunalnej, w tym gospodarki odpadami komunalnymi, gospodarki wodno-ściekowej, transportu publicznego.

  • Podatki

    W dziale "PODATKI" publikowane są artykuły dotyczące podatków i opłat publicznoprawnych, m.in. dotyczące podatku VAT, podatku od nieruchomości, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i innych.

  • Finanse publiczne

    W dziale "FINANSE PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące szeroko pojmowanych zagadnień związanych z finansami publicznymi, m.in. artykuły dotyczące dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz dyscypliny finansów publicznych.

  • Zamówienia publiczne

    W dziale "ZAMÓWIENIA PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące problematyki zamówień publicznych, m.in. dotyczące sytuacji podmiotów komunalnych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Prezentowane są także najnowsze orzeczenie KIO oraz sądów w zakresie prawa zamówień publicznych.

  • Prawo cywilne

    W dziale "PRAWO CYWILNE" publikowane są artykuły dotyczące zagadnień cywilnoprawnych, m.in. umów oraz sporów przed sądami powszechnymi, których stroną są podmioty komunalne.

  • Nieruchomości

    W dziale "NIERUCHOMOŚCI" publikowane są artykuły dotyczące nieruchomości komunalnych oraz spraw związanych z innymi nieruchomościami, w których występują organy samorządu terytorialnego. Artykuły dotyczą w szczególności gospodarki nieruchomościami i planowania przestrzennego.

  • Procedury administracyjne

    W dziale "PROCEDURY ADMINISTRACYJNE" publikowane są artykuły dotyczące procedur, które prowadzone są przez organy samorządu terytorialnego. W szczególności artykuły dotyczą ogólnej procedury administracyjnej (KPA - Ordynacja podatkowa), procedury sądowoadministracyjnej, procedury uchwałodawczej oraz dostępu do informacji publicznej.

  • Ustrój

    W dziale "USTRÓJ" publikowane są artykuły dotyczące ustroju podmiotów komunalnych, w tym zagadnienia dotyczące statusu prawnego organów jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych czy radnych.

  • Inne

    W dziale "INNE" publikowane są artykuły związane z funkcjonowaniem podmiotów komunalnych, które ze względu na swoją tematykę nie zostały zakwalifikowane do innych kategorii.

13.06.2013

Zaskarżalność do sądu nieobowiązujących uchwał gminnych

UWAGA: TEN ARTYKUŁ MA WIĘCEJ NIŻ 3 MIESIĄCE.
SPRAWDŹ AKTUALNY STAN PRAWNY LUB SKONTAKTUJ SIĘ Z AUTOREM.
drukuj mail Share

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Uchylenie aktu prawa miejscowego przez radę gminy nie blokuje prawa obywateli do skorzystania ze skargi na taki akt. Również uznanie zasadności wniesionej do sądu skargi na obowiązującą uchwałę nie tamuje wszczętego już postępowania sądowego. 

Artykuł dostępny jest dla zarejestrowanych użytkowników

Uchylenie aktu prawa miejscowego przez radę gminy nie blokuje prawa obywateli do skorzystania ze skargi na taki akt. Również uznanie zasadności wniesionej do sądu skargi na obowiązującą uchwałę nie tamuje wszczętego już postępowania sądowego.

Obowiązywanie wadliwych uchwał gminnych

Założenie o nieomylności prawodawcy, w tym prawodawcy lokalnego, niejednokrotnie rewiduje praktyka. Wśród obowiązujących aktów prawnych często spotkać można takie, które nigdy nie powinny znaleźć się w obrocie prawnym. Mimo to, akty takie przechodzą „pomyślnie” procedurę nadzorczą i obowiązują na terenie gminy nawet przez kilka lat. Przyczyny takiego stanu rzeczy są różne. Praktyka pokazuje, że sporą grupę obowiązujących, a wadliwych aktów stanowią przypadki uchwał wydanych w oparciu o niejasne przepisy upoważniające. Brak precyzji w tych przepisach skutkuje bądź to niezamierzonym niewyczerpaniem delegacji ustawowej, bądź to mimowolnym jej przekroczeniem, o czym wiedzę dostarcza dopiero mniej lub bardziej skomplikowana interpretacja przepisów upoważniających, dokonywana przez doktrynę i sądy administracyjne. Zdarzają się również sytuacje odwrotne to znaczy takie, gdy uchwały uznawane są za wadliwe dopiero wskutek zmiany linii orzeczniczej sądów w zakresie interpretacji przepisu upoważniającego.

Rada gminy dostrzegając „po czasie” wadliwość podjętej już uchwały nie może samodzielnie konwalidować („uzdrowić”) powstałego stanu niezgodności z prawem. Co prawda, może ona uchylić lub zmienić wadliwą uchwałę, ale nie jest już kompetentna do tego, by stwierdzić jej nieważność z urzędu. W ustawach samorządowych brak jest bowiem regulacji przewidującej instytucję stwierdzenia nieważności z urzędu własnej uchwały przez organ, który ją wydał. Przepisy nie wyposażają zatem rady gminy w tak dalekie kompetencje autorewizyjne.

Stwierdzenie nieważności a uchylenie uchwały gminnej

Brak możliwości unieważnienia wydanych przez radę gminy przepisów prawa przez nią samą pociąga za sobą dalekosiężne konsekwencje. Zwrócić bowiem trzeba uwagę na odmienność skutków prawnych, jakie powstają w konsekwencji uchylenia, czy też zmiany przepisów powszechnie obowiązujących od tych, które rodzi stwierdzenie nieważności uchwały gminnej. Stwierdzenie nieważności wywiera skutek prawny z mocą ex tunc. Skutek ten oznacza, że dany akt jest nieważny od samego początku, a zatem uznawany jest za „niebyły” - tak jak gdyby nigdy nie został podjęty przez prawodawcę. Z inną sytuacją mamy do czynienia natomiast w przypadku uchylenia, czy zmiany przepisu przez prawodawcę.
W następstwie takiego działania uchwała traci moc prawną z dniem wejścia w życie nowej regulacji – czy to uchylającej, czy to zmieniającej uchwałę dotychczasową (skutek ex nunc). Do daty wejścia w życie uchwały zmieniającej lub uchylającej przyjmuje się, że pierwotna uchwała obowiązywała w obrocie prawnym, a zatem rodziła obowiązki lub tworzyła prawa po stronie adresatów uchwały. W konsekwencji,  o ile w przypadku stwierdzenia nieważności poszkodowanym wadliwą uchwałą przysługiwać może roszczenie odszkodowawcze z tytułu poniesionej szkody, o tyle w sytuacji uchylenia lub zmiany takiej uchwały roszczenie nie powstaje, a zatem poszkodowani nie mogą dochodzić zadośćuczynienia majątkowego
za szkodę powstałą wskutek błędu prawodawcy lokalnego.

Różnica w skutkach prawnych stwierdzenia nieważności i uchylenia uchwały gminnej stanowiła podstawę do uznania, że uchylenie lub zmiana aktu prawa miejscowego przez radę gminy nie blokuje prawa do skorzystania ze skargi na taki akt, ani też nie czyni bezprzedmiotowym wszczętego już postępowania sądowego. Stanowisko tej treści budziło początkowo wątpliwości. Ostatecznie przychylił się do niego Trybunał Konstytucyjny
w uchwale z dnia 14 września 1994 r., sygn. akt W. 5/94.

Trybunał orzekając z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich zaniepokojonego zjawiskiem nierozpatrywania przez sądy skarg na nieobowiązujące (uchylone) uchwały gminne stwierdził, że ochrona interesu adresatów uchylonej uchwały wymaga przyznania im prawa do sądowej kontroli nieobowiązującego już aktu. Dokonując wykładni postanowień art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (traktujących o skardze na uchwały gminne) Trybunał przyjął, że zmiana lub uchylenie uchwały gminnej dokonane po zaskarżeniu tej uchwały do sądu administracyjnego nie czyni zbędnym wydania przez sąd administracyjny wyroku, jeżeli zaskarżona uchwała może być stosowana do sytuacji z okresu poprzedzającego uchylenie lub zmianę uchwały.

Potrzeba nowych przepisów w zakresie stwierdzania nieważności uchwał gminnych

Obecnie pogląd o możliwości zaskarżenia i sądowego stwierdzenia nieważności nieobowiązującej uchwały jest jednolicie przyjmowany zarówno przez sądy, jak i doktrynę. Uchylenie aktu prawa miejscowego przez radę gminy nie blokuje zatem prawa obywateli do skorzystania ze skargi na taki akt. Również uznanie zasadności wniesionej do sądu skargi na obowiązującą uchwałę nie tamuje wszczętego już postępowania sądowego. Oznacza to, że sąd administracyjny może stwierdzić nieważność nie tylko obowiązującej, ale również nieobowiązującej już uchwały gminnej.

Obserwacja praktyki pozwala na uznanie, że ukształtowana przez 20 lat obowiązywania ustawy o samorządzie gminnym interpretacja przepisów o skardze na akty prawa miejscowego nie jest pozbawiona wad. Nie polemizując ze słusznością poglądu o potrzebie zapewnienia poszkodowanym wadliwą uchwałą ochrony prawnej, refleksji zdaje się wymagać bezwarunkowość sądowego stanowiska interpretacyjnego. O ile bowiem
w przepisach dotyczących stwierdzania nieważności decyzji ustawodawca ograniczył dopuszczalność eliminacji decyzji ze skutkiem wstecznym wprowadzając zasadę, zgodnie
z którą nie stwierdza się nieważności decyzji, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne, o tyle przy orzekaniu o nieważności uchwał gminnych brak jest analogicznej regulacji prawnej. Upływ czasu oraz charakter skutków, jakie wywołała uchwała nie są również przyjmowane
w interpretacji sądowej za przesłanki negatywne stwierdzenia nieważności uchwały. Brak rozwiązań w tym przedmiocie ocenić należy krytycznie. Złożoność sytuacji życiowych oraz pewność obrotu prawnego wymagają uwzględniania czasu obowiązywania uchwały oraz jej skutków przy orzekaniu o eliminacji uchwały z obrotu prawnego. Przykładów uzasadniających trafność tej tezy dostarcza praktyka. Wskazać chociażby należy, że 9 października 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie stwierdził nieważność uchwały, która obowiązywała na terenie gminy Wieliczka przez 17 lat! Konsekwencje tego wyroku w postaci ewentualnych postępowań odszkodowawczych inicjowanych przez adresatów uchwały można sobie jedynie wyobrazić.

Podobny wniosek de lege ferenda (tzn. postulat zmiany przepisów w przyszłości) sformułować należy w odniesieniu do niemożności stwierdzania nieważności uchwały przez radę gminy z urzędu. Wyposażenie rady gminy w kompetencję tego rodzaju zmniejszyłoby koszty związane z postępowaniami kontrolnymi oraz przyspieszyło możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przez samych zainteresowanych. 

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Autor artykułu

Anna Kudra-Ostrowska

Doktor nauk prawnych, specjalizuje się w sprawach z zakresu prawa planowania i zagospodarowania przestrzennego i jemu pokrewnych (prawo budowlane, prawo geologiczne i górnicze, prawo ochrony środowiska, prawna ochrona krajobrazu, prawne uwarunkowania korzystania z dróg publicznych).

Więcej z Praktyki §

Wydarzenia PDS

Więcej wydarzeń

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj