Nieodpłatne pełnienie funkcji w organach spółki komunalnej

Niekiedy członkowie organów spółek kapitałowych (najczęściej członkowie zarządu) wykonują swoją funkcję nieodpłatnie.

W niektórych sytuacjach skutkuje to powstaniem po stronie spółki przychodu z tzw. nieodpłatnych świadczeń, opodatkowanego podatkiem dochodowym. Warto zastanowić się, czy spółki komunalne nie są tu wyjątkiem.

Nad jedną z takich spraw pochylił się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 12 lipca 2012 r. (sygn. I SA/Po 363/12). Spór sprowadzał się do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy świadczenie otrzymane przez Spółkę, której większościowym udziałowcem jest Miasto, w postaci pełnienia funkcji przez członków zarządu, będących jednocześnie pracownikami Urzędu Miasta, bez wynagrodzenia, stanowi nieodpłatne świadczenie.

Z dotychczasowego orzecznictwa wynika, że świadczenie przez członka zarządu usług bez wynagrodzenia nie będzie stanowiło nieodpłatnego świadczenia, jeżeli w związku z wykonywanymi czynnościami członek zarządu otrzymuje lub może otrzymać w przyszłości korzyść majątkową. Typowym przykładem takiej sytuacji jest przypadek, gdy członek zarządu jest jednocześnie wspólnikiem spółki i w związku z tym przysługuje mu prawo do udziału w jej zyskach (dywidendy).

W analizowanym orzeczeniu Sąd zwrócił uwagę na cechy szczególne spółki komunalnej, przejawiające się rodzajem jedynego (względnie głównego) udziałowca. Wskazał, że Miasto jako udziałowiec nie może zasiadać w zarządzie Spółki, może natomiast delegować do zarządu zatrudnione przez siebie osoby. Tym samym Miasto może w przyszłości spodziewać się przychodów z tytułu dywidendy, które z kolei pośrednio mogą wpływać na wynagradzanie zatrudnionych w Urzędzie Miasta pracowników.

Zdaniem Sądu, nie można więc mówić o nieodpłatnym świadczeniu usług członków zarządu w spółkach komunalnych, tylko dlatego, że pełnione są przez osoby niebędące wspólnikami lecz pracownikami wspólnika. Zwłaszcza, jeżeli do pełnienia funkcji w zarządzie takich spółek powołane są osoby, których obowiązki wynikające ze stosunku pracy dotyczą m.in. nadzorowania spółek prawa handlowego z udziałem jednostek samorządu terytorialnego, a w konsekwencji wynagrodzenie otrzymywane w związku z zatrudnieniem w Urzędzie (aparacie pomocniczym jednostki samorządy terytorialnego) obejmuje również wykonywanie czynności zarządczych w takich spółkach.

Na poparcie swojej tezy Sąd zwrócił również uwagę, że stanowisko przeciwne prezentowane w analizowanej sprawie przez organy podatkowe, działające w imieniu jednego związku publicznoprawnego – państwa, stawia w niezręcznej sytuacji inny związek publicznoprawny – gminę. Gmina, dążąc do racjonalizacji wydatków publicznych, przejawiającej się w powoływaniu do zarządów spółek komunalnych bez wynagrodzenia osób zatrudnionych już w Urzędzie Miasta, naraża się na negatywne konsekwencje podatkowe w postaci opodatkowania przychodów spółki z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Przyznanie tym osobom wynagrodzenia z tytułu członkostwa w zarządzie spółek z udziałem Miasta mogłoby natomiast być poddane krytycznej ocenie, nie tylko przez pryzmat norm prawnych (por. przepisy ustawy o dyscyplinie finansów publicznych), ale także krytyce ze strony mieszkańców gminy.

Podsumowując, z omawianego wyroku wynika, że z uwagi na głównego udziałowca, spółki komunalne są podmiotami o cechach szczególnych. W sytuacji, gdy funkcję członka zarządu będzie nieodpłatnie pełnił pracownik aparatu pomocniczego jednostki samorządu terytorialnego, a zakres jego obowiązków pracowniczych, za które otrzymuje wynagrodzenie, będzie obejmował także wykonywanie czynności nadzorczych i zarządczych w spółkach komunalnych to po stronie Spółki nie powstanie przychód podlegający opodatkowaniu z tytułu nieodpłatnych świadczeń.