Regulaminowa walka z gryzoniami

Każdy regulamin utrzymania czystości i porządku w gminach musi regulować kwestie deratyzacji, nie wykraczając przy tym poza granice przewidziane przez prawo.

Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach określa z jednej strony zadania gminy w zakresie utrzymania czystości i porządku, z drugiej zaś obowiązki właścicieli nieruchomości w tym zakresie. Jednym z punktów stycznych zadań gminy i obowiązków właścicieli nieruchomości jest uchwała rady gminy lub zgromadzenia związku w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminie. Uchwała ta stanowi jedną z form realizacji zadań gminy w omawianym zakresie, doprecyzowując w zakresie określonym przez ustawodawcę obowiązki właścicieli nieruchomości.

Zakres przedmiotowy regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach został określony w art. 4 ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, który stanowi, iż regulamin określa szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, dotyczące zagadnień wymienionych w siedmiu punktach (numerowanych od 1 do 8 – punkt dotyczący maksymalnego poziomu odpadów komunalnych ulegających biodegradacji dopuszczonych do składowania na składowiskach odpadów został uchylony).

Zarówno niewypełnienie ustawowej delegacji (pominięcie jednego z obligatoryjnych elementów), jak i jej przekroczenie stanowi podstawę do stwierdzenia nieważności całego regulaminu (w przypadku niewypełnienia delegacji) bądź poszczególnych przepisów (tych, które wykraczają poza granice wyznaczone przez ustawodawcę).

Pomimo obligatoryjnego charakteru uchwały w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach, skutkującej koniecznością jej podjęcia przez każdą gminę w Polsce (poza zakresem niniejszego artykułu pozostają zagadnienia dotyczące podejmowania uchwał w tym zakresie przez zgromadzenie związku międzygminnego oraz problemów prawnych z tym związanych) oraz doświadczeń gmin w tym zakresie (podstawa do podejmowania tej uchwały istnieje w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach od początku obowiązywania tej uchwały, tj. od 1 stycznia 1997 roku), orzecznictwo sądów administracyjnych niezmiennie dostarcza przykładów problemów, z którymi borykają się gminy podejmując przedmiotową uchwałę. Problemy te dotyczą m.in. wyznaczania obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji i terminów jej przeprowadzania.

Funkcje omawianej regulacji szczegółowo omówiono m.in. w prawomocnym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 28 marca 2013 roku (sygn. II SA/Ol 136/13), w którym wskazano, iż „celem upoważnienia z art. 4 ust. 2 pkt 8 powołanej ustawy do wyznaczenia obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji było zobligowanie rad gmin do wskazania konkretnych obszarów w obrębie właściwości gminy, które ze względu na realizowane tam funkcje, bądź inne okoliczności wymagając podania ich obowiązkowi deratyzacji.”. W konsekwencji Sąd zanegował zapis regulaminu, zgodnie z którym obowiązkowej deratyzacji miały podlegać „zamieszkałe nieruchomości oraz nieruchomości, w których prowadzony jest chów zwierząt gospodarskich, na terenie całej gminy”. Podobny pogląd został wyrażony w prawomocnym wyroku WSA w Olsztynie z dnia 20 sierpnia 2013 roku (sygn. II SA/Ol 340/13) czy też prawomocnym wyroku WSA w Bydgoszczy z dnia 27 marca 2012 roku (sygn. II SA/Bd 130/12).

Wypełniając ustawową delegację w tym zakresie rady gmin w licznych przypadkach przewidywały, iż w przypadku wystąpienia populacji gryzoni, stwarzającej zagrożenie sanitarne, organ wykonawczy gminy określi, w uzgodnieniu z Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym, obszary podlegające obowiązkowej deratyzacji oraz, termin jej przeprowadzenia. Sądy administracyjne konsekwentnie negują tego typu praktykę wskazując, iż ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nie daje podstaw do upoważnienia organu wykonawczego gminy do podejmowania rozstrzygnięć w tym zakresie. Jedynym organem posiadającym wyłączną kompetencję do wyznaczenia obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji i terminów jej przeprowadzania jest rada gminy, która nie może upoważnić (subdelegować) do realizacji tej kompetencji innego organu. Jedyną zaś formą określenia tych zagadnień pozostaje regulamin utrzymania czystości i porządku w gminach będący aktem prawa miejscowego. Jako przykład tego typu orzeczenia przywołać można wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 grudnia 2011 roku (sygn. II OSK 2058/11) czy też wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 kwietnia 2010 roku (sygn. II OSK 170/10). Kwestia ta także podnoszona jest w orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych, czego przykładem może być prawomocny wyrok WSA w Gdańsku z dnia 6 listopada 2012 roku (sygn. II SA/Gd 482/12) czy też prawomocny wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 25 kwietnia 2012 roku (sygn. II SA/Bd 120/12).

Sądy administracyjne kwestionują także określanie w regulaminach utrzymania czystości i porządku w gminach podmiotów zobowiązanych do ponoszenia kosztów deratyzacji (np. koszty deratyzacji ponoszą właściciele nieruchomości). Kwestia ta w ich ocenie wykracza poza delegację ustawową określoną w art. 4 ust. 2 pkt 8 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W konsekwencji tego typu postanowienia nie znajdują podstawy prawnej w obowiązujących przepisach. Kwestia ta została podniesiona m.in. w prawomocnym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 27 marca 2013 roku (sygn. II SA/Go 47/13), prawomocnym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 28 sierpnia 2013 roku (sygn. II SA/Po 548/13) czy też prawomocnym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 11 września 2012 roku (sygn. II SA/Bd 625/12).

W ocenie sądów administracyjnych za wadliwe uznać także należy zamieszczanie w regulaminach utrzymania czystości i porządku w gminach przepisów przewidujących, iż deratyzacja następować będzie „w miarę potrzeb”. Jak słusznie podniósł WSA w Olsztynie w prawomocnym wyroku z dnia z dnia 20 sierpnia 2013 roku (sygn. II SA/Ol 340/13) „Jest to pojęcie ogólnikowe, niesprecyzowane, dające możliwości wypełniania różnymi treściami w zależności od tego, kto miałby te potrzeby oceniać. Użycie takich sformułowań w akcie prawnym jest niedopuszczalne”.

Powyższy przegląd orzeczeń dowodzi mnogości problemów związanych z prawidłowym przygotowaniem i uchwaleniem regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach, który jest jedną z najtrudniejszych uchwał wynikających z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.