Nie można przekazać prowadzenia filii szkoły osobie prawnej

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że jednostka samorządu terytorialnego nie może przekazać prowadzenia filii szkoły osobie prawnej.

Przekazanie podmiotowi zewnętrznemu prowadzenia szkoły gminnej

Przekazanie prowadzenia szkoły publicznej podmiotowi zewnętrznemu jest kwestią budzącą kontrowersje prawne oraz społeczne. Ustawodawca stworzył taką możliwość nowelizacją ustawy o systemie oświaty z dnia 19 marca 2009 r. (Dz. U. Nr 56, poz. 458), która z dniem 22 kwietnia 2009 r. dodała do ustawy przepis art. 5 ust. 5g, zgodnie z którym jednostka samorządu terytorialnego, będąca organem prowadzącym szkołę liczącą nie więcej niż 70 uczniów, na podstawie uchwały organu stanowiącego tej jednostki oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny, może przekazać, w drodze umowy, osobie prawnej niebędącej jednostką samorządu terytorialnego lub osobie fizycznej, prowadzenie takiej szkoły. W świetle zacytowanej regulacji przekazanie prowadzenia szkoły ma charakter wyjątkowy – odnosi się wyłącznie do małych placówek i wymaga przeprowadzenia szczególnej procedury.

Naczelny Sąd Administracyjny, interpretując ww. przepis, w niedawno opublikowanym wyroku z dnia 4 kwietnia 2013 r. (sygn. I OSK 93/13; wszystkie wyroki cytowane w artykule dostępne są w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych pod adresem: www.orzeczenia.nsa.gov.pl), uznał, że nie można rozszerzać jego zastosowania w drodze wykładni celowościowej. W konsekwencji stwierdził, że możliwość przekazywania szkół nie dotyczy filii szkoły stanowiącej część szkoły macierzystej.

Ww. wyrokiem sąd kasacyjny uchylił wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 10 października 2012 r. (sygn. II SA/Po 552/12) uchylający dwie opinie Wielkopolskiego Kuratora Oświaty [dalej: Kurator] z kwietnia 2012 r. w przedmiocie przekazania prowadzenia szkół publicznych oraz oddalił skargę Gminy na powyższe opinie Kuratora.

Stan faktyczny i prawny rozstrzygnięcia NSA

Rada Miejska uchwałą z marca 2012 r. wyraziła zamiar przekazania z dniem 31 października 2012 r. prowadzenia Filii Szkoły Podstawowej Spółce z o.o. W związku z tym Burmistrz Miasta zwrócił się do Kuratora o wydanie opinii w sprawie przekazania szkoły, uzasadniając planowaną reorganizację zbyt małą liczbą dzieci w poszczególnych rocznikach urodzeń.

W odpowiedzi Wicekurator poinformował Burmistrza, iż wniosek o wydanie opinii w przedmiocie przekazania filii szkoły podstawowej osobie prawnej – spółce z o.o. jest bezprzedmiotowy, gdyż przedmiotem opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny w trybie art. 5 ust. 5g ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty jest przekazanie szkoły liczącej nie więcej niż 70 uczniów. Filia szkoły podstawowej jest natomiast szkołą podporządkowaną organizacyjnie innej szkole, w tym przypadku przedmiotowej szkole podstawowej i nie podlega przekazaniu na warunkach wyżej wskazanych przepisów.

Wobec braku uzyskania opinii Gmina wezwała Kuratora do usunięcia naruszenia prawa poprzez wydanie właściwego postanowienia z opinią na temat przekazania filii szkoły podstawowej osobie prawnej.

W odpowiedzi na wezwanie Kurator negatywnie zaopiniował przekazanie filii szkoły podstawowej spółce z o.o., podtrzymując dotychczasowe stanowisko o braku podstawy prawnej do przekazania prowadzenia filii szkoły podmiotowi zewnętrznemu.

Gmina wniosła skargę na powyższą opinię do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, zarzucając Kuratorowi m.in. błędną wykładnię art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty. Zdaniem Gminy przepis ten pozwala na likwidację szkoły filialnej, gdyż jego celem jest możliwość utrzymania mniejszych szkół poprzez przekazanie ich osobie fizycznej lub prawnej. Ustawodawca wprowadził ten przepis w celu stworzenia możliwości kontynuowania działalności oświatowej przez mniejsze placówki, które z uwagi na finanse jednostek samorządu terytorialnego były częstokroć skazane na likwidację.

Wyrokiem z dnia 10 października 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uchylił zaskarżone opinie Kuratora stwierdzając, że brak jest podstaw do dokonania takiej wykładni art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty, która ograniczy jego stosowanie jedynie do szkół organizacyjnie samodzielnych i wyeliminuje z zakresu stosowania tej normy szkoły filialne.

Na powyższy wyrok skargę kasacyjną wniósł Wielkopolski Kurator Oświaty, zarzucając sądowi I instancji błędną wykładnię art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego
 
Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że opinia organu sprawującego nadzór pedagogiczny (w tym przypadku – Wielkopolskiego Kuratora Oświaty) jest środkiem nadzoru określonym art. 89 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, który stanowi, że jeżeli prawo uzależnia ważność rozstrzygnięcia organu gminy od jego zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania przez inny organ, zajęcie stanowiska przez ten organ powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego rozstrzygnięcia lub jego projektu.

W związku z tym, aby uchwała w sprawie przekazania filii szkoły podstawowej spółce z o.o. była ważna, oprócz jej podjęcia, muszą zostać spełnione jeszcze dwie przesłanki wynikające z art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty., a mianowicie:1) uzyskanie pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny oraz 2) zawarcie stosownej umowy między gminą a spółką.

Sąd kasacyjny podzielił stanowisko Kuratora, że art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty nie ma zastosowania do szkół filialnych. Przepis ten statuuje prawo jednostki samorządu terytorialnego, będącej organem prowadzącym szkołę liczącą nie więcej niż 70 uczniów do przekazania takiej szkoły w drodze umowy do prowadzenia przez osobę prawną niebędącą jednostką samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną, a nie do przekazania części szkoły. W ocenie sądu filia szkoły jest niewątpliwie częścią szkoły macierzystej, co jasno wynika z art. 58 ust. 2 ustawy o systemie oświaty i § 1 ust. 2 załącznika nr 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół, a zatem nie dotyczy jej instytucja unormowana w cytowanym art. 5 ust. 5g ustawy.

Na marginesie rozważań dotyczących stosowania i interpretacji art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty Naczelny Sąd Administracyjny wskazał również, że nie do pogodzenia z zasadą praworządności jest rozwiązanie umożliwiające jednostce samorządu terytorialnego, zobowiązanej do kontroli realizacji obowiązku szkolnego przez szkołę publiczną, której wyznaczono obwód, lub zgodnego z przeznaczeniem wykorzystania środków budżetowych przekazywanych w formie dotacji na podstawie art. 80 ust. 2 i nast. ustawy o systemie oświaty, aby była jednocześnie jedynym udziałowcem kontrolowanej przez siebie spółki prawa handlowego, której przekazała do prowadzenia szkołę publiczną na podstawie art. 5 ust. 5g wspomnianej wcześniej ustawy.

W związku z powyższym Sąd II instancji uchylił zaskarżony wyrok WSA w Poznaniu i oddalił skargę.