Prawo Dla Samorządu

Jedną z istotnych zmian wynikających z uchwalonej przez Sejm nowelizacji Kodeksu postępowania administracyjnego jest wprowadzenie postępowania uproszczonego.

Wśród szeregu zmian wynikających z uchwalonej przez Sejm w dniu 9 marca 2017 r. ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw na szczególną uwagę zasługuje propozycja wprowadzenia postępowania uproszczonego, które ma być regulowane przepisami nowego rozdziału 14 (art. 163b – 163g KPA).

Zmiany w tym zakresie mają pozwolić na poprawienie sprawności i szybkości działania organów administracji publicznej w określonych kategoriach spraw, poprzez ograniczenie formalizmu procesowego, co wpisuje się w „europejskie dążenie do zapewnienia <<dobrej i skutecznej>> administracji publiczne”.

Postępowanie uproszczone – zgodnie z deklaracjami projektodawców wyrażonymi w uzasadnieniu ustawy nowelizującej – ma się w szczególności charakteryzować „szybkością działania organu, ograniczonym formalizmem czynności, nieobszerną regulacją prawną oraz szeroką dostępnością postępowania dla różnych podmiotów”.

Organ administracji publicznej będzie zobowiązany załatwić sprawę w postępowaniu uproszczonym wyłącznie, gdy będzie to wynikało to z przepisów szczególnych. Tym samym – podobnie jak chociażby w przypadku milczącego załatwienia sprawy – o znaczeniu i zakresie stosowania nowych przepisów przesądzi przyszła praktyka legislacyjna polegająca na wprowadzaniu do ustaw materialnoprawnych regulacji odsyłających do tego trybu postępowania. W konsekwencji regulację wprowadzaną do KPA należy uznać za regulację ramową, która w przypadku braku odpowiednich przepisów materialnoprawnych nigdy nie zostanie zastosowana.

Postępowanie uproszczone będzie mogło - co do zasady (o ile przepisy szczególne nie będą stanowiły inaczej) - dotyczyć interesu prawnego lub obowiązku tylko jednej strony. W tym zakresie nie będzie znajdował zastosowania art. 62 KPA dotyczący współuczestnictwa w postępowaniu administracyjnym, zgodnie z którym w sprawach, w których prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz z tej samej podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ administracji publicznej , można wszcząć i prowadzić jedno postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony.

W postępowaniu uproszczonym co do zasady stosowane będą przepisy o milczącym załatwieniu sprawy (których analiza będzie przedmiotem odrębnego opracowania na łamach naszego Portalu), o ile przepisy szczególne nie będą wyłączały takiej możliwości. Oznacza to, iż w postępowaniu uproszczonym stosowanie przepisów o milczącym załatwieniu sprawy będzie można traktować jako zasadę, o ile nie zostanie ona ograniczona przepisami szczególnymi zawartymi poza Kodeksem postępowania administracyjnego.

W postępowaniu uproszczonym strona będzie mogła wnieść podanie „tradycyjnie” lub z wykorzystaniem urzędowego formularza, w którym wskazywać będzie okoliczności mające znaczenie dla sprawy oraz przedstawiać dowody wraz z żądaniem wszczęcia postępowania.

W takiej sytuacji strona nie będzie mogła później zgłaszać nowych żądań oraz powoływać się na okoliczności pominięte w tym podaniu, chyba że okoliczności te są istotne dla wyniku postępowania, a ich uwzględnienie nie doprowadzi do przedłużenia postępowania. Podkreślić jednak należy, iż w tym zakresie Senat zaproponował wykreślenie tego przepisu, co uznać należy bardziej za poprawkę redakcyjną niż merytoryczną, bowiem nie proponuje się zmiany innych przepisów bezpośrednio powiązanych z tą regulacją. Ostateczną decyzję dotyczącą jego kształtu podejmie na dniach Sejm odnosząc się do poprawek senackich.

Zgodnie z uchwaloną przez Sejm ustawą pouczenie o powyższych okolicznościach będzie musiało być obligatoryjnie wskazane w formularzu urzędowym. Należy przyjąć, iż z uwagi na zasady ogólne postępowania administracyjnego – w tym zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa – braki lub błędy w pouczeniu w powyższym zakresie działać będą na korzyść strony. W szczególności brak pouczenie będzie mógł być traktowany jako okoliczność umożliwiająca na odstąpienie od powyższych restrykcji.

Urzędowy formularz, o którym mowa powyżej, będzie mógł być wniesiony drogą elektroniczną. W takiej sytuacji zastosowanie znajdzie art. 63 § 3a KPA określający wymogi formalne względem podań wniesionych w formie dokumentu elektronicznego.

Zgodnie z nowymi przepisami jeżeli uwzględnienie nowych okoliczności powołanych przez stronę w toku postępowania jest istotne dla wyniku tego postępowania, a ich uwzględnienie doprowadzi do jego przedłużenia, organ administracji publicznej w dalszym ciągu prowadzi postępowanie z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym, o czym niezwłocznie zobowiązany jest poinformować stronę. Senat nie zaproponował zmian w tym zakresie. Na etapie prac nad przedmiotową ustawą odstąpiono natomiast od określenia w tym zakresie 7 dniowego terminu na poinformowanie strony o powyższych okolicznościach.

W postępowaniu uproszczonym postępowanie dowodowe będzie ograniczone do dowodów zgłoszonych przez stronę, łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania, oraz dowodów możliwych do ustalenia na podstawie danych, którymi dysponuje organ prowadzący postępowanie. Celem uproszczenia i przyspieszenia postępowania uproszczonego w jego toku nie będzie znajdował zastosowania art. 81 KPA stanowiący, iż okoliczności faktyczne mogą być uznane za udowodnione wyłącznie w sytuacji gdy strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów.

Kolejna modyfikacja związana z wprowadzeniem postępowania uproszczonego dotyczy uzasadnienia decyzji wydanych w wyniku jego przeprowadzenia. Uzasadnienie to będzie mogło być ograniczone do wskazania faktów, które organ administracji publicznej uznał za udowodnione oraz przytoczenia przepisów prawa stanowiących podstawę prawną decyzji. Przepisy te nie będą musiały być wyjaśniane stronom na rzecz których decyzja zostanie wydana.

Nowe przepisy dotyczące postępowania uproszczonego przewidują ponadto, iż postanowienia wydane w jego trakcie będą mogły być zaskarżane wyłącznie w odwołaniu od decyzji, z wyjątkiem:

postanowień wydanych po wydaniu decyzji,
postanowień o zawieszeniu lub odmowie podjęcia zawieszonego postępowania,
postanowień, w odniesieniu do których możliwość ich zaskarżenia przewidują przepisy szczególne.

Załatwienie sprawy w postępowaniu uproszczonym powinno nastąpić niezwłocznie, nie później niż w terminie miesiąca od dnia wszczęcia postępowania. W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wskazano, iż „biorąc pod uwagę, że postępowanie uproszczone powinno być zastrzeżone dla spraw <<z natury>> nieskomplikowanych, termin ten wydaje się być wystarczający.”

Wprowadzenie powyższego trybu połączone jest także z propozycją zmian w ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Skargi na decyzje administracyjne wydane w trybie uproszczonym będą mogły być rozpoznawane przez sąd administracyjny w trybie uproszczonym, w którym sprawy rozpoznawane są na posiedzeniu niejawnym.

Ocena skuteczności powyższych regulacji zależeć będzie od przyszłych działań ustawodawcy i spraw, w których umożliwi on stosowanie uproszczonego trybu postępowania administracyjnego.

Postępowanie uproszczone w nowelizacji Kodeksu postępowania administracyjnego