11.10.2016


Kary administracyjne - koniec automatyzmu orzekania

KATEGORIA: Przepisy

W sprawach o nałożenie sankcji administracyjnej konieczne będzie rozbudowane postępowanie dowodowe.

Projekt nowelizacji Kodeksu postępowania administracyjnego z dnia 4 lipca 2016 r. zawiera nowy dział dotyczący kar administracyjnych – dzięki jego wprowadzeniu zasady ogólne wymierzania sankcji administracyjnych zostaną jednoznacznie określone i uporządkowane.

Projekt przewiduje wprowadzenie licznych i postulowanych od dawna zmian, które sprawią, że sankcje administracyjne mogą stać się znacznie mniej dotkliwe.

Dotychczas kary administracyjne miały charakter obiektywny, przy ich nakładaniu nie uwzględniano szczególnych okoliczności związanych z przyczyną naruszenia przepisów, czy sytuacją sprawcy. Projekt nowelizacji zakłada znaczące złagodzenie tego podejścia.

Do postępowań administracyjnych związanych z nałożeniem sankcji w postaci kary administracyjnej zostaną, zgodnie z treścią projektu, wprowadzone rozwiązania stosowane dotychczas jedynie w prawie karnym. Dzięki temu sytuacja podmiotu, któremu grozi nałożenia kary administracyjnej ulegnie znaczącej poprawie, na organy nakładające kary administracyjne zostaną natomiast nałożone nowe obowiązki. Poszerzony zostanie zakres okoliczności, które będą musiały one zbadać w toku postępowania administracyjnego.

Dotychczas stosowanie kar administracyjnych w miejsce odpowiedzialności karnej i wykroczeniowej uzasadniano przede wszystkim szybkością stosowania sankcji administracyjnych i uproszczonym trybem ich nakładania.

Obecnie proponowana zmiana przepisów stanowi odejście od koncepcji obiektywnej odpowiedzialności administracyjnej i tym samym jej wprowadzenie sprawi, że organ przed nałożeniem kary administracyjnej będzie badał całość okoliczności naruszenia prawa. Przyczyni się to z pewnością do wydłużenia postępowań administracyjnych, zatem wskazana powyżej zaleta stosowania sankcji administracyjnych stanie się nieaktualna.

Ponadto sankcje administracyjne stosowane są często ze względu na brak skuteczności procedur karnych w ściganiu niektórych rodzajów czynów zabronionych z uwagi na trudności w wykryciu sprawców tych czynów – również różnica dotycząca tego aspektu pomiędzy postępowaniem karnym a administracyjnym zostanie w pewnym stopniu zniwelowana. Organy będą bowiem zobligowane min. do ustalenia w jakim stopniu strona postępowania przyczyniła się do naruszenia prawa i uwzględniania tej okoliczności w wymiarze kary. Tym samym dla wymierzenia sankcji ustalenie osoby sprawcy nie będzie obojętne.

Zmiany zawarte w analizowanym projekcie były od dawna postulowane przez doktrynę ze względu na konieczność poszanowania, w postępowaniach administracyjnych związanych z nałożeniem sankcji, prawa do obrony, o którym mowa w art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wskazywało bowiem na konieczność uwzględnienia przewidzianych w tym przepisie gwarancji podmiotom objętym wszelkiego typu postępowaniami sankcyjnymi – w tym postępowaniem administracyjnym związanym z nałożeniem kary. Postępowania administracyjne w tym przypadku uznawane były przez ETPC za postępowania quasi-karne.

Potrzeba wprowadzenia zmian została wskazana między innymi w Stanowisku nr 16/2016 Porozumienia samorządów zawodowych i stowarzyszeń prawniczych oraz Rzecznika Praw Obywatelskich dot., zmian kodeksu postępowania administracyjnego w zakresie wprowadzenia regulacji sankcji administracyjnych z 25 maja 2016 r.

Analizowany projekt stanowi odpowiedź na wskazane w tym dokumencie problemy.

Po zmianach organ administracji publicznej odstąpi od nałożenia kary w przypadku gdy waga naruszenia była znikoma, a strona zaprzestała naruszeń, lub gdy naruszenie nastąpiło ze względu na siłę wyższą. Co ważne nie zostanie też ukarany ten, kto poniósł za to samo zachowanie karę za wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub został skazany za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

Ponadto zgodnie z treścią projektu organ administracji będzie mógł uwzględnić sytuację majątkową strony.

Wprowadzono także pięcioletnie terminy przedawnienia karalności oraz egzekucji kar administracyjnych. Co ważne projekt przewiduje określone w sposób precyzyjny zasady dotyczące przerwania biegu terminu przedawnienia w przypadku ogłoszenia upadłości strony, a także zawieszenia biegu terminu przedawnienia, w tym wskutek wniesienia środka zaskarżenia do sądu (administracyjnego lub powszechnego).

Zaznaczyć należy, że wprowadzenie terminów przedawnienia spowoduje, że organy administracji publicznej będą musiały działać w sprawach związanych z nałożeniem sankcji nad wyraz sprawnie. Przedłużające się postępowanie przed organami I i II instancji będzie mogło bowiem sprawić, że nałożenia kary stanie się niemożliwe.

Zgodnie z planowanymi zmianami nakładając karę administracyjną organ administracji publicznej będzie brał pod uwagę: (i) okoliczności naruszenia (w szczególności okoliczności wymagające ochrony życia lub zdrowia, ochrony mienia w znacznych rozmiarach lub ochrony ważnego interesu społecznego lub wyjątkowo ważnego interesu strony) oraz czas trwania naruszenia, (ii) częstotliwość niedopełniania obowiązku, z którego powodu ma być nałożona kara, w przeszłości, (iii) stopień przyczynienia się strony, na którą jest nakładana kara, do powstania naruszenia, (iv) działania podjęte przez stronę w celu uniknięcia skutków naruszenia, (v) wysokość osiągniętej korzyści, o ile została uzyskana, (vi) w przypadku osoby fizycznej – warunki osobiste strony, na którą kara jest nakładana.

Ważne jest to, że projekt nowelizacji zawiera definicję ustawową kary administracyjnej, co za tym idzie przewidziane zmiany dotyczyć będą wszelkich postepowań dotyczących nałożenia: sankcji o charakterze pieniężnym albo niepieniężnym nakładanych przez organ administracji publicznej, w drodze decyzji administracyjnej, w przypadku naruszenia prawa w wyniku niedopełnienia ustawowego obowiązku ciążącego na osobie fizycznej, osobie prawnej albo jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej.

Wprowadzenie definicji kary administracyjnej ocenić należy pozytywnie. Dotychczas w doktrynie i orzecznictwie uzasadnione wątpliwości budził np. charakter opłat podwyższonych, opłat sankcyjnych, kwot dodatkowych i dodatkowego zobowiązania podatkowego – po wprowadzeniu zmian wszelkie te sankcje uznać będzie należało za kary administracyjne.

Co ważne projektowana zmiana przewiduje znaną z prawa karnego zasadę, że gdy w czasie wydania decyzji administracyjnej obowiązuje ustawa inna niż w czasie niedopełnienia obowiązku, z którego powodu ma być nałożona kara, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest ona względniejsza dla sprawcy.

Należy zauważyć, że przepisy dotyczące kar administracyjnych wprowadzone nowelizacją do kodeksu postępowania administracyjnego stanowić będą uzupełnienie obecnie obowiązujących regulacji. Zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generali – pierwszeństwo w stosowaniu będą miały regulacje zawarte w ustawach szczegółowych.

Zmiany mają wejść w życie 1 czerwca 2017 r. Projekt obecnie znajduje się na etapie konsultacji publicznych.



Autor:
Karolina Wierzba
radca prawny, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego

TAGI: Nowelizacja, Sankcje administracyjne, Nowelizacja KPA,



Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu