15.02.2016


Konserwator zabytków a wycinka drzew

KATEGORIA: Praktyka

Zdaniem NSA wojewódzki konserwator zabytków powinien wydawać zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów z terenów wszystkich nieruchomości objętych ochroną konserwatorską, ponieważ usunięcie drzew może stanowić zagrożenie dla wartości zabytku.

NSA w składzie siedmiu sędziów w uchwale z dnia 19 października 2015 r., sygn. akt II OPS 3/15 przesądził, że wojewódzki konserwator zabytków jest organem właściwym nie tylko do wydawania zezwoleń na usunięcie drzew lub krzewów z nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków tzw. decyzją „indywidualną”, ale również z nieruchomości wchodzących w skład wpisanych do rejestru zabytków historycznych układów urbanistycznych lub ruralistycznych lub historycznych zespołów budowlanych, a więc objętych tzw. decyzją „obszarową” np. z nieruchomości wchodzących w skład historycznych dzielnic miast.

Komplikacje w praktyce

Stanowisko NSA zaskoczyło urzędników, o czym świadczy chociażby sytuacja zaistniała w Poznaniu. Z doniesień medialnych wynika, że w Biurze Miejskiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu brakuje pracowników, którzy mogliby zająć się tego rodzaju sprawami, a dotychczas wydający decyzje w imieniu Prezydenta Miasta Poznania pracownicy Wydziału Ochrony Środowiska nie mogą, w świetle wspomnianej uchwały w dalszym ciągu tego czynić, co w konsekwencji spowodowało, że wnioski o wydanie zezwoleń z tego rodzaju obszarów czekają na rozpoznanie już ponad 3 miesiące.

Kwestia ta ma o tyle ważkie znaczenie, że decyzjami „obszarowymi” niejednokrotnie objęte są całe miejscowości, a także układy urbanistyczne stanowiące czasem znaczną część miast, co w związku z ww. uchwałą oznacza, że konserwator powinien wydawać zezwolenia na usunięcie drzew z wszystkich nieruchomości mieszczących się w ich ramach. W konsekwencji ww. uchwały znacznie zmniejszy się zatem liczba spraw dotyczących wycinki drzew załatwianych przez wójtów, burmistrzów, prezydentów miast, a zwiększy (i to znacznie!) liczba spraw trafiających do wojewódzkich konserwatorów zabytków. Urzędy nie są przygotowane organizacyjnie na tę zmianę.

Problematyczne przepisy

Na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody [dalej: u.o.p.], w przypadku gdy zezwolenie na usunięcie drzewa lub krzewu dotyczy ich usunięcia „z  terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków” zezwolenie wydaje wojewódzki konserwator zabytków. W brzmieniu sprzed nowelizacji u.o.p., która weszła w życie 28 sierpnia 2015 r. stanowił o tym art. 83 ust. 2 u.o.p., natomiast w brzmieniu po nowelizacji kwestię tę reguluje w tożsamy sposób art. 83a ust. 1 u.o.p.

Problem z wykładnią pojęcia „nieruchomość wpisana do rejestru zabytków”

Ustawa o ochronie przyrody posługuje się określeniem „nieruchomość wpisana do rejestru zabytków”, które to określenie nie zostało zdefiniowane ani w tej ustawie, ani w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Na gruncie wspomnianej regulacji w praktyce niejednokrotnie dochodziło do sporów kompetencyjnych pomiędzy wójtami (burmistrzami, prezydentami miast), starostami a wojewódzkimi konserwatorami zabytków, dotyczących ustalenia organu właściwego do wydania zezwolenia na usunięcie drzew rosnących na obszarach wpisanych do rejestru historycznych układów urbanistycznych, ruralistycznych lub historycznych zespołów budowlanych.

 

Rozbieżności w orzecznictwie

W orzecznictwie sądów administracyjnych można było zaobserwować rozbieżności w tym zakresie. Jedne sądy przyjmowały, że sam fakt wpisania do rejestru zabytków np. układu urbanistycznego, w skład którego wchodzi nieruchomość, na obszarze której znajduje się drzewo objęte wnioskiem o wydanie zezwolenia na jego usunięcie, przesądza o właściwości wojewódzkiego konserwatora zabytków do wydania takiego zezwolenia. Inne, że w przypadku decyzji o wpisie zabytku nieruchomego „obszarowego” konserwator jest organem właściwym wyłącznie w sytuacji, gdy w decyzji takiej wymieniono wprost zieleń jako przedmiot prawnej ochrony, będącą integralną częścią tego zabytku. Jeszcze inne natomiast, że  konserwator jest właściwy tylko w przypadku usuwania drzew z nieruchomości objętych indywidualnym wpisem do rejestru zabytków i co istotne, to stanowisko znajdowało potwierdzenie w praktyce urzędów.

NSA rozwiał wątpliwości

W odpowiedzi na niejednolite stanowisko judykatury w tej kwestii NSA podjął wspomnianą uchwałę dnia 19 października 2015 r. W uzasadnieniu podjętej uchwały NSA podniósł, że użyte w uop sformułowanie „nieruchomość wpisana do rejestru zabytków” stanowi pewien skrót myślowy, a w istocie chodzi o nieruchomość, na której znajduje się zabytek nieruchomy wpisany do rejestru zabytków. Dalej Sąd wskazał, że ustawa o ochronie zabytków, przewidująca, iż jedną z form ochrony zabytków stanowi wpis do rejestru zabytków, nie daje podstaw do prowadzenia odrębnego rejestru dla nieruchomości objętych decyzją „indywidualną” i odrębnego dla nieruchomości wpisanych decyzją „obszarową”. Zdaniem Sądu istotne jest, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, ochronie konserwatorskiej podlegają, bez względu na stan zachowania, zabytki nieruchome będące m. in. układami urbanistycznymi. Wpisanie zatem do rejestru zabytków układu urbanistycznego jest wpisaniem do rejestru zabytku nieruchomego, którym w przypadku układu urbanistycznego jest najczęściej zespół nieruchomości. NSA podkreślił, że w przypadku wpisania do rejestru zabytków układu urbanistycznego, jego elementami są budynki i inne obiekty (w szczególności zieleń) tworzące ten układ. NSA wskazał, że wojewódzki konserwator zabytków powinien rozpatrzyć wniosek o usunięcie drzewa (krzewu) z terenu układu urbanistycznego, ruralistycznego albo zespołu budynków, bez względu na to, czy drzewo lub krzew przedstawia jakiekolwiek wartości historyczne, artystyczne lub naukowe. Istotne znaczenie ma bowiem to, że drzewo znajduje się na terenie nieruchomości, która jest objęta ochroną konserwatorską. Usunięcie drzewa (krzewu) z terenu takiej nieruchomości wymaga dokonania oceny przez konserwatora, czy taka ingerencja jest dopuszczalna.

Uchwała wiąże sądy w innych sprawach

Podkreślenia wymaga, że analizowana uchwała NSA została podjęta na podstawie art. 15 § 1 pkt 2 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi tj. ma na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych. Uchwała ta w sposób pośredni wiąże wszystkie składy orzekające sądów administracyjnych, co oznacza, że do momentu zmiany stanowiska, sądy administracyjne obowiązane są respektować stanowisko wyrażone w tej uchwale. W doktrynie podkreśla się, że „Składowi sądu administracyjnego rozpoznającemu sprawę nie wolno samodzielnie przyjmować wykładni prawa odmiennej od tej, która została przyjęta przez skład poszerzony Naczelnego Sądu Administracyjnego”[1].

Usunięcie drzew może prowadzić do zmiany wyglądu zabytku

Mając powyższe na uwadze, podobne stanowisko zaprezentował NSA w postanowieniu z dnia 12 listopada 2015 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II OW 50/15. Sąd, powołując się na ww. uchwałę uznał podobnie, że usunięcie drzewa z terenu wpisanego do rejestru zabytków historycznego układu urbanistycznego stanowi ingerencję w założenia przestrzenne i wpływa na ich kształt, w związku z czym organy konserwatorskie, jako wyspecjalizowane służby państwowe w zakresie ochrony zabytków, powinny decydować, czy stanowi zagrożenie dla zabytku jako całości, czy też nie wywoła szkody dla jego wartości.


[1] Tak np. J. P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Komentarz, Lexis Nexis, Warszawa 2006 r., s. 543; W. Piątek, Podstawy skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Wolters Kluwer business, Warszawa 2011 r., s. 341 i nast.



Autor:
Edyta Wielańczyk-Grzelak

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki nieruchomościami


TAGI: Wycinka drzew, Uchwała NSA, Ochrona przyrody,



Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu