11.02.2015


Czy Minister określi szczegółowe zasady selektywnej zbiórki odpadów komunalnych?

KATEGORIA: Przepisy

W Ministerstwie Środowiska rozpoczęto prace nad rozporządzeniem w sprawie szczegółowego sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów, które ma na celu ujednolicenie zasad w tym zakresie w skali całego kraju.

Nowa kompetencja Ministra Środowiska

Podczas zorganizowanych na początku lutego br. Międzynarodowego Forum Gospodarki Odpadami w Polsce SOSEXPO 2015 podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska – Pan Janusz Ostapiuk – publicznie ogłosił rozpoczęcie prac nad rozporządzeniem w sprawie szczegółowego sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów oraz kiedy wymóg selektywnego zbierania uznaje się za spełniony.

Ministerstwo Środowiska pod koniec stycznia br. wysłało do wybranych ogólnopolskich organizacji samorządowych, organizacji branżowych oraz przedsiębiorców działających na rynku gospodarki odpadami komunalnymi, wstępne założenia do projektu przedmiotowego rozporządzenia.

Podstawą prawną jego wydania ma być art. 4a znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, który obowiązuje zaledwie od 1 lutego 2015 roku. Przepis ten przewiduje fakultatywną delegację dla ministra właściwego do spraw środowiska do określenia w drodze rozporządzenia:

1)     szczegółowego sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów oraz kiedy wymóg selektywnego zbierania uważa się za spełniony,

2)     odpadów komunalnych podlegających obowiązkowi selektywnego zbierania spośród wskazanych w art. 3b ust. 1 i art. 3c ust. 1.

Minister Środowiska, wydając przedmiotowe rozporządzenie ma się kierować „potrzebą ujednolicenia wymagań w zakresie zbierania i odbierania odpadów komunalnych oraz uzyskania wymaganych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami odpadów komunalnych oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych przekazywanych do składowania”.

Zasady selektywnej zbiórki odpadów komunalnych

Wstępny projekt założeń do rozporządzenia całkowicie wyklucza możliwość zbierania odpadów komunalnych u „źródła” w systemie dwupojemnikowym (z podziałem na frakcję „suchą” i frakcję „mokrą”). Tym samym gminy, które zdecydowały się na wprowadzenie takiego rozwiązania będą musiały w bliżej nieokreślonym na chwilę obecną w czasie dokonać zmiany w systemie selektywnej zbiórki odpadów.

W propozycjach Ministerstwa wskazano, iż obowiązek selektywnego zbierania odpadów komunalnych spełniać będą gminy, które w swoich regulaminach utrzymania czystości i porządku wprowadzą obowiązek wydzielenia z ogólnej masy odpadów następujących rodzajów odpadów:

1)     papieru i tektury oraz opakowań z papieru i tektury,

2)     metali oraz opakowań z metali,

3)     tworzyw sztucznych oraz opakowań z tworzyw sztucznych,

4)     opakowań wielomateriałowych,

5)     szkła oraz opakowań ze szkła,

6)     odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym opakowań ulegających biodegradacji i odpadów zielonych,

7)     przeterminowanych leków i chemikaliów,

8)     zużytych baterii i akumulatorów,

9)     zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego,

10) mebli i innych odpadów wielkogabarytowych,

11) zużytych opon,

12) odpadów budowlanych i rozbiórkowych, stanowiących odpady komunalne.

Na chwilę obecną Ministerstwo Środowiska zaproponowało trzy modele selektywnego zbierania odpadów komunalnych „u źródła”, spośród których gmina będzie mogła wybrać jeden z nich:

1)     Model I – zbieranie w osobnych workach lub pojemnikach następujących frakcji odpadów:

a.      Papieru,

b.     Metali,

c.      Tworzyw sztucznych (w tym opakowań wielomateriałowych),

d.     Szkła.

2)     Model II– zbieranie w osobnych workach lub pojemnikach następujących frakcji odpadów:

a.      Papieru,

b.     Metali,

c.      Tworzyw sztucznych (w tym opakowań wielomateriałowych),

d.     Szkła,

e.     Roślinnych odpadów ulegających biodegracji.

3)     Model III– zbieranie w osobnych workach lub pojemnikach następujących frakcji odpadów:

a.      Papieru,

b.     Metali,

c.      Tworzyw sztucznych (w tym opakowań wielomateriałowych),

d.     Szkła

e.     Roślinnych odpadów ulegających biodegracji,

f.       Popiołu z gospodarstw domowych.

We wszystkich trzech modelach Ministerstwo proponuje dopuścić łączne zbieranie w jeden worek lub pojemnik w celu przekazania do sortowania następujących rodzajów odpadów:

a.      Metali oraz opakowań z metali,

b.      Tworzyw sztucznych oraz opakowań z tworzyw sztucznych,

c.      Opakowań wielomateriałowych.

Tym samym łącznej zbiórce nie będą mogły podlegać np. szkło i tektura, szkło i plastik, szkło i metal. W przypadku bowiem odpadów z papieru i szkła Ministerstwo wyraźnie zakłada oddzielne zbieranie tych frakcji odpadów.

W konsekwencji od każdego z właścicieli nieruchomości mają być odbierane co najmniej cztery rodzaje odpadów: zmieszane, papier, szkło, tworzywa sztuczne wraz z metalem i opakowaniami wielomateriałowymi.

W przypadku Modelu II i Modelu III Ministerstwo rozważa dopuszczenie zbierania popiołów z gospodarstw domowych wyłącznie w okresie grzewczym. Jednocześnie odrębna zbiórka popiołów jest działaniem zalecanym ze strony resoru. Pod uwagę brana jest także możliwość rezygnacji ze zbiórki frakcji roślinnej w gospodarstwach wiejskich.

Odpady opakowaniowe przed ich umieszczeniem w pojemniku lub worku przeznaczonym do selektywnej zbiórki odpadów powinny być opróżnione, jednakże w ocenie resortu nie muszą być one myte.

Założenia zawierają także zalecenia dotyczące selektywnego zbierania odpadów komunalnych określające, jakie przykładowe odpady należy zaliczyć do poszczególnych frakcji odpadów.

Kolorystyka pojemników  i worków

We wstępnych założeniach do rozporządzenia proponuje się także określenie kolorystyki pojemników i worków przeznaczonych do selektywnej zbiórki odpadów komunalnych:

a.      Pojemniki i worki NIEBIESKIE oznaczone napisem „PAPIER I TEKTURA”;

b.      Pojemniki i worki ZIELONE oznaczone napisem „SZKŁO” – jeśli szkło zbierane jest łącznie;

c.      Pojemniki i worki ZIELONE oznaczone napisem „SZKŁO KOLOROWE” - jeśli szkło zbierane jest z podziałem na białe i kolorowe;

d.      Pojemniki i worki BIAŁE oznaczone napisem „SZKŁO BIAŁE” - jeśli szkło zbierane jest z podziałem na białe i kolorowe;

e.      Pojemniki i worki ŻÓŁTE oznaczone napisem „METALE” lub „TWORZYWA SZTUCZNE” lub „ODPADY WIELOMATERIAŁOWE” lub „ODPADY SUCHE”;

f.        Pojemniki i worki BRĄZOWE oznaczone napisem „ODPADY ROŚLINNE ULEGAJĄCE BIODEGRADACJI”;

g.      Pojemniki i worki CZARNE oznaczone napisem „ODPADY ZMIESZANE”.

Jednocześnie w założeniach do rozporządzenia dopuszcza się wprowadzenie przez radę gminy dodatkowych kolorów pojemników przeznaczonych do zbierania innych frakcji odpadów komunalnych.

Kiedy mamy do czynienia z selektywną zbiórką?

Ministerstwo Środowiska proponuje także określenie, w jakich sytuacjach obowiązek selektywnego zbierania odpadów komunalnych uznaje się za spełniony. Kryterium decydującym ma być masa odpadów selektywnie zebranych w danym miesiącu. Jeśli odpady te stanowić będą co najmniej 50% ogólnej masy odpadów wówczas powyższy obowiązek zostanie uznany za zrealizowany. Jednocześnie do masy odpadów zaliczane mają być nie tylko odpady odebrane „u źródła”, ale także odpady przekazane do PSZOKów.

Stanowisko środowisk samorządowych

Zaproponowane rozwiązania wzbudziły szereg wątpliwości ze strony środowisk samorządowych. Przykładowo Związek Gmin Wiejskich RP zwraca uwagę, iż w założeniach nie uwzględniono funkcjonującego w wielu gminach systemu „gniazdowego” (tzw. „mini PSZOKów”) umożliwiających pozbywanie się wybranych frakcji odpadów opakowaniowych, w tym szkła i tworzyw sztucznych. Jednocześnie istotne wątpliwości budzi wprowadzenie odrębnego zbierania metali, które w ten sposób mogą stać się „łupem” tzw. „złomiarzy”, którzy będą mieli ułatwione zadanie w zakresie bezprawnego zabierania tej frakcji odpadów. Związek Gmin Wiejskich RP słusznie zwraca uwagę także na pominięcie w założeniach elementu kluczowego, jakim jest istniejąca sieć instalacji służących segregacji odpadów komunalnych. To właśnie rozwiązania techniczne stosowane w tego typu instalacjach powinny wyznaczać sposób selektywnej zbiórki w danym regionie. Jeśli bowiem dana instalacja posiada możliwości skutecznego wyselekcjonowania poszczególnych frakcji odpadów nie ma potrzeby ich wyodrębniania już na poziomie zbiórki „u źródła”. Tego typu działanie będzie bowiem nieuzasadnione ekonomicznie – zarówno z uwagi na koszty odbioru i transportu odpadów, jak i z uwagi na poczynione koszty inwestycyjne.

Próba podsumowania

Dokonując oceny przygotowanych w Ministerstwie Środowiska założeń do rozporządzenia w sprawie szczegółowego sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów oraz kiedy wymóg selektywnego zbierania uznaje się za spełniony rozpocząć należy od stwierdzenia, iż jest to zaledwie wstępny projekt dokumentu, który rozpocząć ma dopiero dyskusję na temat ostatecznego kształtu rozporządzenia oraz potrzeby jego wydania. Minister Środowiska ma bowiem swobodę w zakresie skorzystania z przyznanej mu ustawowo kompetencji prawodawczej, z której wcale nie musi skorzystać. Podjęcie decyzji o wydaniu rozporządzenia powinno być natomiast precyzyjnie uzasadnione celem wykazania, jakie przesłanki za tym przemawiały.

Podjęte obecnie działania w ocenie wielu środowisk mogą być uznane za znacząco spóźnione. Dyskusja na temat ujednolicenia zasad selektywnej zbiórki odpadów komunalnych mogła być prowadzona przed 1 lipca 2011 roku, kiedy to uchwalono kluczową nowelizację ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która zainicjowała tzw. „rewolucję śmieciową”. Wówczas nie podjęto jednak decyzji o ograniczeniu swobody jednostek samorządu terytorialnego umożliwiając im tworzenie „autorskich” systemów gospodarki odpadami komunalnymi, które uwzględniać miały warunki i specyfikę lokalną, istniejącą sieć instalacji odpadowych oraz istniejące uprzednio na danym terenie rozwiązania w tym zakresie.

W oparciu o powyższe rozwiązania jednostki samorządu terytorialnego i ich mieszkańcy, na przestrzeni ostatnich ponad 3 lat, poczynili istotne nakłady organizacyjne i finansowe mające na celu wdrożenie obranego na danym terenie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. W tym celu dokonano zakupu pojemników, stworzono sieć „gniazd” i PSZOKów, rozpoczęto liczne działania edukacyjne i informacyjne.

Proponowane przez resort środowiska mogą w wielu przypadkach przekreślić powyższe działania, generując w ten sposób nowe koszty funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi, które ostatecznie przełożą się na skalę obciążeń finansowych spoczywających na właścicielach nieruchomości.

W szczególności może to dotyczyć obowiązku wymiany pojemników przeznaczonych na zbieranie określonych frakcji odpadów i wprowadzenie proponowanej kolorystki. Proponowane rozwiązania wykluczają bowiem systemy pojemników i worków jednokolorowych opatrzonych symbolem lub napisem wskazującym frakcje odpadów w nich zbieranych.

Problemem może być także dostosowanie obecnych umów na odbiór albo odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych do wymogów nowego rozporządzenia. W tym zakresie niezbędnym wydaje się szczegółowe zredagowanie przepisów przejściowych przyszłego rozporządzenia oraz wyznaczenie odpowiednio długiego okresu vacatio legis, który umożliwi podjęcie niezbędnych w tym zakresie działań.

Za zbędne w założeniach uznać należy zalecenia dotyczące selektywnego zbierania odpadów komunalnych, które mają charakter informacyjno-edukacyjny, a nie normatywny. Tym samym tego typu informacje powinny być propagowane w prowadzonych przez Ministerstwo działaniach edukacyjnych, nie zaś w aktach normatywnych określających prawa i obowiązki mieszkańców.

Wątpliwości budzi także zaproponowane kryterium ustalania, czy obowiązek selektywnej zbiórki odpadów komunalnych został spełniony. Po pierwsze nie wiadomo, czy kryterium to odnosić do poszczególnych frakcji odpadów komunalnych objętych jednym z trzech modeli określonych w założeniach, czy też do wszystkich selektywnie zebranych frakcji łącznie. Po drugie przyjęte rozwiązanie skutecznie wyeliminuje funkcjonowanie „gniazd” i PSZOKów „bezobsługowych”, w których brak będzie rejestracji ilości dostarczonych odpadów. W tych bowiem przypadkach właściciel nieruchomości nie będzie miał dowodów pozwalających mu wykazać, iż odpady selektywnie zebrane zostały przez niego przekazane zgodnie z przepisami. Zaproponowane rozwiązanie pośrednio wymusza także obowiązek wprowadzenia systemów wagowych umożliwiających ustalenie przez przedsiębiorców odbierających odpady komunalne masy poszczególnych frakcji odpadów (w tym odpadów zbieranych w systemie workowym) odbieranych od poszczególnych właścicieli nieruchomości.

Opracowane założenia do rozporządzenia w sprawie szczegółowego sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów oraz kiedy wymóg selektywnego zbierania uznaje się za spełniony stanowią początek dyskusji na temat modelu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w Polsce. Dyskusja ta musi się toczyć z udziałem wszystkich zainteresowanych środowisk i podmiotów. Jej wyniki bezpośrednio wpłyną bowiem na sytuację gmin i ich mieszkańców oraz przedsiębiorców działających w branży odpadowej. Tak szerokie spectrum zainteresowanych środowisk, nie zawsze o zbieżnych interesach, wskazuje, iż wypracowanie ostatecznego projektu rozporządzenia może nie być zadaniem łatwym i szybkim.



Autor:
Maciej Kiełbus

Partner, prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, w szczególności prawa samorządowego


TAGI: Opłata śmieciowa, Ustawa śmieciowa, Gospodarka odpadami, Gospodarka komunalna, Odpady,



Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu