Prawo Dla Samorządu

Zgodnie z projektowanymi obecnie przepisami ustawy o jawności życia publicznego, niezłożenie lub wadliwe złożenie oświadczenia majątkowego będzie wiązało się licznymi konsekwencjami prawnymi, również finansowymi.

Od dnia 23 października 2017 r., kiedy to zaprezentowano pierwszą wersję projektu, trwają pracę nad projektem ustawy o jawności życia publicznego (zobacz więcej w artykule „Projekt ustawy o jawności życia publicznego, czyli transparentność w nowym wydaniu”). Z założenia, projekt ten ma wzmocnić transparentność polskiego państwa. Jednym z elementów służących realizacji tego celu ma być ujednolicenie i uszczegółowienie w jednym akcie prawnym regulacji dotyczących składania oświadczeń majątkowych przez osoby pełniące funkcje publiczne. Najnowszą, czwartą już wersję projektu zaprezentowano dnia 8 stycznia 2018 r.

Niniejszy artykuł stanowi kontynuację rozważań dotyczących problematyki oświadczeń majątkowych uregulowanej przepisami ww. projektu ustawy o jawności życia publicznego (zob. wcześniejsze artykuły na ten temat: „Oświadczenia majątkowe w JST w świetle projektu ustawy o jawności życia publicznego”, „Zakres przedmiotowy oświadczeń majątkowych w JST w świetle projektu ustawy o jawności życia publicznego”, „Oświadczenia majątkowe w projekcie ustawy o jawności życia publicznego – do kogo będziemy je składać i w jakim terminie?”, „Jawność oświadczeń majątkowych w projekcie ustawy o jawności życia publicznego”, „Analiza i kontrola oświadczeń majątkowych w świetle projektu ustawy o jawności życia publicznego” oraz „Formularz oświadczenia majątkowego w projekcie ustawy o jawności życia publicznego”).

Z punktu widzenia składania przez osoby pełniące funkcje publiczne oświadczeń majątkowych istotne jest nie tylko to, w jaki sposób formularze owych oświadczeń mają zostać wypełnione, czy procedura weryfikacji danych zamieszczonych w tych oświadczeniach, ale również sankcje, jakie grożą takim osobom za niezłożenie lub wadliwe złożenie oświadczenia majątkowego.

Sankcje przewidziane przepisami projektowanej ustawy o jawności życia publicznego (zawarte w rozdziale 11 „Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy” oraz w rozdziale 12 „Przepisy karne”) można podzielić na dwie grupy:

sankcje administracyjnoprawne grożące za niezłożenie oświadczenia majątkowego;
sankcje karne grożące za niezłożenie lub wadliwe złożenie oświadczenia majątkowego.

Sankcje administracyjnoprawne grożące za niezłożenie oświadczenia majątkowego

W tym kontekście projektodawcy rozróżniają następujące sytuacje:

niezłożenie oświadczenia majątkowego w dodatkowym terminie, o którym mowa w art. 51 ust. 1 projektu ustawy, tj. w terminie 3 dni od daty otrzymania wezwania kierowanego do osoby zobowiązanej do złożenia oświadczenia majątkowego w przypadku niewywiązania się z tego obowiązku w podstawowym terminie;
niezłożenie oświadczenia majątkowego w związku z opuszczaniem stanowiska.

W przypadku pierwszej z ww. sytuacji organem wymierzającym karę w drodze decyzji administracyjnej (której nadaje się przy tym rygor natychmiastowej wykonalności) jest Szef Centralnego Biura Antykorupcyjnego. Zgodnie z projektowanym art. 73 ust. 1 ustawy, kara ta wynosić miałaby 1000 zł. Jednocześnie osoba ukarana zobowiązana byłaby do złożenia oświadczenia majątkowego w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia ostatecznej decyzji o ukaraniu, a w przypadku wniesienia skargi do sądu administracyjnego – w terminie siedmiu dni od dnia uprawomocnienia się wyroku oddalającego skargę albo postanowienia o umorzeniu postępowania. Jednocześnie postępowanie w sprawie nałożenia kary pieniężnej podlegać miałoby umorzeniu, jeżeli niezłożenie oświadczenia nie było możliwe ze względu na chorobę lub inną niedającą się usunąć przeszkodę, o których mowa w projektowanym art.51 ust. 3 ustawy.

Kolejną konsekwencją niezłożenia w powyższym przypadku oświadczenia majątkowego miałby być obowiązek po stronie organu lub osoby uprawnionych do odebrania oświadczenia majątkowego zawiadomienia o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego, którego obowiązkiem w takiej sytuacji byłoby przeprowadzenie kontroli skarbowej wobec osoby obowiązanej do złożenia oświadczenia. Następnie Naczelnik Urzędu Skarbowego zobowiązany byłby do przekazania wyników kontroli skarbowej organowi lub podmiotowi uprawnionemu do odebrania oświadczenia majątkowego. Wyniki takiej kontroli publikowane miałyby być przez organ lub podmiot uprawniony do odebrania oświadczenia majątkowego w sposób określony w art. 56 i 57, z uwzględnieniem przepisów wydanych na podstawie art. 57 ust. 4 ustawy (więcej na ten temat w artykule: „Jawność oświadczeń majątkowych w projekcie ustawy o jawności życia publicznego”).

Drugą grupą osób, które – pomimo ciążącego na nich w tym zakresie obowiązku – nie składają oświadczenia majątkowego, są podmioty zobowiązane do takiego działania w związku z opuszczeniem stanowiska. W tym przypadku projektodawcy proponują, aby sankcją była kara pieniężna od 10 do 50% miesięcznego wynagrodzenia netto na ostatnio zajmowanym stanowisku (patrz: art. 75 projektu ustawy). karę tę orzekać miałby – również w drodze decyzji administracyjnej – naczelnik urzędu skarbowego, właściwego według miejsca zamieszkania osoby ukaranej na wniosek organu uprawnionego do odebrania oświadczenia majątkowego.

Jednocześnie projektodawcy jednoznacznie wskazują, że niezłożenie oświadczenia majątkowego przez osobę obowiązaną lub niezłożenie tego oświadczenia w terminie określonym w art. 51 (tj. w dodatkowym terminie 3 dni, o którym było mowa powyżej) albo złożenie oświadczenia nieprawdziwego lub nierzetelnego stanowi podstawę odpowiedzialności dyscyplinarnej, służbowej lub porządkowej albo może stanowić podstawę do wszczęcia postępowania zmierzającego do odwołania ze stanowiska. Tym samym projektowane rozwiązania w tym zakresie zawarte w ustawie o jawności życia publicznego nie będą zmieniać obecnie obowiązujących rozwiązań prawnych zawartych zwłaszcza w przepisach Kodeksu wyborczego.

Sankcje karne grożące za niezłożenie lub wadliwe złożenie oświadczenia majątkowego

Drugą grupą sankcji przewidzianych projektowanymi przepisami ustawy o jawności życia publicznego są sankcje karne grożące osobom pełniącym funkcje publiczne w przypadku niezłożenia lub wadliwego złożenia oświadczenia majątkowego. Jak bowiem stanowi w tym zakresie projektowany przepis art. 84 ust. 1 ustawy, kto będąc obowiązany do złożenia oświadczenia o stanie majątkowym podaje w nim nieprawdę albo zataja prawdę lub nie złoży w terminie określonym w art. 51 ust. 1 lub 3, podlega karze pozbawienia wolności do lat 5. Jednocześnie w ust. 2 projektowanych rozwiązań wskazano, że w wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w ust. 1 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Podsumowanie

Obecnie projekt ustawy o jawności życia publicznego znajduje się na etapie prac w Stałym Komitecie Rady Ministrów, jednakże pojawiające się w ostatnich dniach informacje o dalszych pracach nad treścią projektu, których efektem ma być zaprezentowanie kolejnej jego wersji, stawiają pod znakiem zapytania realność dochowania obecnie projektowanego terminu wejścia w życie całej ustawy (tj. co do zasady 1 marca 2018 r.)

W przepisach przejściowych proponuje się natomiast, aby osoby zobowiązane do złożenia oświadczenia majątkowego na dotychczasowych zasadach, które po dniu 31 grudnia 2017 r. złożyły oświadczenia majątkowe w trybie dotychczasowych przepisów były zobowiązane do złożenia oświadczenia majątkowego według wzoru określonego w projektowanej ustawie w terminie 3 miesięcy od dnia jej wyjścia w życie. Osoby te zobowiązane będą do złożenia oświadczenia majątkowego według stanu na dzień 31 grudnia 2017 r., chyba, że będą składać oświadczenie majątkowe w związku z opuszczeniem dotychczasowego stanowiska – w takim przypadku oświadczenie miałoby być składane na dzień opuszczenia stanowiska.

Niezłożenie lub wadliwe złożenie oświadczenia majątkowego w projekcie ustawy o jawności życia publicznego