02.02.2018


Charakter prawny opinii IPN w sprawach dekomunizacyjnych - rozbieżne stanowiska sądów

KATEGORIA: Wokanda

Zdaniem WSA w Opolu, opinia wydawana przez IPN w sprawach dekomunizacyjnych ma istotne, lecz nie wiążące znaczenie dla wojewody działającego jako organ nadzoru.

W artykule „Czy opinia IPN w sprawach dekomunizacyjnych jest dla wojewody wiążąca?” zaprezentowaliśmy wyrok WSA w Gliwicach, w którym to sąd stwierdził, że wojewoda – jako organ nadzoru w sprawach dekumunizacyjnych – nie może wydać innego rozstrzygnięcia niż wynika to z opinii przedstawionej przez IPN. Do wyroku tego jeden z sędziów orzekających w tej sprawie złożył jednak zdanie odrębne, w którym nie zgodził się z powyższą tezą wskazując m.in., że opinia IPN jest niewątpliwie elementem obligatoryjnym przy podejmowaniu rozstrzygnięcia nadzorczego, jednak pozostaje wyłącznie jednym z wielu elementów, które należy brać pod uwagę przy podejmowaniu aktu nadzoru.

W podobnym tonie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w wyroku z dnia 29 grudnia 2017 r. (sygn. II SA/Op 537/17) uchylającym rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Opolskiego stwierdzające nieważność uchwały rady gminy w sprawie zmiany nazwy ulicy.

Powyższy wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Rada gminy podjęła uchwałę na podstawie przepisów ustawy o samorządzie gminnym oraz tzw. ustawy dekomunizacyjnej (tj. ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki), mocą które postanowiła nadać nazwę „22 Lipca” ulicy noszącej nazwę „22 Lipca”. W uzasadnieniu uchwały wyjaśniono, że nowa nazwa ulicy „22 Lipca” nie będzie symbolizować komunizmu i ma upamiętniać datę nadania Konstytucji Księstwu Warszawskiemu przez Napoleona Bonaparte, co miało miejsce w Dreźnie 22 lipca 1807 r.

Rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 12 października 2017 r. (nr PN.III.4131.1.16.2017.AR), Wojewoda Opolski stwierdził nieważność ww. uchwały rady gminy z powodu istotnego naruszenia prawa. W uzasadnieniu organ nadzoru wskazał, że z uzyskanej od IPN opinii jednoznacznie wynika, że nazwa „22 Lipca” jest niezgodna z ustawą dekomunizacyjną, ponieważ nadal powszechnie kojarzona jest z upamiętnieniem Manifestu Lipcowego z 1944 r., pomimo zmiany uzasadnienia, i jako taka nie może funkcjonować w przestrzeni publicznej.

Skargę na powyższe rozstrzygnięcie nadzorcze wniosła gmina żądając jego uchylenia.

Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2017 r. (sygn. II SA/Op 537/17) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu uchylił zaskarżone rozstrzygnięcie nadzorcze. Rozstrzygając sprawę sąd zwrócił uwagę na fakt, że uzasadnienie zaskarżonego rozstrzygnięcia jest dosłownym powtórzeniem stanowiska IPN. Tym samym – zdaniem WSA w Opolu – kwestionując uchwałę rady gminy organ nadzoru w istocie nie przedstawił własnych motywów, które zadecydowały o stwierdzeniu, że została ona wydana z istotnym naruszeniem prawa. W zaskarżonym akcie nadzoru brak jest również przedstawienia przez wojewodę własnych ocen i wniosków. Sąd zauważył również na dokonane przez wojewodę wyjaśnienia zawarte w odpowiedzi na skargę, iż wydał on rozstrzygnięcie nadzorcze w oparciu o opinię IPN, ponieważ nie jest władny samowolnie dokonywać ocen historycznych osób i wydarzeń, kierując się własnym uznaniem.

Zdaniem WSA w Opolu, pogląd organu nadzoru, że opinia IPN ma przesądzający charakter w niniejszej sprawie jest nieprawidłowy. IPN jest bowiem wyłącznie organem współdziałającym, a nie rozstrzygającym. W tym zakresie sąd wskazał, że w doktrynie wyraźnie podkreśla się, że opinia, co do zasady, jest niewiążącym poglądem w kwestii zasadności i prawidłowości przewidzianych w projekcie rozwiązań określonego organu, dysponującego odpowiednią wiedzą fachową i doświadczeniem.

Sąd rozstrzygając sprawę zwrócił przy tym uwagę, że z uzasadnienia kwestionowanej przez wojewodę uchwały wyraźnie wynika, iż nowa nazwa ulicy ma upamiętniać datę nadania Konstytucji Księstwu Warszawskiemu w 1807 r., które to wydarzenie pozostaje bez związku z systemem władzy w Polsce w latach 1944-1989. Tymczasem – jak zauważył WSA w Opolu – w niniejszej sprawie wojewoda skupił się wyłącznie na ocenie historycznej wydarzenia, jakie miało miejsce 22 lipca 1944 r., pomijając natomiast, że intencją podjęcia przez radę gminy uchwały nie było upamiętnienie faktu ogłoszenia Manifestu Lipcowego czy utworzenia PKWN – motywy dokonanej zmiany nazwy ulicy są bowiem w świetle uzasadnienia uchwały oczywiste i nie mają nic wspólnego z propagowaniem komunizmu.

Podsumowując, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu uznał, że organ nadzoru nie wypowiadając się w istocie samodzielnie co do meritum sprawy i pomijając konieczność przeanalizowania wielu wskazanych w wyroku kwestii, nie wykazał w sposób wymagany prawem, że podjęta uchwała rady gminy została wydana z istotnym naruszeniem prawa. Tym samym, zdaniem sądu, konieczne było uchylenie zaskarżonego rozstrzygnięcia nadzorczego.

Wyrok jest nieprawomocny.



Autor:
Mateusz Karciarz

prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, doktorant na WPiA UAM, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego


TAGI: Rada gminy, Rozstrzygnięcie nadzorcze, Wojewoda, Wyrok WSA,



Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu