23.01.2018


Oświadczenia majątkowe w projekcie ustawy o jawności życia publicznego - do kogo będziemy je składać i w jakim terminie?

KATEGORIA: Przepisy

Projekt ustawy o jawności życia publicznego wprowadza szereg zmian także w zakresie podmiotowym oświadczeń majątkowych składanych przez osoby pełniące funkcje publiczne.

Niniejszy artykuł stanowi kontynuację problematyki składania oświadczeń majątkowych przez osoby pełniące funkcje publiczne w jednostkach samorządu terytorialnego, obszernie uregulowanej w projekcie ustawy o jawności życia publicznego. W pierwszym artykule dotyczącym tej problematyki omówiono katalog podmiotów mających być zobowiązane do składania oświadczeń majątkowych z punktu widzenia funkcjonowania JST – patrz: „Oświadczenia majątkowe w JST w świetle projektu ustawy o jawności życia publicznego”. Kolejny artykuł dotyczył problematyki strony przedmiotowej oświadczeń majątkowych składanych przez osoby pełniące funkcje publiczne – patrz: „Zakres przedmiotowy oświadczeń majątkowych w JST w świetle projektu ustawy o jawności życia publicznego”. W niniejszym artykule omówiona zostanie natomiast strona podmiotowa oświadczeń majątkowych, ze szczególnym uwzględnieniem podmiotów, do których oświadczenia te będą składane oraz projektowanych terminów, w jakim będzie należało spełnić ten obowiązek.

Geneza projektu ustawy

Dnia 8 stycznia 2018 r. na stronach internetowych Rządowego Centrum Legislacji opublikowano kolejną, czwartą już wersję projektu ustawy o jawności życia publicznego. Przypomnijmy, że pierwsza wersja tego projektu pojawiła się dnia 23 października 2017 r. (zobacz więcej w artykule „Projekt ustawy o jawności życia publicznego, czyli transparentność w nowym wydaniu”). Dnia 13 listopada 2017 r. opublikowano natomiast drugą wersję projektu, a dnia 12 grudnia 2017 r. zaprezentowano trzecią wersję projektu ustawy o jawności życia publicznego.

Istotną część całości projektowanych rozwiązań stanowią regulacje prawne odnoszące się do składania przez osoby pełniące funkcje publiczne oświadczeń majątkowych. Projektodawcy zdecydowali się zawrzeć w projekcie następujące zagadnienia prawne w tym zakresie:

  1. zakres przedmiotowy oświadczeń o stanie majątkowym oraz osoby obowiązane do składania oświadczeń majątkowych;
  2. zasady składania, dokonywania korekty oraz ujawniania oświadczeń majątkowych, w tym zakres danych, które podlegają ujawnieniu w tych oświadczeniach;
  3. zasady analizy i kontroli oświadczeń majątkowych.

Obecnie – jak zauważają słusznie projektodawcy w uzasadnieniu do ww. aktu – regulacje prawne dotyczące składania oświadczeń majątkowych są rozproszone po wielu ustawach regulujących funkcjonowanie poszczególnych organów, w których zasiadanie, bądź pełnienie funkcji związane jest z obowiązkiem złożenia takiego oświadczenia. Tym samym, głównym celem przyświecającym projektodawcom jest nie tylko uregulowanie powyższych kwestii w jednym akcie prawnym, ale przede wszystkim ujednolicenie zasad składania oświadczeń majątkowych.

Osoby zobowiązane do składania oświadczeń majątkowych

Aktualna, czwarta wersja projektu ustawy o jawności życia publicznego przewiduje obowiązek składania oświadczeń majątkowych przez aż 151 grup podmiotów (dla porównania, poprzednia, trzecia wersja projektu zakładało „jedynie” 141 grup podmiotów zobowiązanych do składania oświadczeń majątkowych). Wiele z nich jest podmiotami funkcjonującymi w strukturach szeroko rozumianego samorządu terytorialnymi. Są to m.in. członkowie organów zarządzających, organów nadzoru lub kontroli, prokurenci i likwidatorzy oraz głowni księgowi spółek zobowiązanych (tj. spółek prawa handlowego spełniających co najmniej jeden z następujących warunków: a) udział  Skarbu  Państwa, jednostki samorządu  terytorialnego,  państwowej lub samorządowej osoby prawnej stanowi co najmniej 20% kapitału zakładowego lub 20% liczby akcji w tej spółce (w poprzednich wersjach projektu obie te wartości określone były na poziomie 10%), lub b) Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, państwowa lub samorządowa osoba prawna posiada uprawnienia takie jak przedsiębiorca dominujący w rozumieniu art. 4 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów). Spółką zobowiązaną jest także każdy podmiot, w którym inna spółka zobowiązana ma co najmniej 20% kapitału zakładowego lub 20% liczby akcji lub udziałów w tej spółce albo spółka, wobec której inna spółka zobowiązana jest przedsiębiorcą dominującym w rozumieniu art. 4 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zobowiązaniu do składania oświadczeń majątkowych mają być również osoby  zarządzające oraz członkowie organu zarządzającego, kontroli lub nadzoru państwowej albo samorządowej osoby prawnej niebędącej spółką zobowiązaną, czy też osoby kierujące jednostką budżetową, samorządowym zakładem budżetowym i samorządową instytucją kultury.

Niezmiennie obowiązkiem składania oświadczeń majątkowych objęci mają być również wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) oraz ich zastępcy, starostowie i członkowie zarządu powiatu, marszałkowie województwa i członkowie zarządu województwa, radni rad gmin, powiatu i sejmiku województwa, w tym ich przewodniczący, skarbnicy, sekretarze i kierownicy jednostek organizacyjnych gmin, powiatów i województw.

Zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami obowiązkiem złożenia oświadczenia majątkowego objęci mają być również pracownicy samorządowi zatrudnieni w urzędzie jednostki samorządu terytorialnego na stanowisku urzędniczym, w tym na kierowniczym stanowisku urzędniczym oraz kierownicy jednostek organizacyjnych JST, do których stosuje się przepisy ustawy o pracownikach samorządowi oraz ich zastępcy. Obowiązkiem tym mają być w dalszym ciągu objęci również pracownicy upoważnieni do wydawania decyzji administracyjnych w imieniu organu.

Nowością ma być również obowiązek składania oświadczeń majątkowych przez następujące osoby biorące udział w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego w podmiocie będącym zamawiającym bądź centralnym zamawiającym:

  1. kierownika zamawiającego bądź osobę, której powierzono wykonywanie czynności zastrzeżonych dla kierownika zamawiającego,
  2. członka komisji przetargowej,
  3. osobę przygotowującą opis przedmiotu zamówienia lub Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia,
  4. osobę wchodzącą w skład sądu konkursowego,
  5. członka zespołu do nadzoru nad realizacją udzielonego zamówienia,
  6. biegłego, jeżeli został powołany przez kierownika zamawiającego.

Obowiązek ten ma się aktualizować, jeżeli jeśli wartość postępowania przewyższy wartość 500 000 zł, a osoby te nie są zobowiązane do składania oświadczeń o stanie majątkowym na podstawie odrębnych przepisów.

Do kogo składać oświadczenia majątkowe?

Projektodawcy proponują, aby co do zasady oświadczenia majątkowe były składane dyrektorowi generalnemu urzędu, w którym osoby zobowiązane są zatrudnione, natomiast w urzędach lub jednostkach, w których nie tworzy się stanowiska dyrektora generalnego – kierownikowi urzędu lub jednostki, w której są zatrudnione, zaś kierownicy jednostek oraz ich zastępcy składać mieliby oświadczenia właściwemu organowi nadrzędnemu, a w razie jego braku – organowi państwowemu sprawującemu nadzór nad ich działalnością. W przypadku osób pełniących funkcje i stanowiska z wyboru (bądź innych niż wymienione) projektodawcy wyraźnie i szczegółowo wskazali podmioty, którym składane są takie oświadczenia. I tak, w zakresie funkcjonowania samorządu terytorialnego ww. podmioty zobowiązane do składania oświadczeń majątkowych, będą to robić następującym podmiotom:

  1. wójt (burmistrz, prezydent miasta) oraz ich zastępcy, starosta i członek zarządu powiatu, marszałek województwa i członek zarządu województwa — właściwemu wojewodzie;
  2. radny rady gminy, powiatu oraz sejmiku województwa — odpowiednio przewodniczącemu rady gminy, przewodniczącemu rady powiatu albo przewodniczącemu sejmiku województwa;
  3. przewodniczący rady gminy (miasta), przewodniczący rady powiatu albo przewodniczący sejmiku województwa — właściwemu wojewodzie;
  4. skarbnik gminy, sekretarz gminy oraz kierownik jednostki organizacyjnej gminy – właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta);
  5. skarbnik powiatu, sekretarz powiatów oraz kierownik jednostki organizacyjnej powiatu – właściwemu staroście;
  6. skarbnik województwa, sekretarz województwa oraz kierownik wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej — właściwemu marszałkowi województwa;
  7. członek zarządu, skarbnik, sekretarz związku metropolitalnego - marszałkowi województwa;
  8. komendant straży gminnej (miejskiej) oraz strażnik gminny (miejski) — właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta);
  9. pracownik samorządowy zatrudniony w urzędzie jednostki samorządu terytorialnego na stanowisku urzędniczym - odpowiednio wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), staroście, marszałkowi województwa;
  10. pracownik samorządowy zatrudniony w urzędzie jednostki samorządu terytorialnego na kierowniczym stanowisku urzędniczym - odpowiednio wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), staroście, marszałkowi województwa;
  11. kierownik jednostki organizacyjnej jednostki samorządu terytorialnego, do którego stosuje się przepisy ustawy o pracownikach samorządowych oraz ich zastępców - odpowiednio wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), staroście, marszałkowi województwa;
  12. pracownik samorządowy upoważniony do wydawania decyzji administracyjnych w imieniu organu – odpowiednio wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), staroście, marszałkowi województwa;
  13. członek organu zarządzającego, członek organu nadzoru lub kontroli, prokurent i likwidator spółki zobowiązanej, a także główny księgowy w takiej spółce — organowi wykonawczemu właściwej jednostki samorządu terytorialnego;
  14. osoba zarządzająca oraz członek organu zarządzającego, a także organu nadzoru lub kontroli samorządowej osoby prawnej niebędącej spółką zobowiązaną oraz osoba kierująca oddziałem takiej osoby prawnej — organowi nadzorującemu;
  15. osoba kierująca jednostką budżetową, samorządowym zakładem budżetowym, samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej oraz samorządową instytucją kultury i zastępca takiej osoby, — właściwemu organowi założycielskiemu;
  16. osoba biorąca udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego w podmiocie będącym zamawiającym bądź centralnym zamawiającym:
    1. kierownik zamawiającego bądź osoba, której powierzono wykonywanie czynności zastrzeżonych dla kierownika zamawiającego,
    2. członek komisji przetargowej,
    3. osoba przygotowująca opis przedmiotu zamówienia lub Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia,
    4. osoba wchodząca w skład sądu konkursowego,
    5. członek zespołu do nadzoru nad realizacją udzielonego zamówienia,
    6. biegły, jeżeli został powołany przez kierownika zamawiającego

- jeśli wartość postępowania, o którym mowa powyżej przewyższa wartość 500 000 zł, a osoby te nie są zobowiązane do składania oświadczeń o stanie majątkowym na podstawie innych przepisów ustawy — dyrektorowi generalnemu urzędu, w którym są zatrudnieni, a w urzędach lub jednostkach, w których nie tworzy się stanowiska dyrektora generalnego – kierownikowi urzędu lub jednostki, w której jest zatrudniona.

Terminy składania oświadczeń majątkowych

Projektodawcy zdecydowali się również na ujednolicenie terminów, w jakich następować miałoby złożenie oświadczeń majątkowych. I tak, w projekcie ujednolicono wszystkie terminy i zasady składania oświadczeń o stanie majątkowym poprzez wprowadzenie obowiązku składania oświadczeń w związku z objęciem stanowiska lub funkcji w terminie 14 dni, następnie corocznie oraz w związku z opuszczeniem stanowiska lub funkcji. Istotnego doprecyzowania dokonano również w zakresie terminów składania oświadczeń wynikających z objęciem tym obowiązkiem oraz ustania tego obowiązku. W tym zakresie, w projekcie ustawy proponuje się składanie oświadczeń majątkowych w terminie 14 dni od objęcia stanowiska, według stanu na dzień objęcia stanowiska oraz w terminie 14 dni od dnia opuszczenia stanowiska, według stanu na dzień opuszczenia stanowiska.

Termin składania oświadczeń rocznych, według stanu na dzień 31 grudnia, został ustalony w projekcie na dzień 30 kwietnia. Jak wskazują projektodawcy, termin ten występuje już obecnie w większości aktów prawnych dotyczących obowiązku składania oświadczeń majątkowych. Jednocześnie projektodawcy proponują, aby wobec docelowego składania oświadczeń majątkowych na platformie elektronicznej, zrezygnować z obowiązku dodawania do formularza jakichkolwiek załączników, takich jak np. roczne zeznanie podatkowe. Projektodawcy wychodzą bowiem z założenia, że osoba pełniąca funkcje publiczne zna osiągnięte przez siebie dochody w roku ubiegłym m.in. z formularzy PIT-11 otrzymywanych od pracodawcy już w lutym każdego roku.

W projekcie ustawy o jawności życia publicznego zawarto również przypadki, gdy złożenie oświadczenia nie jest możliwe we wskazanych powyżej terminach ze względu na chorobę lub inną niedającą się usunąć przeszkodę. W tym zakresie proponuje się wprowadzić obowiązek złożenia oświadczenia w terminie 3 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi, wraz z pisemnym wyjaśnieniem wskazującym tę przyczynę.

Podsumowanie

Zgodnie z aktualną wersją projektu, ustawa o jawności życia publicznego miałaby wejść w życie co do zasady z dniem 1 marca 2018 r. (wyjątki nie dotyczą kwestii oświadczeń majątkowych). Zgodnie natomiast z przepisami przejściowymi proponuje się, aby osoby zobowiązane do złożenia oświadczenia majątkowego na dotychczasowych zasadach, które po dniu 31 grudnia 2017 r. złożyły oświadczenia majątkowe w trybie dotychczasowych przepisów były zobowiązane do złożenia oświadczenia majątkowego według wzoru określonego w projektowanej ustawie w terminie 3 miesięcy od dnia jej wyjścia w życie. Osoby te zobowiązane będą do złożenia oświadczenia majątkowego według stanu na dzień 31 grudnia 2017 r., chyba, że będą składać oświadczenie majątkowe w związku z opuszczeniem dotychczasowego stanowiska – w takim przypadku oświadczenie miałoby być składane na dzień opuszczenia stanowiska.

Pozostałe zagadnienia związane z oświadczeniami majątkowymi w JST w świetle przepisów projektowanej ustawy o jawności życia publicznego, tj. jawność oświadczeń majątkowych, ich analiza i kontrola oraz proponowany wzór oświadczenia majątkowego, omówione zostaną w odrębnych artykułach opublikowanych na łamach Portalu.



Autor:
Mateusz Karciarz

prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, doktorant na WPiA UAM, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego


TAGI: Jawność życia publicznego, Oświadczenie majątkowe,



Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu