Prawo Dla Samorządu

Upłynął właśnie 1 rok obowiązywania ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (Dz. U. 2016, poz. 1202 ze zm.– zwana dalej „nową ustawą kominową”).

Nowa ustawa kominowa weszła w życie 9 września 2016 r. i od początku rodziła wiele kontrowersji i niejasności. W praktyce pojawiły się zatem liczne wątpliwości ze sposobem jej wdrażaniem w ciągu ostatniego roku.

Przypomnieć należy, iż nowe przepisy w sposób rewolucyjny zmieniły zasady wynagradzania członków organów zarządzających (zarządów) i członków organów nadzorczych (rad nadzorczych) w spółkach z udziałem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków oraz państwowych i komunalnych osób prawnych. Termin wdrożenia zasad wynikających z nowej ustawy (poza pewnymi wyjątkami) dla większości podmiotów upływał w dniu 30 czerwca 2017 r. (art. 21 ust. 1 nowej ustawy kominowej).

Jedną z najbardziej kontrowersyjnych kwestii, jaka pojawiła się na gruncie nowej ustawy kominowej, było wyeliminowanie przez ustawodawcę możliwości zawierania umów o pracę z kadrą menedżerską w spółkach z udziałem podmiotów publicznych. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 1 pkt. 1 nowej ustawy kominowej, projekty uchwał w sprawie wynagrodzeń przewidują, że z członkiem organu zarządzającego spółka zawiera umowę o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji, z obowiązkiem świadczenia osobistego takiego członka, bez względu na to, czy działa on w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej.

Jak wynika z powyższego, jedyną dopuszczalną formą nawiązania stosunku prawnego z zarządzającym jest umowa cywilnoprawna, tj. umowa o świadczenie usług zarządzania (tzw. kontrakt menedżerski). Na gruncie powyższej regulacji pojawiły się zatem wątpliwości, co do losu dotychczas obowiązujących umów o pracę, tj. zawartych przed dniem wejścia w życie nowej ustawy.

Przede wszystkim nowe przepisy nie wprowadziły jakichkolwiek przepisów intertemporalnych w tym zakresie, oraz co istotne nie nakazały również wprost rozwiązania aktualnie obowiązujących umów o pracę. Na tle takiego stanu sprawy, zarówno w praktyce jak i w piśmiennictwie pojawiły się odmienne stanowiska interpretacyjne. Zdaniem części autorów, wejście w życie nowej ustawy kominowej i podjęcie na jej podstawie uchwał w sprawie zasad kształtowanie wynagrodzeń nie może stanowić przyczyny rozwiązania dotychczasowych umów o pracę, powołując się w tym zakresie na ochronę praw nabytych. Zdaniem natomiast pozostałej części, wejście w życie nowej ustawy stanowi wystarczającą podstawę do rozwiązania umów o pracę i nawiązania w ich miejsce umów o świadczenie usług zarządzania, albowiem taki właśnie był cel ustawodawcy.

Stanowisko to jest spójne ze stanowiskiem wyrażonym przez Ministerstwo Skarbu Państwa w wydanych przez nie tzw. „Dobrych praktykach w zakresie stosowania ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami”. Jak pokazała praktyka, problem ten rozwiązywano różnie. W większości przypadków z kadrą zarządzającą rozwiązywano umowy o pracę za porozumieniem stron i zastępowano je cywilnoprawnymi kontraktami. Podkreślić jednak należy, iż cześć prezesów oraz członków organów zarządzających nie zrezygnowała z zatrudnienia na etat. W praktyce dostosowywano dotychczasowe umowy o pracę do zmian w zakresie zasad wynagradzania wynikających z nowej ustawy kominowej w drodze porozumienia zmieniającego, nawet gdy została w spółce podjęta uchwała w sprawie zasad wynagrodzeń.

Pewnym wyjściem z sytuacji było wprowadzanie do przedmiotowych uchwał regulacji przejściowych, wskazujących że uregulowania dotyczące umów o świadczenie usług zarządzania będą dotyczyły zarządzających, ale powołanych do pełnienia funkcji już po dniu wejścia w życie nowej ustawy kominowej. Umowy o pracę obowiązywały zatem nadal, jednak do czasu zakończenia sprawowania funkcji w organie zarządzającym. Podsumowując powyższe, niewątpliwie duże znaczenie przy wykładni przepisów nowej ustawy kominowej będzie miała praktyka orzecznicza.

Na gruncie przyjęcia powyżej opisanego konserwatywnego stanowiska reprezentowanego przez część praktyków oraz Ministerstwo Skarby Państwa, pojawiła się wątpliwość, czy rozwiązanie umowy o pracę w związku z wejściem w życie nowej ustawy kominowej należałoby zakwalifikować jako z przyczyn niedotyczących pracownika, co w konsekwencji mogłoby rodzić uprawnienia tego pracownika do wypłaty odprawy pieniężnej. W myśl stanowiska części autorów, podstawę taką stanowić może ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. 2016, poz. 1474 t. j.). Jeżeli zwolnienie indywidualne zostanie dokonane zgodnie z przepisami tej ustawy, to pracownikowi przysługuje odprawa w wysokości, jak przy zwolnieniach grupowych. Zauważyć należy, iż w praktyce roszczenia takie po stronie kadry zarządzającej się nie pojawiały. Podnieść jednak należy, że roszczenia te ulegają przedawnieniu po upływie 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Kolejną kontrowersją w związku z wejściem w życie nowej ustawy kominowej była kwestia wypłat nagród rocznych dla kadry zarządzającej za 2016 rok. Przypomnieć należy, że nagroda roczna była przyznawana na wniosek rady nadzorczej w oparciu o ustawę z dnia 3 marca 2000 r. o wynagrodzeniu osób kierujących niektórymi podmiotami (Dz. U. z 2015 r. poz. 2099 ze zm. – zwana dalej „starą ustawą kominową”). Nowa ustawa kominowa nie przewidziała przyznania członkom organów zarządzającym nagrody rocznej, wprowadzając jako pewien jej substytut tzw. wynagrodzenie zmienne (uzupełniające). Jeżeli zatem członkowie zarządu spółek objętych nową ustawą kominową zostali wyłączeni spod regulacji starej ustawy kominowej (obowiązującej równolegle od 9 września 2017 r.), to przyznanie jej na dotychczasowych zasadach budziło spore wątpliwości. Ostatecznie jednak praktyka pokazała, iż podstawę do przyznania takiej nagrody mogą stanowić postanowienia dotychczasowych umów o pracę, łączących spółkę z członkami zarządu, a więc na zasadzie nabytych praw pracowniczych. Jeżeli natomiast umowa o pracę nie regulowała kwestii przyznawania nagrody rocznej, wówczas podstawę do jej przyznania stanowić mogła uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy (lub zgromadzenia wspólników).

Reasumując, mogłoby się wydawać, że pojawienie się nowych przepisów rozwiąże pojawiające się od la problemy w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń w spółkach prawa handlowego z udziałem sektora publicznego i samorządowego, jednak jak pokazała rzeczywistość wprowadziła ona jeszcze większe zamieszanie.

W Radzie Ministrów właśnie rozpoczęły się prace nad zmianą ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym oraz niektórych innych ustaw (projekt z dnia 20.10.2017 r., dostępny na stronie Rządowego Centrum Legislacji). Projekt ustawy przewiduje m.in. zmiany w ustawie z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami. Wydaje się iż będą to jedne z ważniejszych zmian tej ustawy z punktu widzenia praktyki. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że nowe regulacje mają na celu doprecyzowanie niektórych jej przepisów oraz korektę niektórych rozwiązań, co pozwoli, po okresie rocznego obowiązywania ustawy, na usunięcie wątpliwości interpretacyjnych, które pojawiły się od czasu wejścia w życie ustawy.

Powyższe potwierdza, że problemy prawne wynikłe na gruncie stosowania nowej ustawy kominowej w ciągu ostatniego roku były uzasadnione, ale czy planowa nowelizacja okaże się wystarczająca?

Rok obowiązywania nowej ustawy kominowej w praktyce