Prawo Dla Samorządu

Zdaniem Wojewody Śląskiego organami właściwymi do wydania pozwolenia na budowę pomnika są organy administracji architektoniczno-budowlanej. Dodatkowo, rada gminy nie ma uprawnień do ingerowania w prawo własności innych podmiotów, a podjęcie uchwały w sprawie wzniesienia pomnika na gruncie innym niż gminny stanowi istotne naruszenie prawa.

Rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 2 czerwca 2017 r. (NR NPII.4131.1.363.2017) Wojewoda Śląski stwierdził nieważność uchwały rady gminy w sprawie wyrażenia zgody na postawienie pomnika "Dzieci utraconych" na terenie przy kościele, z uwagi na jej sprzeczność z art. 18 ust. 1 oraz art. 18 ust. 2 pkt 13 ustawy o samorządzie gminnym.

Rada gminy przedmiotową uchwałą wyraziła zgodę na wybudowanie pomnika na danym terenie. Jako podstawę prawną wskazano art. 18 ust. 2 pkt 13 ustawy o samorządzie gminnym, który zawiera upoważnienie dla rady gminy do podejmowania uchwał m.in. w sprawie wznoszenia pomników.

Organ nadzoru ocenił uchwałę, jako niezgodną z prawem. Jego zdaniem narusza ona wspomniane przepisy w związku z art. 7 i art. 64 Konstytucji RP.

Wojewoda zauważył, że art. 18 ust. 1 ustawy o samorządzie gminny przyznaje uprawnienie do podjęcia decyzji o wzniesieniu pomnika, korzystając ze swych uprawnień właścicielskich tylko w przypadku, gdy będzie on zlokalizowany na terenie, którego wyłącznym właścicielem jest gmina. W innym przypadku nie ma podstawy prawnej do takiego działania.

Organ nadzoru przytoczył, że gmina, jako jedna z jednostek zasadniczego podziału państwa, istnieje na określonym terytorium jako wyodrębniony granicami obszar i na tym tylko terytorium może działać – sprawować władztwo publiczne. Poprzez to władztwo gmina wykonuje zadania, które są jej prawem przypisane, a przy ich wykonywaniu korzysta z określonych środków prawnych (imperium).

Wojewoda Śląski podkreślił, że występuje także rozumienie terytorium w sensie prywatnoprawnym. W tym aspekcie, danym terytorium, niezależnie od tego czy znajduje się na terenie gminy czy nie, władają różne podmioty prawa cywilnego. Działania gminy w takim ujęciu podejmowane są zaś w sferze tzw. dominium.

Pewnym jest, co przytacza w rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewoda, że zarówno w sferze imperium, jak i w sferze dominium gmina zobowiązana jest do przestrzegania prawa własności innych podmiotów. W przypadku dominium działania gminy odbywają się z bezwzględnym poszanowaniem prawa własności. Co podkreśla Wojewoda Śląski, prawo własności jest najszerszym prawem rzeczowym, prawem bezwzględnym i skutecznym erga omnes. Każdy ma prawo do własności, która podlega równej dla wszystkich ochronie prawnej i która może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. Skutkiem tego, co zaznacza organ, gmina musi to respektować.

W rozstrzygnięciu nadzorczym organ akcentował, że zwrócił się do prezydenta miasta o udzielenie informacji, komu przysługuje prawo własności działki. Odpowiedź była jednoznaczna – był to teren kościelny. W ocenie organu nie stanowi on zatem własności gminy.

Wojewoda Śląski podkreślił, że zadania i kompetencje, sposób ich wykonywania oraz więzi między podmiotami administracji publicznej są uregulowane prawnie. Dodatkowo w rozstrzygnięciu tym wyraźnie zaznaczono, że naczelną zasadą prawa administracyjnego jest zakaz domniemania kompetencji.

Ponadto, organ nadzoru zauważył, że rada gminy nie jest uprawniona do wyrażania zgody na budowę pomnika. Stanowią one bowiem budowlę w rozumieniu przepisów prawa budowlanego. Na ich wybudowanie wymagana jest zgoda lub pozwolenie na budowę. Organem właściwym do przyjęcia zgłoszenia lub wydania pozwolenia na budowę sa organy administracji architektoniczno-budowlanej (starosta, prezydent na prawach powiatu lub wojewoda).

Rada gminy nie jest upoważniona do wyrażenia zgody na wybudowanie pomnika