Do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym mający zmienić przepisy dotyczące wyłączenia od udziału w głosowaniu radnego gminy z uwagi na jego interes prawny.

Propozycja doprecyzowania przepisu

Pod koniec grudnia 2017 roku do Sejmu został wniesiony projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, którego autorami są posłowie Klubu Parlamentarnego Platformy Obywatelskiej. Projekt ten zakłada nowelizacją art. 25a ustawy o samorządzie gminnym. Obecnie przepis ten stanowi, iż radny nie może brać udziału w głosowaniu w radzie ani w komisji, jeżeli dotyczy ono jego interesu prawnego. Interpretacja tego przepisu od dawna wywołuje szereg wątpliwości w doktrynie i orzecznictwie. Problem ten regularnie nasila się co cztery lata kiedy na początku kadencji nowowybranej rady gminy dokonuje się wyborów jej organów wewnętrznych, w tym przewodniczącego rady. Za sporne uznać należy czy w tego typu sprawach radny będący kandydatem na przewodniczącego może brać udział w głosowaniu (por. M. Karciarz, M. Kiełbus, Wybór przewodniczącego rady gminy).

Projektodawcy zaproponowali, aby obecną regulację zawartą w ustawie o samorządzie gminnym uzupełnić o dodatkowy przepis zgodnie z którym przedmiotowy zakaz wyrażony w art. 25a ustawy o samorządzie gminnym miałby nie dotyczyć udziału radnego w głosowaniu w sprawach organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy rady, w szczególności wyborów w radzie i jej komisjach.

W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wskazano, iż proponowana zmiana ma na celu rozstrzygnięcie sporu interpretacyjnego, występującego zarówno w doktrynie prawniczej, rozstrzygnięciach nadzorczych wojewodów, jak i w orzecznictwie sądów administracyjnych.

Inicjatorzy zmian wskazują, iż z uwagi na częste analogie występujące w organizacji innych aniżeli rady gmin organów, występuje potrzeba ujednolicenia stanowiska ustawodawcy w taki sposób, że tak jak nie ma mowy o wystąpieniu interesu prawnego w przypadku na przykład posła ubiegającego się o funkcję Marszałka Sejmu RP lub przewodniczącego komisji, czy posła pełniącego funkcję Prezesa Rady Ministrów i biorącego udział w głosowaniu nad wotum zaufania dla Rady Ministrów.

Dodatkowo projektodawcy podnoszą, iż w przypadku wyłączenia od udziału w głosowaniu kandydata do pełnienia określonej funkcji w radzie może zdarzyć się sytuacja, w której z uwagi na równą liczbę głosów „za” i „przeciw” danej kandydaturze rada będzie niezdolna do podjęcia decyzji, co uniemożliwi jej prawidłowe dalsze funkcjonowanie.

W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wskazano, iż przedłożony projekt ustawy wywrze pozytywny skutek społeczny w postaci zażegnania sporów politycznych spowodowanych odmienną interpretacją stanu prawnego i uprawnienia radnego do wzięcia udziału w głosowaniu nad swoją kandydaturą na funkcje w radzie gminy.

Próba oceny propozycji legislacyjnej

Całkowicie należy zgodzić się z dokonaną diagnozą problemu. Dotychczasowe brzmienie art. 25a ustawy o samorządzie gminnym wywołuje istotne rozbieżności interpretacyjne, których nie da się jednoznacznie zakończyć bez interwencji ustawodawczej. Niestety diagnoza ta nie obejmuje wszystkich problemów interpretacyjnych związanych ze stosowaniem art. 25a ustawy o samorządzie gminnym. W szczególności nie objęto nią skutków naruszenia przedmiotowego zakazu w sytuacji, gdy naruszenie to nie wpływa bezpośrednio na wynik głosowania (przy wyłączeniu radnego w trybie art. 25a zostałaby podjęta taka sama uchwała). W konsekwencji zaproponowana zmiana nie dotyczy tej kwestii.

Za największy mankament przedmiotowego projektu uznać jednakże należy pominięcie w nim analogicznych zmian w ustawie o samorządzie powiatowym. Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 7 tejże ustawy radny nie może brać udziału w głosowaniu, jeżeli dotyczy to jego interesu prawnego.

W przypadku ustawy o samorządzie województwa ustawodawca postanowił, iż radny nie może brać udziału w głosowaniu wyłącznie w określonych sprawach (o których mowa w art. 24 ust. 1), jeżeli dotyczy to jego interesu prawnego.

Dotychczasowe rozróżnienie przedmiotowej regulacji w poszczególnych ustrojowych ustawach samorządowych, które pogłębi uwzględnienie zmiany zaproponowanej w analizowanym projekcie, nie znajduje merytorycznego uzasadnienia. Ustawodawca powinien dążyć do likwidowania niczym nieuzasadnionych różnic pomiędzy ustrojowymi ustawami samorządowymi, a nie do ich pogłębiania.

Powyższe mankamenty oczywiście mogą zostać wyeliminowane na etapie dalszych prac parlamentarnych, aczkolwiek z uwagi na fakt, iż projekt ten został przygotowany przez posłów opozycji, nie sposób przewidzieć czy i kiedy prace te będą miały miejsce.